بازارهاي مالي در تب جنگ
هجوم سرمايه به پناهگاه‌هاي امن
آدينه اسفندياري
با گذشت بيش از يك هفته از حمله مستقيم اسراييل به ايران و در شرايطي كه بامداد يكم تير ماه ۱۴۰۴ نيز امريكا تاسيسات اتمي فردو را هدف قرار داده، فضاي سياسي و امنيتي كشور همچنان در وضعيت هشدار قرار دارد. در چنين شرايطي، بازارهاي مالي چه در داخل و چه در سطح بين‌المللي به شدت واكنش نشان مي‌دهند و نشانه‌هايي از تنش، نااطميناني و رفتارهاي هيجاني به وضوح ديده مي‌شود. در بازار داخلي، جهش نرخ ارز و طلا طي چند روز گذشته، بازتابي از هراس سرمايه‌گذاران نسبت به آينده اقتصادي كشور است. در سطح جهاني نيز بازار نفت با پرش ناگهاني قيمت‌ها، نگراني از اختلال در عرضه به‌ويژه در تنگه هرمز را بازتاب مي‌دهد؛ مسيري حياتي كه ۲۰ درصد از نفت جهان از آن عبور مي‌كند. اين گزارش، مروري دارد بر تحولات اخير در بازارهاي داخلي و بين‌المللي پس از تشديد تنش‌ها و ديدگاه تحليلگراني چون مبين ناظمي و پويان مظفري را درباره روند قيمت ارز، طلا، نفت و رفتار سرمايه‌گذاران بررسي مي‌كند. آنچه اكنون مشهود است، حركت سريع بازارها به سمت دارايي‌هاي امن، تعليق موقت معاملات بورسي و انتظار براي شفاف‌تر شدن چشم‌انداز ژئوپليتيكي ايران است؛ چشم‌اندازي كه هنوز غبار جنگ بر آن سايه انداخته است.
بازارها در شوك پس از تجاوز اسراييل به خاك ايران
مبين ناظمي، كارشناس بازارهاي مالي در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: پس از رخدادهاي بامداد جمعه ۲۳ خرداد و تجاوز اسراييل به خاك ايران، بازارهاي جهاني و داخلي با تحولات عجيب و كم‌سابقه‌اي مواجه مي‌شوند. ناظمي توضيح مي‌دهد كه نرخ ارز از كانال ۸۲ هزار تومان به بيش از ۹۵ هزار تومان طي يك هفته افزايش مي‌يابد و قيمت هر گرم طلاي ۱۸ عيار نيز از محدوده ۶ ميليون و ۴۰۰ هزار تومان به ۷ ميليون و ۵۰۰ هزار تومان مي‌رسد. اين تحولات در پي شدت گرفتن تنش‌هاي نظامي و امنيتي در داخل كشور رخ مي‌دهد. او اضافه مي‌كند كه در بازارهاي جهاني نيز تغييرات قيمتي قابل توجهي ثبت مي‌شود؛ به‌گونه‌اي كه قيمت هر اونس طلا با كاهش از ۳۴۳۰ دلار به ۳۳۶۰ دلار مي‌رسد، در حالي كه قيمت نفت روندي معكوس در پيش مي‌گيرد و از ۶۹ دلار به ۷۵ دلار افزايش مي‌يابد. در ادامه، با توجه به شرايط اضطراري منطقه و تصميم سازمان بورس و شوراي عالي بورس مبني بر توقف معاملات، پس از پنج روز، صندوق‌هاي درآمد ثابت با محدوديت زماني بازگشايي مي‌شوند. به گفته ناظمي، اين صندوق‌ها عملكردي قابل قبول ثبت مي‌كنند و در مجموع بيش از ۳۶ هزار ميليارد تومان معامله در آنها انجام مي‌شود؛ رقمي كه ۲.۵ برابر ميانگين روزانه به حساب مي‌آيد. همچنين با مديريت عرضه توسط بازارگردان‌ها، سرمايه‌گذاران حقيقي موفق به نقد كردن بيش از ۱۸ هزار ميليارد تومان سرمايه خود مي‌شوند. اين كارشناس بازارهاي مالي تاكيد مي‌كند كه سير تحولات سياسي و نظامي به همين جا ختم نمي‌شود و نرخ تتر نيز تحت تاثير قرار مي‌گيرد؛ به‌طوري كه از محدوده ۸۰۱۰۰ تومان به بيش از ۹۳ هزار تومان افزايش مي‌يابد. او اعلان مي‌كند كه پس از حمله سايبري به يكي از صرافي‌هاي رمزارز با تشديد محدوديت‌ها در واريز و برداشت مواجه شده است.
بازار جهاني نفت در شوك ژئوپليتيك
پويان مظفري، تحليلگر بازارهاي مالي از واكنش فوري بازار نفت به حمله روز گذشته امريكا به تاسيسات اتمي ايران در فردو و تهديد تهران به انسداد تنگه هرمز خبر مي‌دهد. به گفته او، نفت خام برنت پس از انتشار اين اخبار، از محدوده ۷۳ دلار به شكل جهشي تا سطوح ۷۸ تا ۷۹ دلار بالا مي‌رود؛ رشدي حدود ۷ درصد. اما با مشخص شدن اينكه تنگه همچنان باز است، قيمت به حدود ۷۷ دلار بازمي‌گردد و در اين محدوده نوسان مي‌كند. ترس از اختلال احتمالي در عرضه نفت، به‌ويژه در يكي از مهم‌ترين گذرگاه‌هاي انرژي جهان، بازار را به شدت حساس كرده است. مظفري يادآوري مي‌كند كه حدود ۲۰ درصد نفت جهاني از تنگه هرمز عبور مي‌كند و حتي احتمال اختلال نيز براي نوسان شديد قيمت كافي است. او همچنين به ترديد بازار نسبت به استفاده كشورهاي غربي از ذخاير استراتژيك نفت اشاره مي‌كند. در اين ميان، ظرفيت مازاد اوپك‌پلاس نيز به پايان خود نزديك مي‌شود؛ اين سازمان تاكنون بيش از يك ميليون بشكه به عرضه روزانه افزوده، اما توان افزايش بيشتر، در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. مظفري تاكيد مي‌كند كه فعلا واكنش بازار بيشتر ريشه در ترس ژئوپليتيكي دارد تا كمبود واقعي نفت. با اين حال، در صورت بسته شدن واقعي تنگه، احتمال جهش قيمت نفت به سطوح ۱۰۰ دلار دور از ذهن نيست. در حال حاضر، تنها ۳ تا ۵ دلار از قيمت نفت مربوط به پرميوم ريسك است. حركت سرمايه به سمت دارايي‌هاي امن در بازارهاي جهاني نيز نشانه‌هاي افزايش نااطميناني ديده مي‌شود. شاخص دلار امريكا (DXY) اندكي تقويت مي‌شود، در حالي كه دارايي‌هاي ريسكي مانند سهام فناوري با كاهش ارزش روبه‌رو هستند. سرمايه‌گذاران به سمت دارايي‌هاي امن مانند طلا، دلار و اوراق خزانه حركت مي‌كنند؛ رفتاري كه عمدتا ناشي از نگراني نسبت به گسترش جنگ منطقه‌اي است. به گفته مظفري، اگر تنش‌هاي فعلي به افزايش بهاي انرژي منجر شود، بانك‌هاي مركزي ناچار خواهند بود نرخ بهره بالا را حفظ كنند؛ موضوعي كه چشم‌انداز دارايي‌هاي ريسك‌پذير را تيره‌تر مي‌كند. در مجموع، مظفري مي‌گويد اگرچه بازارها از نظر بنيادين هنوز دچار تغيير نشده‌اند، اما سطح بالاي نااطميناني، موجب عقب‌نشيني موقت سرمايه از دارايي‌هاي پرريسك شده است.