همه چيز درباره انتخابات برزيل
آزموني تاريخي براي بزرگ‌ترين دموكراسي امريكاي لاتين
محمدحسين لطف‌الهي
شهروندان برزيلي امروز يكشنبه در انتخاباتي كه آزموني مهم براي بزرگ‌ترين دموكراسي امريكاي لاتين
به حساب مي‌آيد پاي صندوق‌هاي راي خواهند رفت تا از ميان دو رهبر كاملا متفاوت، يكي را به عنوان رييس‌جمهور آينده اين كشور انتخاب كنند. براي سال‌هاي متمادي، مردم برزيل درگير بحران‌هايي جدي و طولاني بودند؛ نابودي سريع محيط‌زيست، ركود اقتصادي، استيضاح يك رييس‌جمهور، محكوميت دو رييس‌جمهور به زندان و همچنين شيوع بيماري كوويد19 كه به مرگ صدها هزار نفر از شهروندان در اين كشور منجر شد. آنها امروز يكشنبه دوم اكتبر در انتخاباتي حضور خواهند يافت كه هر دو كانديداي آن سابقه نشستن روي كرسي رياست‌جمهوري برزيل را دارا هستند. كارشناسان برزيلي اين انتخابات را يكي از مهم‌ترين انتخابات‌ها در تاريخ مدرن برزيل مي‌دانند و معتقدند نتيجه آن مي‌تواند در تقويت، بقا يا نابودي دموكراسي در اين كشور تاثيرگذار باشد. در اين رقابت سرنوشت‌ساز، يك‌سو ژايير بولسانارو رييس‌جمهوري كنوني برزيل قرار دارد كه سياست‌هاي دولت او طي سال‌هاي اخير خشم داخلي و نگراني‌هاي خارجي بسياري را برانگيخته و با انتقادات زيادي به دليل شيوه برخورد با مسائل روبه‌رو است. اين نظامي سابق كه به عنوان يك محافظه‌كار شناخته مي‌شود و پيش‌تر برخي رسانه‌هاي برزيلي از او با عنوان «ترامپ برزيل» ياد مي‌كردند با رويكردي غيرعلمي و پوپوليستي به مقابله با كرونا رفت و تا مدت‌ها تهديد اين بيماري را «غيرواقعي» توصيف مي‌كرد. او درست در زماني كه بسياري از كشورها در جهان با تشويق مردم به تزريق واكسن در پي كاهش تلفات ناشي از شيوع بيماري كوويد19بودند، ترجيح داد واكسن نزند و بسياري در برزيل معتقدند بولسانارو از مقصران اصلي مرگ بيش از 680 هزار نفر از شهروندان اين كشور است. منتقدان عملكرد بولسانارو معتقدند او در حوزه اقتصادي عملكرد موفقي نداشته، محيط‌زيست برزيل را در معرض نابودي قرار داده و با افزايش فشار عليه روزنامه‌نگاران و زير سوال بردن سيستم انتخاباتي برزيل به دموكراسي در اين كشور ضربه زده است. در سوي ديگر اين رقابت، لولا ايناسيو دا سيلوا رييس‌جمهور اسبق برزيل قرار دارد. لولا دا سيلواي چپ‌گرا كه پس از پايان دوره رياست‌جمهوري خود به اتهام فساد به زندان افتاد و سال‌ها مبارزه كرد تا بتواند از اين اتهامات تبرئه شود، حالا آمده است تا يكي از مهم‌ترين بازگشت‌هاي سياسي در تاريخ برزيل را رقم بزند.
وعده‌هاي اصلي كانديداها چيست؟
در سياست داخلي برزيل بولسانارو و دا سيلوا دو نقطه كاملا مقابل هم به حساب مي‌آيند و ديدگاه‌هايي كاملا متفاوت دارند. بولساناروي 67 ساله وعده خصوصي‌سازي شركت نفت دولتي برزيل را داده، تاكيد كرده كه استخراج از معادن بيشتر خواهد شد، از تلاش براي برداشتن قوانين مربوط به ممنوعيت خريد و نگهداري اسلحه گفته و قول داده است كه ارزش‌هاي محافظه‌كارانه را به جامعه برزيل بازگرداند. در نقطه مقابل او، لولا وعده داده است كه اگر به قدرت برسد ماليات را براي ثروتمندان افزايش خواهد داد، حداقل دستمزد را بيشتر مي‌كند و در راستاي تامين مسكن و امنيت غذايي شهروندان برزيلي مي‌كوشد. در انتخابات پيش‌رو موضوعات اقليمي و محيط‌زيستي هم اهميت بسياري براي راي‌دهندگان برزيلي خواهد داشت. جنگل‌زدايي در آمازون در زمان رياست‌جمهوري ژايير بولسانارو به بالاترين حد خود طي 15 سال گذشته رسيده و كارشناسان محيط‌زيست معتقدند با كاهش قوانين حفاظت از جنگل‌ها و صدور مجوز به افراد براي بهره‌برداري جنگل به عنوان معدن يا زمين كشاورزي مي‌تواند يك فاجعه زيست‌محيطي را رقم بزند. رييس‌جمهور راست افراطي برزيل در پاسخ به منتقدانش در مورد سياست‌هاي زيست‌محيطي دولت مي‌گويد: «ما در مورد آتش‌سوزي‌هاي جنگلي در آمازون، به غير از آتش‌سوزي‌هايي كه معمولا رخ مي‌دهد، چيزي نشنيده‌ايم.» اين در حالي است كه داده‌هاي رسمي ماهواره‌اي نشان مي‌دهد كه برزيل در كمتر از ۹ ماه آتش‌سوزي‌هاي بيشتري را در بزرگ‌ترين جنگل‌هاي باراني كره‌زمين شاهد بوده است. بولسانارو به هواداران خود گفته كاهش فقر و رشد اقتصادي را از طريق پرداخت ماهيانه 113 دلار به خانواده‌هاي فقير -كه ايده اصلي آن در ابتدا از سوي لولا طرح شد- برداشتن موانع بروكراتيك ايجاد يك كسب و كار جديد و سرمايه‌گذاري گسترده در حوزه تكنولوژي عملي خواهد كرد. لولا داسيلوا نيز ضمن متعهد شدن براي پرداخت ماهيانه 113 دلار به هر خانواده فقير (به‌علاوه 28 دلار به ازاي هر كودك زير 6 سال)، به مردم برزيل وعده داده كه آنها بار ديگر رونق اقتصادي و موفقيت‌هايي را كه برزيل در طول دو دوره رياست‌جمهوري‌اش آنها را تجربه كرده بود، بار ديگر تجربه خواهند كرد. افزايش حداقل حقوق، مقابله با تورم و ايجاد شغل -از طريق سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها و انرژي‌هاي نوين و تجديدپذير- ازجمله وعده‌هاي ديگر لولا داسيلوا هستند. در حوزه اجتماعي، بولسانارو كه خود را حامي ارزش‌هاي محافظه‌كارانه معرفي مي‌كند خواهان تقويت جايگاه خانواده، محدود كردن حقوق زنان براي سقط جنين و جلوگيري از تحصيل افراد دوجنسيتي در مدارس است. لولا اما گفته است كه از محدوديت‌هاي اجتماعي حمايت نخواهد كرد. در مناظره تلويزيوني كه هفته گذشته برگزار شد، ژايير بولسوناروي ۶۷ ساله در همان ابتدا رقيب ۷۶ ساله خود را به فساد متهم كرد. او گفت زماني كه چپ‌ها در فاصله سال‌هاي ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶ قدرت را در برزيل در دست داشتند باند او از كشور «دزدي» مي‌كرده است. او لولا داسيلوا را با صفت‌هايي همچون «دروغ‌گو» و «خائن به ميهن» توصيف كرد. اشاره بولسونارو به ماجراي رسوايي فساد در شركت نفتي «پتروبراس» بود كه بابت آن لولا، اين سنديكاليست سابق، قبل از آنكه دادگاه عالي برزيل محكوميت وي را ملغي كند، ۱۸ ماه پشت ميله‌هاي زندان ماند. لولا در واكنش به اتهامات مطرح شده از سوي بولسونارو با اشاره به اينكه فلاويو، پسر ژايير بولسونارو در مظان‌اتهام به اختلاس قرار دارد، گفت: «واقعا زشت است كه يك رييس‌جمهور بدون وقفه دروغ بگويد... چطور مي‌تواني در آينه به خود نگاه نگاه كني وقتي مي‌بيني چه مسائلي در زمان تو رخ داده؟ مردم روز ۲ اكتبر تو را خانه‌نشين خواهند كرد.»
انتخابات چگونه در برزيل برگزار مي‌شود؟
برزيلي‌ها راي خود را از طريق دستگاه‌هاي الكترونيكي اخذ راي اعلام مي‌كنند. اين دستگاه‌ها از سال 1996 در انتخابات برزيل مورد استفاده قرار مي‌گيرند و يك يا دو ساعت پس از پايان انتخابات نتيجه آن را اعلام مي‌كنند. افراد ميان 18 تا 70 سال مجاز به مشاركت در انتخابات رياست‌جمهوري برزيل هستند. رييس‌جمهور فعلي برزيل تاكنون بارها سلامت انتخاباتي را كه از طريق اين ماشين‌ها برگزار مي‌شود زير سوال برده است. به نوشته نيويورك تايمز، بولسونارو مدعي شده كه سيستم‌‌هاي رايگيري الكترونيكي برزيل آسيب‌‌پذير است و حاميان داسيلوا در حال برنامه‌‌ريزي براي تقلب در آن سيستم‌ها براي ربودن آرا در انتخابات و دستكاري در آن هستند. در ماه جولاي، او ديپلمات‌هاي خارجي را به كاخ رياست‌جمهوري فراخواند تا مدارك خود را ارايه دهد، اما بعد فاش شد كه اخباري قديمي درباره هك مي‌خواهد بدهد كه تهديدي بر دستگاه‌هاي رايگيري نيست. او همچنين ارتش برزيل را براي دستيابي به اهداف سياسي خود به خدمت گرفته و اين نگراني را ايجاد كرده است كه نيروهاي مسلح مي‌توانند از هر تلاشي براي حفظ قدرت [بولسانارو] حمايت كنند. ناظران در سراسر جهان از اينكه بولسونارو راه و روش ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا را دنبال مي‌كند، نگران شده‌اند. اين شائبه‌ها درحالي مطرح مي‌شود كه تاكنون سندي براي آن ارايه نشده است.
چه كسي پيروز مي‌شود؟
انتخابات برزيل مجموعا 11 كانديداي رسمي دارد اما رقابت اصلي تنها ميان لولا داسيلوا و بولسانارو است. نظرسنجي‌هاي معتبر انتخاباتي در برزيل از پيشتازي قابل توجه لولا داسيلوا حكايت دارند. براساس نظرسنجي ديتافولها كه نتايج آن روز پنجشنبه منتشر شد، بيش از 85درصد از كساني كه قصد شركت در انتخابات را دارند تصميم‌شان را قبل گرفته‌اند و مي‌دانند كه به چه كسي راي خواهند داد. در حال حاضر لولا داسيلوا با اختلاف 14درصد از رقيب خود ژايير بولسانارو جلوتر است و اگر مشاركت در انتخابات بالا باشد امكان پيروزي مستقيم او در دور اول وجود دارد. چپ‌ها اخيرا در امريكاي لاتين پيروزي‌هاي خيره‌كننده‌اي را كسب كرده‌اند. واشنگتن پست مي‌نويسد: «در پي شيوع بيماري كوويد 19 و تبعات اقتصادي گسترده ناشي از آن، بسياري از راي‌دهندگان امريكاي لاتين كه از عملكرد و سياست‌هاي دولت‌هاي‌شان ناراضي بودند و اين دولت‌ها را در حمايت از شهروندان ناكام مي‌ديدند، در انتخابات و در پي نااميدي از دولت‌هاي مستقر در پي تغييرات گسترده بودند و كانديداهايي كه اين تغييرات گسترده را در كنار حمايت از شهروندان وعده مي‌دادند، يعني چپ‌گرايان توانستند موفقيت بيشتري را در انتخابات كسب كنند.» در پرو پدرو كاستيلو، معلم ماركسيست يك مدرسه روستايي توانست به مقام رياست‌جمهوري برسد. در شيلي، گابريل بوريچ 36 ساله، فعال دانشجويي سابق كه خود را كمونيست مي‌داند، رييس‌جمهور شد و در كلمبيا، گوستاوو پترو 62 ساله، سناتور و چريك سابق چپ‌گرا توانست در يك اتفاق تاريخي رييس‌جمهور كلمبيا شود.
نگراني‌ها از اتفاقات احتمالي پس از انتخابات
بسياري نگرانند بولسانارو پس از اعلام نتايج، سلامت انتخابات را زير سوال ببرد و برزيل وارد دوره‌اي از تنش و بحران داخلي شود. در صورت تحقق يافتن اين سناريو، باتوجه به نقش برزيل در زنجيره توليد جهاني، كشورهاي زيادي با مشكل روبه‌رو خواهند شد. به گزارش بي‌بي‌سي، برزيل توليد‌كننده اصلي كالاهايي مثل دانه‌هاي سويا، گوشت گاو و سنگ‌آهنگ است و شريك اصلي تجاري امريكا و چين است و در صورتي كه بحران داخلي در برزيل روي هر كدام از اين كالاهاي اساسي اثر بگذارد، باتوجه به در جريان بودن جنگ اوكراين، جهان شوك جديدي را تجربه خواهد كرد.