روايتي از جنگ بدر
مرتضي ميرحسيني
جنگ بدر حادثه‌اي در ميان حوادث تاريخ صدر اسلام است و جست‌وجوي ريشه‌ها و دلايل آن، ما را تا زمان بعثت عقب مي‌برد. اما براي رسيدن به مناسبت امروز بايد از سال‌هاي نخست دعوت بگذريم و به زماني برسيم كه پيروان رسول‌الله، گروه گروه مكه را ترك مي‌كردند و راهي يثرب مي‌شدند. زندگي در مكه براي‌شان نه دشوار كه عملا ناممكن شده بود و اذيت و آزار مشركان تمامي نداشت. پيروان رسول‌الله به ناچار مكه را ترك كردند اما بيشتر اموال‌شان در آنجا باقي ماند. ابوسفيان و شماري از سران قريش اين اموال را برداشتند و به سرمايه‌اي براي تجارت با شام تبديل كردند. خود ابوسفيان اين كاروان تجاري را به شام برد. به سلامت رفتند، اما در بازگشت به مكه به مانعي بزرگ برخوردند. شنيدند كه مسلمانان در مسير راه، در توقفگاهي موسوم به بدر اردو زده و آماده جنگ هستند. ابن‌واضح يعقوبي مي‌نويسد كه اين ماجرا در هجدهمين ماه پس از هجرت رسول‌الله روي داد. سپاهي از مكه به ياري ابوسفيان رفت، اما خود او مسير ديگري را برگزيد و از مواجهه با سپاه اسلام اجتناب كرد. «ابوسفيان راه را رها كرد و كاروان را رهايي داد.» تمايلي به جنگ نداشت و نمي‌خواست اموالي كه به مكه مي‌برد به خطر بيفتند. اما سپاه قريش كه شماري از سران مكه فرماندهي‌اش مي‌كردند به عزم جنگ آمده بود و بدون درگيري و ريختن خون به خانه برنمي‌گشت. آنان پيش از آن هم تصميم به قتل رسول‌الله داشتند و حتي نقشه‌اي براي انجام اين كار كشيده بودند. اما پيامبر همان شب اجراي نقشه از مكه بيرون زده و -به كمك پسرعمويش علي كه به جاي او در بسترش خوابيد- از خطر نجات يافته بود. براي مشركان مكه، رويارويي در بدر فرصتي دوباره براي اجراي همان نقشه، البته به شكل و شيوه‌اي ديگر بود. مصمم بودند كه يك بار براي هميشه كار محمد را يكسره كنند و دين تازه‌اي را كه او مدام از آن صحبت مي‌كرد از ميان بردارند. سپاهي هم كه به بدر بردند بزرگ‌تر و مجهزتر از سپاه مسلمانان بود. اما در جنگي كه درگرفت، به قول يعقوبي «خداي پيامبر خود را سرافراز كرد و سرافرازان قريش كشته شدند.» به تاريخ ميلادي، اين جنگ در چنين روزي از سال 624 درگرفت كه با جمعه‌اي از جمعه‌هاي رمضان دومين سال هجري مصادف مي‌شد. «از مسلمانان چهارده مرد به شهادت رسيدند، از مشركان و از سروران قريش هفتاد مرد كشته و هفتاد مرد از آنان دربند شدند.» از ميان اسيران، دو نفرشان را كه به تعبير علي‌اكبر فياض «از سابق عداوت خاصي با اسلام نشان داده بودند» گردن زدند و ديگران را -پس از مدتي- يكي پس از ديگري با دريافت فديه آزاد كردند. در بدر براي مشركان و دشمنان اسلام معلوم شد كه رسول‌الله، مدينه را به پايگاه قدرتي در هماوردي با مكه تبديل كرده است و كار نشر دعوتش را با قدرت بيشتري دنبال مي‌كند.
همچنين به نوشته مرحوم جعفر شهيدي «جنگ بدر گذشته از پيروزي نظامي از جهت ديني در روحيه مردم يثرب و اطراف آن اثر فراوان نهاد و دانستند كه تنها با ايمان خود به اسلام و تكيه بر ياري خدا بر دشمني چنان قوي پيروز شدند. اثر اين جنگ از نظر پيروزي معنوي آن‌چنان بود كه سال‌ها پس از رحلت رسول خدا (ص) خاندان‌هايي بر خود مي‌باليدند كه پدران‌شان در جنگ بدر حاضر بوده‌اند.»