رايزنيهاي ايران در سوريه به روسيه محدود نشود
قاسم محبعلي ٭
روز جمعه نشست سوريه در حالي در وين و با حضور برخي قدرتهاي جهاني و منطقهاي برگزار شد كه جمهوري اسلامي ايران از بزرگترين غايبان اين نشست بود. مساله نخستي كه بايد به آن اشاره كنم اين است كه وضعيت سوريه، وضعيت بسيار پيچيدهاي است و حتي بعد از حضور نظامي روسيه در سوريه، نه تنها شاهد كاهش اين پيچيدگيها و سادهتر شدن بحران در اين كشور نبوديم بلكه گذر زمان نشان داد حضور نظامي روسيه هم در وضعيت ميداني سوريه تاثير چنداني نداشته است. اين در حالي بود كه گمان ميرفت حضور نظامي روسها منجر به تغيير صحنه عملياتي اين كشور ميشود اما در مقابل حملات دولت مسكو در سوريه، طرف مقابل هم نيروهايش را بسيج كرد و در نهايت همه اين مسائل، بينتيجه بودن راهحل نظامي را بيش از پيش نشان داد و ثابت كرد يگانه راه خروج سوريه از شرايط موجود راهكارهاي سياسي است. با اين حال، وضعيت سوريه نشان ميدهد كه سه سطح از بازيگران شامل بازيگران ملي كه گروههاي معارض سوري و دولت سوريه را تشكيل ميدهند، بازيگران منطقهاي مانند ايران، تركيه و عربستان و بازيگران بينالمللي مانند امريكا، روسيه و اتحاديه اروپايي در اين كشور در حال نقشآفريني هستند و تا هنگامي كه اين بازيگران با يكديگر به تفاهم نرسند، راهحلي هم در سوريه پيدا نخواهد شد.
با آنكه تشكيل نشست وين درباره سوريه را بايد اقدامي مثبت دانست و آن را به فال نيك گرفت چرا كه پس از مدتها برخي بازيگران حاضر به آمدن به پاي ميز مذاكره شدند اما كشورمان در آن اجلاس حضور نداشت و عدم حضور ايران را نيز ميتوان يكي از مهمترين علل در بينتيجه بودن آن محسوب كرد. با اين حال بايد دانست كه ايجاد برخي محدوديتهاي خودساخته موجب شده است تا طرف مقابل نيز از اين محدوديتها به نفع خويش حداكثر استفاده را بكند. محدود كردن رايزنيها و مذاكرات فقط با روسيه يا برخي بازيگران سوري موجب شده است تا دولت سعودي از اين مساله سوءاستفاده بكند و اين استدلال را داشته باشند كه ايران عزم بينالمللي لازم را براي حل مساله سوريه ندارد يا دولت روسيه، ايران را زيرمجموعه خواست و اهداف خويش محسوب كند در حالي كه شايد مصرترين و فعالترين بازيگر در حل مساله سوريه ايران باشد و ايران هم نه تنها زيرمجموعه كشوري ديگر محسوب نميشود بلكه خود طرح و نظر جداگانهاي در اين باره دارد. من اعتقاد دارم ايران براي حضور در چنين مذاكراتي بايد با تمامي طرفهاي موثر در سوريه رايزني و گفتوگو داشته باشد. خوشبختانه با دستيابي به توافق هستهاي، شاهد هستيم كه ايران هم رايزنيهايش را افزايش داده ولي در اين راستا گفتوگوهايي جدي را با اتحاديه اروپايي در هفتههاي گذشته شروع كرده است. اما بايد دانست كه گفتوگو با روسيه و اتحاديه اروپايي و تركيه كافي نيست بلكه لازم است ايران گفتوگو و تبادلنظرات خود درباره سوريه را افزايش دهد. من فكر ميكنم لازم است ايران به هر شيوهاي قفل گفتوگو با عربستان يا امريكا را باز كند. بهكارگيري ديپلماسي چندجانبه، هدفدار و فعال در رابطه با سوريه به نظر من مهمترين ابزارهايي هستند كه ميتوانند در تحقق اين مهم كمك كنند.
٭مديركل اسبق خاورميانه وزارت امور خارجه