محمد بن سلمان اين هفته به تركيه، مصر و اردن سفر مي‌كند
دور افتخار احياي حيثيت
شهاب شهسواري
محمد بن سلمان، وليعهد و حاكم بالفعل سعودي، چهارشنبه اين هفته به تركيه سفر مي‌كند. سفر به تركيه بخشي از تور منطقه‌اي محمد بن سلمان است كه در آن قرار است به مصر و اردن هم سفر كند. به نوشته رسانه‌ها وليعهد سعودي طي سفرها با سران اين سه كشور درباره موضوعات منطقه‌اي و بين‌المللي از جمله ايران، جنگ يمن، بازتاب‌هاي جنگ روسيه و اوكراين بر منطقه و همين‌طور تقويت روابط دوجانبه رياض با اين كشورها گفت‌وگو خواهد كرد. به نوشته روزنامه الراي اليوم، بن سلمان در سفر به قاهره و امان همچنين درباره هماهنگي مواضع سه كشور در اجلاس جده كه قرار است ماه آينده با حضور «جو بايدن» رييس‌جمهور امريكا و شاه سعودي برگزار شود، بحث و تبادل نظر خواهد كرد. به نظر مي‌رسد كه بعد از گذشت چند سال، جنايتي كه مستقيما به وليعهد سعودي نسبت داده شده بود، از اذهان پاك شده است، به ويژه كه يكي از اصلي‌ترين دنبال‌كنندگان پرونده قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگاري كه توسط ماموران عربستان در استانبول به قتل رسيد، ديگر تمايلي به پيگيري اين پرونده ندارد. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه، در ماه‌هاي گذشته پيگيري پرونده قتل جمال خاشقجي را رها كرده است. در حالي كه اردوغان پيش از اين گفته بود كه قتل جمال خاشقجي با «دستور بالاترين سطح در حكومت سعودي» اتفاق افتاده است، براي پايان دادن به يك دوره خصومت با عربستان سعودي دستور داد تا رسيدگي به پرونده اين قتل در يك دادگاه غيابي در تركيه پايان پيدا كند و ادامه رسيدگي به آن به دستگاه قضايي عربستان سعودي واگذار شود.
وليعهد سعودي از ۴ سال پيش و زماني كه تعدادي از ماموران امنيتي عربستان در خاك تركيه يك روزنامه‌نگار عربستاني مقيم سعودي را ربودند و درون كنسولگري اين كشور در استانبول ترور كردند، از چنين سفرهايي اجتناب كرده بود. سفر بن سلمان را به سه كشور آسياي غربي و شمال آفريقا و ميزباني يك ماه بعد او از رييس‌جمهور امريكا، مي‌توان دور افتخار اعاده حيثيت بعد از چهار سال سرافكندگي تلقي كرد. محمد بن سلمان در ماه‌هاي اخير ميزبان سران كشورهاي قدرتمند اروپايي از جمله رييس‌جمهور فرانسه و نخست‌وزير بريتانيا بود. سفرهاي سران كشورهاي غربي به عربستان براي ديدار به محمد بن سلمان، از سوي فعالان حقوق بشر مورد انتقاد قرار گرفته است و اين سفرها را وسيله‌اي براي تطهير بن سلمان عنوان كرده‌اند كه كارنامه بسيار بدي در حوزه حقوق بشري دارد.
اخيرا شبكه سي‌ان‌ان اعلام كرد، مسوولان ارشد امريكايي به عربستان اعلام كرده‌اند كه امريكا آماده بهبود روابط ميان اين دو كشور و عبور از پرونده جمال خاشقجي براي اصلاح روابط با همپيمان اصلي در خاورميانه است. رياض و واشنگتن پشت پرده براي ازسرگيري مذاكرات دوجانبه كه قرار است اواسط ژوييه با سفر بايدن به جده برگزار شود، تلاش مي‌كنند. اولين گام در اين راستا ۱۷ آوريل در زمان سفر ويليام برنز، مدير آژانس اطلاعات مركزي امريكا «سيا» برداشته شد. اين در حالي است كه قانونگذاران امريكايي نگران سفر بايدن به عربستان هستند. تيم كين، عضو كميته روابط خارجي سناي امريكا اعلام كرد كه اين سفر اقدام بسيار بدي است. فعالان نيز سفر بايدن به عربستان را تسليم شدن شرم‌آور مي‌دانند.
اميد اردوغان به نفت‌ارزهاي خليج فارس، يك سال مانده به انتخابات
سفر محمد بن سلمان به تركيه، يك ماه و نيم بعد از سفر رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه به عربستان سعودي انجام مي‌شود. اين سفر قرار بود چهارم خردادماه امسال انجام شود كه به دليل بيماري سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان سعودي تا هفته جاري به تاخير افتاد. اردوغان به بهانه سفر زيارتي حج به عربستان سعودي رفت و ۹ ارديبهشت امسال علاوه بر سلمان به عبدالعزيز، پادشاه سعودي با محمد بن سلمان ديدار و گفت‌وگو كرد. رييس‌جمهور تركيه در طول يك سال گذشته تلاش بسياري كرده است تا روابط تيره خود را با متحدان عربستان سعودي در خليج فارس بهبود ببخشد. تركيه در ماه‌هاي اخير با بحران اقتصادي گسترده‌اي مواجه شده است و در حالي كه ليره تركيه به سرعت ارزش خود را از دست مي‌دهد، اين كشور با تورم ۷۰ درصد مواجه شده است. به نوشته رويترز، تحليل‌گران معتقدند كه سرمايه‌هاي سعودي و متحدان ثروتمندش در خليج فارس مي‌توانند تا حدي مشكلات اقتصادي دولت اردوغان را كه قرار است درست يك سال ديگر در انتخابات پارلماني و رياست‌جمهوري رقابت كند، حل‌وفصل كنند. عربستان سعودي بلافاصله بعد از آنكه دولت تركيه، ماموران دولتي عربستان را به قتل جمال خاشقجي متهم كرد، تحريم‌هايي را عليه واردات كالاهاي تركيه‌اي اعلام كرده بود. اردوغان در شرايطي كه جنگ اوكراين فشار بيشتري را نسبت به گذشته به اقتصاد تركيه وارد كرده است، علاقه‌مند است تا از هر ابزاري براي بهبود وضعيت اقتصادي كشور در آستانه انتخاباتي كه مي‌تواند قدرت او را تا سال ۲۰۲۸ تضمين كند، استفاده كند. او در اين مدت نه تنها ادعاي خونخواهي از جمال خاشقجي را فداي احياي رابطه با رياض كرده است، حمايت از عقبه اخوان‌المسلميني خود را كنار گذاشته تا نظر مصر، عربستان سعودي و امارات را جلب كند و ادعاهاي حمايت از مردم فلسطين را براي بهبود روابط با اسراييل كاملا حذف كرد. اردوغان از آذر ماه سال گذشته تاكنون سه بار با محمد بن زايد، وليعهد وقت ابوظبي و حاكم كنوني امارات متحده عربي ديدار كرده است. او همچنين بعد از يك دهه رويارويي با سياست‌هاي اسراييل، فروردين‌ماه سال جاري ميزبان اسحاق هرتزوگ، رييس رژيم اسراييل بود.
روز جمعه رجب طيب اردوغان، در گفت‌وگو با خبرنگاران پس از شركت در نماز جمعه استانبول گفت كه چهارشنبه اين هفته در كاخ رياست‌جمهوري تركيه از محمد بن سلمان استقبال خواهد كرد و علاوه بر گفت‌وگوي هيات‌هاي دو طرف، به صورت خصوصي نيز با او گفت‌وگويي خواهد داشت. اردوغان گفت: «ان‌شالله اين فرصت را خواهيم داشت كه ارزيابي كنيم تا چه اندازه مي‌توانيم روابط تركيه و عربستان سعودي را ارتقا دهيم.»
دعوت از امير قطر براي شركت در مذاكرات با ايالات متحده
آشتي بن سلمان با تركيه مدتي بعد از كنار گذاشتن اختلاف‌ها با قطر اتفاق افتاد. در حالي كه قطر سه سال تحت محاصره اقتصادي و ديپلماتيك عربستان سعودي و متحدانش در منطقه بود، پاييز سال ۱۳۹۹ با دعوت از امير قطر براي شركت در نشست سران شوراي همكاري خليج فارس در العلاي عربستان، محمد بن سلمان اختلافاتش را با تميم بن حمد، امير قطر كنار گذاشت. يكي از بهانه‌هاي محاصره سه ساله قطر، رابطه نزديك اين كشور با تركيه و ميزباني دوحه از واحدهاي نظامي ارتش تركيه در خاك خود بود. عربستان سعودي، قطر و تركيه را به حمايت از جريان اخوان‌المسلمين در كشورهاي عربي متهم مي‌كرد و اين جريان را تهديدي براي موجود خود و متحدانش، به ويژه دولت كودتايي مصر مي‌دانست. روز پنجشنبه پادشاه سعودي با ارسال نامه‌اي رسمي به امير قطر از او دعوت كرد تا ماه آينده ميلادي در مذاكراتي كه با حضور جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در عربستان برگزار مي‌شود، حضور پيدا كند. براساس گزارش رسانه‌ها، نامه سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه سعودي، توسط منصور بن خالد بن فرحان، سفير پادشاهي سعودي در دوحه به امير قطر تحويل شده است. بر اساس گزارش خبرگزاري رسمي عربستان سعودي، جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا قرار است در سفر خود به عربستان در يك نشست سران با حضور پادشاه سعودي، رييس‌جمهور مصر، پادشاه اردن و نخست‌وزير عراق حاضر شود. بر اساس گزارش ديوان امارت قطر، تميم بن حمد آل ثاني، امير قطر هم دعوتنامه رسمي شركت در اين نشست را دريافت كرده است.