ختم بازي امريكايي

همزمان با دومين شكست جمهوريخواهان براي رد توافق هسته‌اي، مهلت بررسي برجام امروز پايان مي‌يابد

گروه ديپلماسي| 17 سپتامبر تاريخي براي باراك اوباما از راه رسيد. مدت 60 روزه كنگره امريكا براي اعلام نظر نهايي در خصوص كليت برنامه جامع اقدام مشترك هسته‌اي امروز به پايان مي‌رسد. صبح روز هجدهم سپتامبر كه از راه برسد رييس‌جمهور دموكرات امريكا مي‌تواند با خيال راحت از ورود به فاز جديد توافق هسته‌اي 1+5 با ايران سخن بگويد. آخرين تقلاهاي جمهوريخواهان براي ممانعت از پيشروي برجام كه مهم‌ترين پيروزي اوباما در حوزه ديپلماسي است همچنان تا دقيقه 90 ادامه دارد. عصر روز 15 سپتامبر به وقت امريكا براي دومين بار در دو هفته دموكرات‌هاي سنا به سدي در برابر هجوم جمهوريخواهان بدل شدند؛ سدي در محافظت از برجام باراك اوباماي دموكرات. امروز برجام در حالي از فيلتر كنگره امريكا عبور مي‌كند كه تمام جمهوريخواهان در دو مجلس با صداي واحد و بلند اعلام كردند كه با اين توافق هسته‌اي با ايران كه امضاي اوباما را بر پيشاني دارد مخالف هستند. در راي‌گيري اوضاع براي جمهوريخواهان بدتر از نخستين راي‌گيري در سنا شد. اين بار دو راي ديگر هم به راي جبهه موافقان برجام اضافه شد. 56 سناتور با برجام مخالفت كرده و 42 سناتور هم اعلام كردند كه با آن موافق هستند. دو سناتور ليندسي گراهان و راند پول كه هر دو مخالف برجام هستند به دليل ضرورت كاري در كاليفرنيا بودند و نتوانستند براي راي‌گيري مجدد در خصوص برجام خود را به سنا برسانند. جمهوريخواهان اميدوار بودند كه در راي‌گيري دوم بتوانند دو دموكرات نه چندان موافق با برجام را به سمت خود كشيده و به 60 راي مورد نياز براي عبور از سر فيلي باستر برسند. اين روياي مخالفان اوباما محقق نشد و برجام براي دومين بار از سد سنا عبور كرد؛ عبوري كه به معناي پايان يافتن دوئل سياسي ميان دو حزب بر سر توافقي فني، حقوقي و سياسي با ايران است. جمهوريخواهان هنوز اميد خود را از دست نداده‌اند و البته شايد بتوان گفت كه هنوز دست از لجبازي با اوباما بر سر برجام برنداشته‌اند. جمهوريخواهان اعلام كرده‌اند كه تا پيش از شامگاه پنجشنبه به وقت امريكا دوباره متمم‌هاي قانوني را براي بستن دست اوباما در اجراي برجام در كنگره به جريان خواهند انداخت. رهبر اكثريت جمهوريخواه در سنا ميچ مك‌كانل در حال هدايت و برنامه‌ريزي براي راي‌گيري در خصوص متمم قانوني است كه بر اساس آن از ايران مي‌خواهد ابتدا اسراييل را به رسميت شناخته و سپس زنداني‌هاي امريكايي در ايران را آزاد كند تا در مقابل آن امريكا هم تحريم‌هاي خود را لغو كند. سناتور هري ريد رهبر دموكرات‌هاي سنا در پاسخ به همتاي جمهوريخواه خود مي‌گويد: «جمهوريخواهان باخته‌اند. بايد به مسائل ديگري بپردازيم.» جمهوريخواهان كه فكر مي‌كردند مي‌توانند با در دست داشتن اكثريت در دو مجلس مانع از تصويب برجام شوند قافيه را به اقليت دموكرات باختند. جمهوريخواهان پس از آنكه متوجه شدند نمي‌توانند مانع از راي وتوي اوباما شوند درخواست داشتند كه برجام در سنا به راي‌گيري گذاشته شود كه با توسل دموكرات‌ها به فيلي باستر عملا اين امكان هم از اكثريت در سنا گرفته شد. جمهوريخواهان مخالف برجام اعتقاد دارند كه اوباما با اين توافق هسته‌اي با ايران در حقيقت برنامه هسته‌اي ايراني‌ها را به رسميت شناخته است. ميچ مك‌كانل پس از باخت دوم در سنا رييس‌جمهور امريكا و هم‌حزبي‌هاي او در كنگره را به تلاش براي «برد ناجوانمردانه» در جدال براي تصويب توافق هسته‌اي ايران متهم كرد. اين در حالي است كه هري ريد اعتقاد دارد كه حمايت دموكرات‌ها از برجام در سنا نشان داده است كه آنها به اين باور رسيده‌اند كه برجام بهترين راه براي ممانعت از دستيابي ايران به بمب اتم است.

برجام، طناب ‌دار يا عامل نجات دموكرات‌ها؟

با عبور برجام از سد جمهوريخواهان در كنگره ايالات متحده از امروز به بعد سوال اين است كه آيا برجام يا همان توافق هسته‌اي با ايران كه نخستين توافق ميان ايران و امريكا در قالب مذاكرات مستقيم پس از قريب به 40 دهه قهر ديپلماتيك است به طناب‌ دار براي دموكرات‌ها بدل خواهد شد يا به عاملي براي نجات هم‌حزبي‌هاي اوباما در انتخابات رياست‌جمهوري سال 2016؟ ديويد ايگناتيوس ستون‌نويس مشهور روزنامه واشنگتن‌پست در تازه‌ترين يادداشت خود در اين خصوص برنامه جامع اقدام مشترك را مهم‌ترين دستاورد استراتژيك دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما مي‌داند. ايگناتيوس تيتر «چطور توافق با ايران، به مهم‌ترين موفقيت راهبردي اوباما بدل شد؟» ‌را براي يادداشت خود برگزيده و در ادامه نوشته است: سيرك سياسي كه توافق هسته‌اي ايران را دربرگرفته، نبايد اين حقيقت را بپوشاند كه اوباما در مذاكره براي توافق و نيز كسب آراي لازم در كنگره براي حفظ آن، يك پيروزي بزرگ به دست آورده است و اين استراتژيك‌ترين موفقيت و پيروزي دوران رياست‌جمهوري او خواهد بود؟ بازنده اصلي عبور برجام از سد كنگره بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل است و اين نكته‌اي است كه ايگناتيوس هم به آن در اين يادداشت اشاره كرده است. وي با تاكيد بر اينكه مخالفان برجام تبليغات وسيعي درباره «بد بودن توافق هسته‌اي ايران» به راه انداختند، نوشته است: «اما شرط‌بندي اوباما از سوي بسياري از استراتژيست‌هاي برجسته در امريكا و كشورهاي خارجي تاييد شده است. حتي در اسراييل يك حمايت توام با اكراه از دستگاه امنيت ملي آن وجود دارد. البته بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل و رهبري حزب جمهوريخواه از جمله كساني هستند كه توافق مورد تاييد بيشتر كشورها را رد مي‌كنند اما واقعيت سياسي آن است كه اوباما از آنها زرنگ‌تر بوده و سر آنها را كلاه گذاشت. به نظر مي‌رسد تلاش‌هاي مكرر نتانياهو براي از بين بردن توافق تنها سبب مصمم‌تر شدن رييس‌جمهور شد. اوباما در پرونده هسته‌اي ايران برد اما در پرونده‌هاي اخوان‌المسلمين مصر، مذاكرات سازش بين تل‌آويو و تشكيلات خودگردان فلسطين و پرونده سوريه شكست‌هاي سنگيني را متحمل شده است. ايگناتيوس نيز در اين يادداشت خود به وعده اوباما در سال 2009 ميلادي اشاره كرده و مي‌نويسد: اوباما در سخنراني آغاز رياست‌جمهوري خود در سال 2009 گفت كه ما درصدد رابطه با جهان اسلام بر اساس منافع و احترام متقابل هستيم اما وي در بسياري از پرونده‌هاي جهان اسلام شكست خورد. اين تحليلگر امريكايي در ادامه اين يادداشت به نوعي تاريخ‌نگاري در خصوص تمايل اوباما براي پيشبرد توافق هسته‌اي با ايران پرداخته و نوشت: حركت آغازين بازي شطرنج اوباما پيام نوروزي سال 2009 به مردم ايران به همراه نامه محرمانه به رهبر ايران بود؛ ‌نامه‌اي كه او با ليست و فهرستي از شكايت‌ها و نارضايتي‌ها به آن پاسخ داد. اولين تلاش مذاكره‌اي يك توافق پيش پا افتاده و نه چندان مهم براي محدود كردن رآكتور تحقيقاتي تهران بود.» وي با بيان آنكه از ابتداي دوران رياست‌جمهوري اوباما، جان كري فرد مورد اعتماد براي پيگيري موضوع ايران بود، نوشت: «كري در دسامبر 2011 تماس‌هاي محرمانه با عمان را براي ميانجيگري درباره توافق هسته‌اي آغاز كرد، ‌زماني كه او هنوز يك سناتور بود. در اين كانال غيررسمي، ‌كري اولين نفري بود كه اين ايده را پروراند كه در صورت حصول توافق، شايد بشود ايران قادر باشد برخي از توانمندي غني سازي خود را حفظ كند. اين شايد امتياز و سازش مهم امريكا بود و اين موضوع به سختي با مقاومت نتانياهو كه خواستار «غني‌سازي صفر درصدي» بود، مواجه شده است. ماموريت‌هاي محرمانه امريكا پس از آن ادامه يافت و سرعت ديپلماسي شدت گرفت. ويليام برنز و جيكوب سوليوان، مشاوران ارشد هيلاري كلينتون وزير خارجه وقت امريكا محرمانه با ايراني‌ها در سال 2012 ملاقات كردند. پيشرفت غيرمنتظره واقعي وقتي حاصل شد كه در اواسط سال 2013 حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهور انتخاب شد. اوباما به او يك نامه شخصي درباره مذاكرات نوشت و روحاني به نحوي مثبت پاسخ داد و مذاكرات محرمانه آغاز شد. اوباما اميدوار است كه اين توافق پلي براي يك خاورميانه متوازن‌تر و در نهايت باثبات‌تر باشد، شايد اين‌طور باشد اما اكنون داستان آن است كه قمار و شرط‌بندي ديپلماتيك با ريسك بالا كارساز شد و جواب داد.

عراقچي: نقض برجام تبعات سنگين بين‌المللي دارد

مذاكره‌كننده ارشد تيم هسته‌اي ايران تعهد به برجام را موضوعي دو طرفه دانست و گفت: لغو برجام توسط كنگره امريكا باعث ازسرگيري برنامه‌هاي راهبردي هسته‌اي كشورمان مي‌شود. به گزارش خانه ملت، سيدعباس عراقچي در پاسخ به سوالي درباره تلاش جمهوريخواهان امريكا براي لغو برجام افزود: تعهد به تفاهم برجام يك موضوع دو طرفه است، هر يك از طرفين مي‌توانند برجام را ملغي اعلام كنند اما اين موضوع منجر به خروج طرف مقابل از تفاهم خواهد شد. وي با بيان اينكه براساس متن تفاهم برجام، بحث برگشت‌پذيري به شكلي متناظر وجود دارد، اظهار داشت: تفاهم ايران و گروه 1+5 به تاييد شوراي امنيت سازمان ملل متحد رسيده كه اين موضوع به نوعي الزام حقوق بين‌الملل براي طرفين ايجاد كرده است. معاون وزير امور خارجه ادامه داد: براين اساس طرفين ملزم هستند تا وقتي كه طرف مقابل به تعهدات خود پايبند مانده است، آن را نقض نكند و قطعنامه شوراي امنيت نيز به نوعي ضمانت اجرايي ايجاد كرده كه اگر دولت امريكا آن را نقض كند، به نوعي تعهدات و الزامات بين‌المللي ايالات متحده را نقض كرده است. وي با بيان اينكه اگر چه اصل حاكميت براي طرفين در برجام وجود دارد اما هر كشوري كه از تفاهم خارج شود بايد تبعات آن را نيز بپذيرد، گفت: نقض تفاهم برجام منجر به تبعات سنگين سياسي و بين‌المللي خواهد شد و به طرف مقابل اجازه مي‌دهد كه برنامه‌هاي خود را از سر گيرد. عراقچي خاطرنشان كرد: برهمين اساس ايران در صورت لغو تفاهم برجام مي‌تواند برنامه‌هاي صلح آميز هسته‌اي خود را بدون هيچ گونه محدوديتي دوباره آغاز كند. وي همچنين گفت: تفاهم برجام براساس منافع دو طرف تنظيم شده و اگر طرفي بخواهد موضوع را نقض كند بايد از منافعي كه كسب كرده صرف نظر كند. مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي خاطرنشان كرد: امريكا با لغو تفاهم برجام كه به نوعي نقض قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد است، بايد هزينه‌هاي سياسي و حقوقي آن را در جامعه بين‌الملل بپردازد. وي تصريح كرد: امريكايي‌ها اگر توانايي پرداخت هزينه‌هاي نقض تفاهم برجام را در آينده دارند، مي‌توانند آن را نقض كنند و جمهوري اسلامي تبعا عكس العمل خود را نشان خواهد داد و برنامه‌هاي راهبردي خود را ازسر مي‌گيرد.