يك خبر، سه چهره/ چرا نمي‌توانيم از آثار هنري مراقبت كنيم تا دزديده نشوند
دزدي‌هاي هنري، خبر سوژه داغ اين روزهاست. يك روز خبر مي‌رسد كه مجسمه‌اي روز روشن در شهر گم شده و روز ديگر مي‌شنويم كه از موزه‌اي دولتي آثاري دزديده شده. با ليلي گلستان گالري‌دار، بلقيس سليماني نويسنده و جليل سازگارنژاد عضو كميسيون فرهنگي مجلس ششم، درباره سرقت آثار هنري حرف زديم و از آنها درباره اين سرقت‌ها پرسيديم و تبعات پر از هزينه آنها، هم در عرصه هنر و هم در جامعه.
پيگيري هم تاثير ندارد
ليلي گلستان
سال‌هاست كه با رشد و توسعه توليد فرآورده‌هاي فرهنگي، بحث حمايت از حقوق مادي و معنوي پديدآورندگان آثار هم بالاگرفته. گروه‌هاي صنفي مختلف فرهنگي، از نويسنده تا عكاس، نقاش، مجسمه‌ساز، موسيقيدان تا نوازنده و خواننده به صورت مستمر بر موضوع حمايت از آثار خود تاكيد دارند و از انواع سرقت ادبي و استفاده غيرمجاز از آثار خود شكوه و شكايت مي‌كنند. اين گروه‌ها بيش از هرچيز قانون حمايت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان را مورد انتقاد قرار مي‌دهند؛ قوانيني كه به صورت شفاف به اين موضوعات رسيدگي نمي‌كند و هنگام بروز اينگونه تخلفات راه‌حل منطقي در اختيار مالباخته قرار نمي‌دهد. براي همين است كه در چند سال اخير مالباخته فكري و فرهنگي و هنري، دنبال حقش نمي‌رود. گاهي مي‌بينيم تعداد زيادي از كساني كه اثرشان، مثل موسيقي يا شعر يا عكس يا نقاشي يا كار گرافيكي به صورت غيرمجاز و غيرقانوني مورد سوءاستفاده ديگران قرار مي‌گيرد، حداكثر به يك كار خبري اكتفا مي‌كنند و دنبال احقاق حقوق خود از طريق مراجع قانوني نمي‌روند، چون به اين نتيجه رسيده‌اند پيگيري در اين زمينه تاثير زيادي ندارد و كسي به حقوق آنها رسيدگي نمي‌كند. موضوع حمايت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان و پديدآورندگان آثار فكري، فرهنگي و هنري، نيازمند قوانين روشن و كارآمدي است كه شكل بگيرد و نويسندگان و هنرمندان رشته‌هاي مختلف در حمايت اين قوانين قرار بگيرند، چون هر اثر فرهنگي و هنري، غير از وجه فرهنگي و هنري، داراي وجه كالايي و اقتصادي هم هست و بايد از لحاظ حقوقي هم به سرقت آثار هنري مثل سرقت كالاهاي اقتصادي برخورد شود.
بايد دقيق‌تر بررسي كرد
بلقيس سليماني
سرقت علمي، ادبي و هنري در ايران بارها اتفاق افتاده و ريشه‌دار است. آنچه ما به عنوان سرقت آثار ادبي مي‌شناسيم چنان تاثيري در ادبيات مي‌گذارد كه بارها نويسندگان و شاعران جهان با روش‌هاي مختلف نسبت به آن اعتراض كرده‌اند. باوجود بحث و جدل‌هاي زيادي كه درباره روش‌هاي صيانت و نگهداري آثار ادبي در ايران وجهان وجود دارد، اما ما هنوز در اين عرصه مشكلات زيادي مي‌بينيم. اين مشكلات و كاستي‌ها باعث شده همچنان شاهد سرقت آثار ادبي و هنري در ايران و جهان باشيم. بحث سرقت آثار ادبي از آن جهت اهميت دارد كه ايده و خلاقيت صاحب اثر با ارزش‌ترين و با اهميت‌ترين بخش يك اثر ادبي و هنري است و سرقت يا دستبرد زدن به آن، فضاي ادب و هنر را مسموم و ناامن مي‌كند. وقتي فضاي ادبيات به بي‌اعتمادي و ناامني آلوده شود، خلاقيت و اصالت مولف كمتر امكان رشد و شكوفايي پيدا مي‌كند. در يك فضاي چنين نمي‌توان از هنرمندان و نويسندگان انتظار داشت كه آثار ادبي و هنري خارق‌العاده‌اي توليد كنند. بدون شك اين فضاي ناامن در توليد آثار ادبي‌و هنري اثر مي‌گذارد و جايگاه هنرمندان را متزلزل مي‌كند. هنرمندان براي بروز و ظهور خلاقيت خود به فضاي امن و سالم نياز دارند. با خبرهاي ناراحت‌كننده‌اي كه اين روزها درباره سرقت آثار هنري مي‌شنويم به نظر مي‌رسد وقت آن رسيده براي برخورد با اين مشكل نظارت مسوولانه‌اي انجام داد. بايد به حقوق مولف و مصنف در ايران به شكل جدي‌تري رسيدگي شود. براي اين منظور مي‌توان ابزارهاي لازم را مهيا كرد. بحث سرقت آثار فكري و معنوي همچنان به قوت خود باقي‌است و با پيشرفت تكنولوژي شدت هم گرفته است، بنابراين بايد روش مقابله با اين پديده را تغيير داد، در غير اين‌صورت پديده سرقت آثار ادبي تا مدت‌ها در ايران به قوت خود باقي خواهد بود.
جامعه آسيب‌پذير مي‌شود
جليل سازگار نژاد
سرقت و دزدي از جنس رفتارهاي خشن اجتماعي است، اما كار هنري از جنس رفتارهاي لطيف و فرهنگي جامعه است. آفرينش، رشد و شكوفايي آثار هنري به لطافت و آرامش فضاي اجتماع كمك مي‌كند. از طرفي ديگر وقتي در جامعه سرقت، تخلف و رفتارهاي خشن بيشتر شود، روحيه آسيب‌پذيري در جامعه بيشتر مي‌شود. اين در حالي‌است كه وقتي رفتارهاي خشن اجتماعي وارد فضاي فرهنگ و هنر مي‌شود، جامعه را آسيب‌پذير‌تر مي‌كند. وقتي فضاي فرهنگ‌و هنر صدمه ببيند، فضاي كلي جامعه آن را احساس مي‌كند و در روحيه اجتماع تاثير مي‌گذارد. بنابراين هر چقدر فضاي فرهنگ‌و هنر را امن‌تر و آرام‌تر نگه‌داريم، جامعه آرام‌تري خواهم داشت. يكي از راه‌هاي برقراري آرامش و اعتماد در جامعه، امنيت فضاي هنري است. چون آثار فرهنگي براي مردم توليد مي‌شود و قطعا وقتي اين فضا آلوده و ناامن شود، مردم آن را احساس مي‌كنند و اعتماد اجتماعي مردم هم دچار آسيب مي‌شود. سرقت آثار ادبي يكي از مواردي است كه فضاي ادب و هنر را مسموم مي‌كند و امنيت جامعه را به مخاطره مي‌اندازد. بايد روش‌هاي مقابله با پديده سرقت آثار ادبي و هنري را شناسايي كرد و اين فضا را مديريت كرد. مديريت فضاي هنري به شكوفايي آثار هنري منجر مي‌شود و توليد آثار سالم فرهنگي جامعه را آرام و لطيف مي‌كند. جامعه امروز به امنيت فضاي فرهنگي نياز دارد. سرقت آثار هنري نه‌تنها بر روحيه هنرمندان و كيفيت فضاي هنري اثر مي‌گذارد، بلكه علاقه‌مندان هنر و كساني كه پيگير آثار هنري هستند هم آسيب مي‌بينند. جامعه سالم، جامعه‌اي است كه آثار فرهنگي سالم در آن توليد شود. توليد آثار سالم فرهنگي نيازمند برقراري امنيت و سلامت فضاي فرهنگي است. بايد اين فضاي سالم را درعرصه فرهنگ و هنر كشور فراهم كرد.