آیا نشست اعراب و اسرايیل در نقب موفق بود؟
کاشت بذر اتحاد در صحرا
شهاب شهسواری
دوشنبه هفته گذشته صحرای نقب در فلسطین اشغالی میزبان نشست بی‌سابقه‌ای با حضور وزیر خارجه رژیم اسرايیل، ۴ کشور عربی از جمله سه کشوری که سال ۱۳۹۹ توافق عادی‌سازی روابط با تل‌آویو امضا کردند و وزیر خارجه امریکا بود. این نشست به پیشنهاد و میزبانی یائیر لاپید و با حمایت وزیر خارجه امریکا، در دهکده اشتراکی سده بوکر که محل دفن دیوید بن‌گوریون نخستین نخست‌وزیر رژیم اسرايیل برگزار شد. به نوشته رسانه‌ها، هدف اصلی وزیر خارجه امریکا از شرکت در این نشست این بود که به وزرای خارجه پنج دولت حاضر در نشست اطمینان دهد که دولت ایالات متحده امریکا اجازه دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد داد و به آنها تاکید کند که توافق هنوز نهایی نشده برای احیای برجام، بهترین مسیر برای رسیدن به این هدف است. علاوه بر وزرای خارجه امریکا و اسرايیل، وزرای خارجه امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و مصر در این نشست حاضر بودند. نشست ۱۸ ساعته نقب، هر چند در ظاهر، در عکس‌های دسته‌جمعی و سخنرانی‌های عمومی وزرای خارجه نمایشی از اتحاد و تقویت روابط میان اعراب و اسرايیل داشت، اما به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز نتیجه روشنی در پی نداشت. با این حال عبدالخالق عبدالله، کارشناس اماراتی مسائل سیاسی به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «همه طرف‌ها مقداری از چیزی را که می‌خواستند به دست آوردند.» نیویورک تایمز می‌نویسد شاید اصلی‌ترین دستاورد این نشست همین بود که «برگزار شد.» حاضران تاکید کردند که توافق کرده‌اند نشست هر ساله به میزبانی یکی از حاضران برگزار شود و از دولت‌های بیشتری برای شرکت در آن دعوت می‌کنند. به گزارش فرارو، اندیشکده واشنگتن برای خاور نزدیک در تحلیلی از این نشست می‌نویسد: «کشورهای حاضر در نشست نقب، توسعه همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با اسرايیل را به مثابه اقدامی که می‌تواند به اخذ امتیاز‌های بیشتر از سوی آنها از واشنگتن در آینده نزدیک نیز ختم شود ارزیابی می‌کنند. البته که اسرايیلی‌ها نیز در این میان تا حد زیادی محتاط هستند و سعی می‌کنند تا جای ممکن قدرت و نفوذ خود و لابی‌های همراه با خود را بی‌مهابا و غیرمحتاطانه هزینه نکنند.» نشنال اینترست هم در گزارشی می‌نویسد: «نشست اخیر نقب نیز مملو از خنده‌های دیپلماتیک و ایراد سخنرانی‌های امیدوارکننده راجع به این مساله بود که اساسا ملاقات نمایندگان اسرايیل با کشورهای عربی تا چه اندازه شگفت‌انگیز است. با این حال، واقعیت این بود که آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا از این نشست با دستانی خالی بیرون آمد و نتوانست دستاوردی را در مورد جلب حمایت اعراب از مواضع امریکا در بحبوحه جنگ اوکراین کسب کند. حتی نشانه‌ای دال بر نزدیکی بیشترِ کشوری نظیر امارات با اسرايیل نیز به چشم نمی‌خورد. شاید یکی از واضح‌ترین پیام‌های این نشست این بود که اساسا توافق ابراهیم نَه برای امریکا و نَه برای اسرايیل هیچ فایده‌ای نداشته است.»
نشستی علیه ایران
هنریک سیمرمن، روزنامه‌نگار اسرايیلی به نیویورکر می‌گوید: «نشست نمایشی از یک ائتلاف راهبردی بود که از بذر توافق‌های ابراهیم در حال رشد است.» توافق‌های ابراهیم به توافقنامه‌های عادی‌سازی روابط سیاسی میان بحرین و امارات متحده عربی اطلاق می‌شود که سال ۱۳۹۹ با وساطت دولت دونالد ترامپ در واشنگتن امضا شد و بعد از آن دولت‌هاي مراکش و سودان هم با امضاي توافق‌هایی مشابه به کشورهای عربی پیوستند که با رژیم اسرايیل رابطه برقرار کردند. هنریک سیمرمن معتقد است: «این نشست بذر تشکیل نوعی ناتوی خاورمیانه‌ای است چه برجام احیا شود و چه نشود.» به نوشته رسانه‌های اسرايیلی دولت‌های حاضر در این نشست همگی نگرانی‌هایی مشترک در مورد ایران داشتند و در عین حال نسبت به رویکرد امریکا درخصوص مذاکره با ایران اعتراض داشتند؛ از جمله اینکه این کشورها معتقدند در حال حاضر هیچ مذاکره‌ای درخصوص محدودیت برای برنامه‌های موشکی و پهپادی ایران انجام نمی‌شود. پایگاه خبری اکسیوس به نقل از یک دیپلمات ارشد در وزارت خارجه امریکا و یک مقام اسرايیلی نوشته است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا پیش از حضور در این نشست در دیدار خودش با نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم اسرايیل از او خواسته است تا اگر هر جایگزینی به جای برجام برای محدودیت برنامه هسته‌ای ایران درنظر دارند، به امریکا اطلاع دهند. به نظر نمی‌رسد که اسرايیلی‌ها و دوستان جدید‌شان در پی این دیدار موفق شده باشند نظر امریکا را درخصوص مذاکرات با ایران تغییر دهند، با این حال امریکایی‌ها همچنان تاکید می‌کنند که در این مورد اختلاف‌نظر جدی با اسرايیل ندارند. تام نایدز، سفیر امریکا در اراضی اشغالی روز پنجشنبه گفت که رژیم اسرايیل اگر بخواهد علیه ایران اقدام کند، چه توافقی بین تهران و قدرت‌های جهانی بشود یا خیر، با هیچ محدودیتی از سوی امریکا مواجه نخواهد شد. به گزارش فارس، وی در مصاحبه‌ای با کانال ۱۲ تلویزیون اسرايیل در پاسخ به این سوال که «آیا ایالات متحده از اسرايیل انتظار دارد در صورت امضای توافق، آرام بنشیند و کاری انجام ندهد»، پاسخ داد: «مطمئنا خیر. ما در این مورد بسیار شفاف بوده‌ایم. اگر توافقی داشته باشیم، دست اسرايیلی‌ها بسته نیست. اگر هم توافقی نداشته باشیم، قطعا دست اسرايیلی‌ها بسته نیست. اسرايیل می‌تواند به هر اقدامی که لازم است برای حفاظت از خود دست بزند.» این دیپلمات امریکایی در ادامه گفت: «ريیس‌جمهور (بایدن) هر کاری که از دستش برآید انجام می‌دهد تا مطمئن شود ایران سلاح هسته‌ای ندارد... واضح است که ما می‌خواهیم این کار را از طریق یک کانال دیپلماتیک انجام دهیم.»
اوکراین در صحرای نقب
شرکت آنتونی بلینکن در نشست نقب، هدف دیگری را هم دنبال می‌کرد. در شرایطی که دولت ایالات متحده امریکا از زمان آغاز تجاوز نظامی روسیه به اوکراین متحدان خود را برای فشار به روسیه بسیج می‌کند، متحدان واشنگتن در غرب آسیا، چندان تمایلی به رویارویی با روسیه نشان نمی‌دهند. اسرايیل هر چند پیوسته به تلاش برای میانجی‌گری میان کی‌یف و مسکو تظاهر می‌کند، اما عملا تلاش می‌کند تا اقدامی انجام ندهد که باعث دلخوری ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه شود. امارات متحده عربی نیز از همان روزهای ابتدایی آغاز جنگ، موضعی متفاوت از دیگر متحدان امریکا گرفته است و حاضر به محکوم کردن روسیه در اقدام نظامی علیه اوکراین نیست. علاوه بر اینها، موضوع بازار نفت یکی از نگرانی‌های اصلی امریکا است که دولت‌های عربی جنوب خلیج‌فارس می‌توانند برای حل این نگرانی به امریکا کمک کنند، با این حال تا به امروز، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، عمدتا تلاش کرده‌اند تا توافق اوپک پلاس با روسیه برای حفظ میزان عرضه نفت خام را حفظ کنند.به نوشته نیویورک تایمز یکی از اهداف این نشست شتاب‌زده دیپلماسی اضطراری بود که به دلیل جنگ در اوکراین و توافق پیش رو با این ضروری شده بود. ایالات متحده می‌خواست که ۵ کشور را تحت فشار بگذارد تا در برابر تهاجم روسیه به اوکراین موضع محکم‌تری اتخاذ کنند در برابر این کشورها از امریکا می‌خواستند که تضمین بدهد ایران را مهار خواهد کرد. بعید است در پی این نشست تغییر در موضع امارات درخصوص مسکو ایجاد شود یا اینکه دولت‌های جنوب خلیج‌فارس در همکاری با روسیه برای تعیین میزان عرضه نفت خام در بازار تجدیدنظر کنند.
تعمیق روابط با کشورهای عربی
وزیر خارجه اسرايیل در پی برگزاری این نشست گفت، نشست نقب برای تعمیق روابط با کشورهای اتحادیه عرب بود و به طریق اولی مقابله با تهدید ایران بود. لاپید گفته است که وزرای خارجه کشورهای عربی در این نشست وعده داده‌اند که به توسعه روابط ادامه دهند. روز جمعه هفته گذشته بود که نخستین نشانه‌ها از این توسعه روابط آشکار شد. در حالی که عمدتا مذاکرات برای امضای توافق‌های تجارت آزاد میان کشورهای مستقل سال‌ها طول می‌کشد، رژیم اسرايیل و امارات متحده عربی یک سال و نیم بعد از آغاز روابط سیاسی، مذاکرات‌شان برای امضای توافق تجارت آزاد را نهایی کردند. این خبر را وزیر اقتصاد اسرايیل و وزیر تجارت خارجی امارات متحده عربی روز جمعه اعلام کردند. عبدالله بن طوق المری، وزیر اقتصاد امارات متحده عربی نیمه سال گذشته گفته بود که حجم مناسبات تجاری میان امارات با رژیم اسرايیل بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار در سال است. براساس توافق تجارت آزاد میان امارات و اسرايیل، ۹۵درصد از کالاهای قابل تجارت بلافاصله بعد از امضا یا به تدریج از تعرفه معاف می‌شوند. براساس بیانیه وزارت اقتصاد اسرايیل این کالاها شامل محصولات خوراکی و کشاورزی، محصولات آرایشی بهداشتی و تجهیزات پزشکی و دارو می‌شود. ثانی الزیودی، وزیر تجارت خارجی امارات متحده عربی در شبکه اجتماعی توییتر نوشت: «این نقطه عطف بر بنیان‌های توافق‌های ابراهیم ساخته می‌شود و باعث تقویت یکی از مهم‌ترین و آینده‌دارترین روابط نوظهور اقتصادی در جهان می‌شود.»
واکنش فلسطینیان
وزارت خارجه تشکیلات خودگردان فلسطینی در واکنش به برگزاری نشست نقب گفت: «تحرکات اسرايیل با هدف پنهانکاری اقداماتش درخصوص توسعه شهرک‌سازی و ضمیمه‌سازی سرزمین‌های بیشتر و جلوگیری از تاسیس دولت مستقل فلسطینی است.» تشکیلات خودگردان بدون اشاره به نام کشورهای عربی حاضر در این نشست، این اجلاس را «حمله‌ای شدید به مردم فلسطین» توصیف کرده است. این بیانیه رژیم اسرايیل را «دولت شهرک‌نشینان و نئوفاشیست‌ها و دولت جنایتکاران و تبعیض نژادی است.»
افزایش بی‌سابقه اقدامات شهادت‌طلبانه
در سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸
از زمان برگزاری نشست نقب، حملات شهادت‌طلبانه در نقاط مختلف سرزمین‌های اشغالی فلسطین علیه اشغالگران اسرايیلی به شکل چشمگیری تشدید شده است. نخستین حمله در شهر خضیره در شمال سرزمین‌های اشغالی رخ داد که یک فلسطینی با اسلحه دو پلیس اسرايیل را به هلاکت رساند و شش نفر دیگر را زخمی کرد. بعد از ساعاتی داعش مسوولیت این حمله را برعهده گرفت.
به گزارش فارس به نقل از هاآرتص میانگین تعداد عملیات‌های شهادت‌طلبانه در فلسطین اشغالی، یک رکورد تاریخی را به ثبت رساندند؛ چراکه این آمار عملیات‌ها در مجموع یک ماه، ۱۶ عملیات شهادت‌طلبانه از سوی ۱۱ شهید فلسطینی بوده‌اند و منجر به کشته شدن ۱۱ شهرک‌نشین و زخمی‌شدن ۳۲ صهیونیست دیگر شده‌اند، به همین خاطر این عملیات‌ها به عنوان شدیدترین عملیات از زمان انتفاضه چاقو در سال ۲۰۱۵ تاکنون محسوب می‌شوند. مساله‌ای که بار دیگر عجز و ضعف رژیم موقت صهیونیستی و سرویس‌های امنیتی آن در توقف این دست عملیات‌ها را ثابت کرد.»