ايران و مديريت بحران در منطقه خاورميانه
محمد سالاري٭
مديريت بحران در منطقه پرتلاطم خاورميانه موضوعي است كه فكر بيشتر دولت‌هاي اين بخش از جهان را به خود معطوف كرده است. ايران با وجودي كه از آشوب و ناامني به دور است ولي در بيشتر موارد موفق شده است كه بحران در ساير كشورهاي منطقه را با كمك‌هاي مستشاري اداره و مديريت كند. در بيشتر موارد دولت‌هاي بحران زده خود درخواست مداخله ايران را دارند و در برخي ديگر از موارد هم منافع ملي و خط قرمزهاي امنيت ملي كشور ضرورت ورود به يك بحران منطقه‌اي را ضروري مي‌كند. نبود عقلانيت سياسي در تصميم‌گيري‌هاي منطقه‌اي از سوي دولت‌هاي منطقه موجب شده است كه از تجربيات و دستاوردهاي ايران براي مديريت چالش‌ها استفاده شود. همين حضور پر رنگ به عنوان قدرت اول منطقه موجب شد كه سعودي‌ها سد راه ايران شوند. عربستان كه خود را رهبر جهان اسلام مي‌خواند مدعي است كه همه كشورهاي اسلامي بايد به او تمسك جويند. به همين منظور هر جا كه ايران حضور موثر داشته سعودي‌ها با كارشكني تلاش كردند مانع از تفوق و برتري ايران شوند. به عنوان مثال حضور ايران در لبنان و تاثير بر حزب‌الله و در نتيجه تعيين موازنه سياسي در اين كشور موجب شد كه سعودي‌ها نيز وارد معركه شده و سعي كنند با تقويت گروه سياسي مخالف حزب‌الله در اين كشور به زعم خودشان مانع از تاثيرگذاري مثبت ايران شوند. در سوريه نيز وضع به همين منوال است. هنگامي كه تروريست‌ها در اين كشور ظهور كردند ايران براي حفظ خط مقاومت وارد عمل شد. اما باز هم سعودي‌ها دست به‌كار شدند و اين بار گروه تروريستي تحت حمايت خود يعني النصره را در مقابل ايران علم كردند و با تقويت مالي تروريست‌ها تلاش كردند باعث سقوط بشار اسد شوند. در بحران يمن نيز عربستان با ادعاي نقش ايران در حمايت از حوثي‌هاي شيعه در يمن خود را وارد يك جنگ پر هزينه و بي سرانجام كرد اما تا به امروز توفيقي براي تغيير موازنه در منطقه نداشته است. عربستان تاكنون نقش موثري به عنوان عضو جهان اسلام در مديريت بحران‌هاي منطقه نداشته بلكه بالعكس با كارشكني‌هاي غيرمدبرانه زمينه گسترش آشوب و ناامني را فراهم آورده است. در اين ميان بيشتر تحليلگران با اذعان به نقش موثر جمهوري اسلامي در كنترل و مديريت بحران‌هاي منطقه و به دور ماندن از آشوب و نا امني، ايران را قدرت تاثيرگذار منطقه مي‌دانند. اخيرا خاوير سولانا بر اين موضوع تاكيد داشت كه نمي‌توان نقش ايران را به عنوان قدرت منطقه ناديده گرفت. مشابه همين اظهارات را مقامات اروپايي كه به تازگي به ايران سفر كردند بيان داشتند. آنها مي‌گويند تنها كشوري كه توان مقابله با تروريسم در منطقه را دارد ايران است. مهار داعش در عراق و سوريه نقش غير قابل انكاري است كه مسوولان اين دو كشور به آن اشاره كردند از جمله اينكه اگر ايران نبود اكنون بغداد، كربلا و دمشق به دست تروريست‌ها افتاده بود و نا امني در منطقه غير قابل مهار مي‌شد.
در حال حاضر جمهوري اسلامي با دو شيوه ديپلماسي و كمك مستشاري سعي در فرونشاندن بحران‌هاي منطقه و عقب راندن تروريست‌ها دارد، هر چند كه ترك‌ها و سعودي‌ها در جبهه مقابل ايران تلاش دارند با حمايت مالي و لجستيكي از عاملان ناامني در منطقه، تلاش‌هاي موثر ايران را بي اثر كنند، اما مي‌توان گفت كه با اجماع بيشتر كشورهاي منطقه بر مقابله فوري و موثر با پديده شوم تروريسم و پيروزي‌هاي چشمگير مقاومت بر جنگجويان تكفيري در جبهه جنگ سوريه و عراق، به زودي شاهد تضعيف گروه‌هاي افراطي و حاميان آنها در منطقه خواهيم بود.
٭ عضو شوراي شهر تهران