هنرمندي كه موسيقي را از نگاه فيزيك ديد

گروه هنر و ادبيات|مهدي بَركشلي از جمله هنرمندان معاصر در زمينه موسيقي نظري و مباني فيزيك شناخته مي‌شود كه نقش موثري در شناساندن فواصل نت‌ها و مختصات فيزيكي مخصوص موسيقي ايراني داشت؛ او متولد سال ۱۲۹۱، موسيقيدان، نوازنده ويولن و محقق نامدار در عرصه موسيقي نظري و مباني فيزيكي آن بود كه يافته‌هاي نويني را در شناخت اصولِ پردگاني و مختصات فيزيكي نسبت‌هاي فواصل مخصوص موسيقي ايراني عرضه كرد. مهدي بركشلي ۲۹ دي ماه سال ۱۳۶۶ درگذشت. بركشلي به سه زبان فرانسوي، انگليسي و عربي تسلط كامل داشت و يكي از بزرگ‌ترين كارهاي او ترجمه، تفسير كتاب ارزشمند الموسيقي الكبير اثر فارابي به فارسي به شمار مي‌رود و بخش بزرگي از مطالعات و تحقيقات، در زمينه موسيقي علمي بود.   بركشلي نواختن برخي آلات موسيقي را به خوبي مي‌دانست و مدت‌ها شاگرد علينقي وزيري بود و از او ويولن درس مي‌گرفت، با همكاري چند تن از موسيقيدانان و هنرمندان و با استفاده از امكانات دانشكده فيزيك كه تحت سرپرستي دكتر حسابي بود، تحقيقات و آزمايشاتي در مورد گام موسيقي ايراني كه گام فارابي است، انجام داد. اين كار بزرگ حدود سه سال طول كشيد و نتايج آن در محافل داخلي و خارجي مطرح و چاپ شد. بركشلي به دليل اشتراك‌هاي موجود در رشته‌هاي فيزيك و موسيقي در مبحث اصوات و ارتعاشات به شناخت مختصات فيزيكي گام‌ها و ديگر جنبه‌هاي علمي موسيقي فعاليت داشت و درباره تاريخ و ويژگي‌هاي موسيقي اصيل ايران و آثار موسيقيدانان قديم ايراني نيز به تحقيق و تاليف پرداخت و دانسته‌هاي خود را در زمينه رديف موسيقي در سي صفحه گرامافون ۷۸ دور در صداخانه ملي پاريس ضبط كرد. كتاب «موسيقي كبير» تاليف ابونصر فارابي با ترجمه و شرح فارسي مرحوم دكتر مهدي بركشلي اثر ماندگار ابونصر فارابي كامل‌ترين و بزرگ‌ترين كتابي است كه از آغاز اسلام تاكنون درباره موسيقي به زبان عربي نوشته شده است. اين اثر بر همه مباحث اصول موسيقي و مبادي آن، علوم نظري و عملي و وابسته‌هاي اين علم احاطه دارد و مرجع تاريخي كامل در هنر موسيقي به‌شمار مي‌آيد. پري و آريانا بركشلي، دختران دكتر مهدي بركشلي هستند، هر دو خودشان نيز از بزرگان علم موسيقي‌ به شمار مي‌روند و هر دو استاد پيانو و البته محقق و موزيسين هستند. كتاب «مداومت در اصول موسيقي ايراني» اثر مهدي بركشلي توسط نشر فرهنگستان هنر به چاپ رسيده است؛ در پيش‌درآمد اين كتاب آمده است: «موضوع اين كتاب، گام‌ها و دستگاه‌هاي موسيقي، از زمان‌هاي پيشين مورد توجه خاص دانشمندان و فيلسوفان بوده است كه درباره موسيقي تحقيق كرده و كتاب نوشته‌اند و در آثار خود فصل‌هاي خاصي به آن اختصاص داده‌اند. نظر فارابي در اين‌باره به عنوان سرآغاز اين كتاب آمده است. نگارنده عقيده راسخ دارد كه هر موسيقي‌شناس، آهنگساز، نوازنده يا خواننده كه در زمينه موسيقي غربي يا شرقي در راه تخصص و مهارت كار مي‌كند، بايد علاوه بر آگاهي عملي و تمرين‌هاي روزانه، به گام‌ها و دستگاه‌هاي موسيقي ايراني نيز آشنايي نظري داشته باشد.»