ابهام‌ها درباره شناسايي هويت كاربران در اينترنت رفع شود
محمد سلطاني‌فر٭
قطعا يكي از خصوصيات تكنولوژي جديد ارتباطي همين است كه هر روز مي‌تواند شفاف‌تر از روز قبل باشد و محرمانگي‌ها كمتر مي‌شود. بر مبناي اين خصوصيت تكنولوژ‌هاي جديد حرف وزير ارتباطات را مي‌توان تاييد كرد. الان اين امكان به لحاظ فني هست كه هويت‌هاي افراد در وب شناسايي شود. ديگر آن فضاي ابهام‌آلود در فضاي اينترنت جايي ندارد. بر اين اساس گفته وزير به لحاظ تكنيكي درست است؛ اما اينكه دولت بخواهد دنبال افشاي هويت افراد باشد يا خير؟ مقوله ديگري است و ساز‌وكار حقوقي و اخلاقي خودش را دارد. در اين زمينه دولت بايد با احتياط عمل كند طبيعي است كه دولت‌ها نبايد دنبال پنهانكاري باشند و به اين موضوع دامن بزنند اما در اين راستا نمي‌توان فارغ از مبناي قانوني و اختيارات دولت عمل كرد؛ مگر در موارد معدودي كه ممكن است اقدام‌هايي منافع ملي را به خطر بيندازد؛ در اين زمينه هم ساز و كار قانوني آن روشن است. طرح اين موضوع به اين شكل بدون توضيح دقيق‌تر ممكن است به احساس خطر در ميان كاربر‌ها دامن بزند و ممكن است اين تلقي ميان كاربر‌ها شكل بگيرد كه دولت دنبال افشاي هويت آنهاست. اين موضوع با شعار‌هاي دولت در زمينه گسترش آزادي بيان سازگاري ندارد. از طرفي خلاف اصولي از قانون اساسي كشور است. از اين منظر كه جهان كنوني و تكنولوژيهاي ارتباطي ديگر مانند گذشته امكان پنهانكاري را نمي‌دهد حرفي سنجيده است كه قطعا وزير محترم ارتباطات قصد بيان اين مهم را داشته‌اند و اما اينكه دولت‌ها دنبال بهره‌گيري‌هاي عام از اين امكان باشند؛ با اصول دموكراسي و آزادي هم‌خواني ندارد. به اعتقاد من تفسير صحبت وزير ارتباطات را بايد بر عهده خودش گذاشت و اين موضوع را روشن كنند كه هدف از امكان شناسايي هويت كاربران اينترنت چيست؟ اينكه آيا وزير قصد داشتند توضيحي درباره خصايص امكان‌هاي ارتباطي و تكنولوژيهاي جديد راداشته يا آنكه دنبال افشاي هويت همه كاربران هستند موضوعي است كه بايد وزير ارتباطات درباره آن توضيح دهد و ابهام‌هاي پيش آمده را بر طرف كند. اما من فكر مي‌كنم وزير ارتباطات از طرح اين موضوع بيش از آنكه از تحديد آزادي‌هاي بيان در آينده نزديك خبر بدهد از مقوله‌يي در جهان جديد ارتباطي سخن گفته است وقطعا به دنبال آن بوده كه بيان كند اين امكان وجود دارد كه هويت افراد سوءاستفاده‌كننده از فضاي مجازي در جهت مقاصد غيرقانوني قابليت پيگيري دارد. از شواهد گسترش شفافيت در وسايل ارتباط جمعي جديد مبتني بر اينترنت مي‌بينيم اسنادي از سازمان امنيت ملي امريكا (SNA) فاش مي‌شود و بر اساس آن شاهد هستيم كه حتي صحبت‌ها و مذاكره‌هاي روساي جمهور كشور‌هاي مختلف قابل دسترسي است. ديگر آن فرايند محرمانگي كه در مناسبات سياسي- اجتماعي كه در جهان بوده است، اصلا وجود ندارد. بر اين مبنا مي‌توان گفت از ضريب محرمانه بودن مسائل در جهان امروز كاسته شده است و به پايان عمر محرمانگي رسيده‌ايم. اما فضاي مجازي نيز همانند فضاي اجتماعي بايد داراي حريم باشد و فقط با كساني برخورد شود كه قصد برهم زدن نظم عمومي واجتماعي را دارند نه اينكه هويت همه افراد را افشا كنيم و در صورت عدم امنيت در فضاي مجازي آسيب‌هاي جدي به سرمايه‌يي اجتماعي و اعتماد عمومي وارد مي‌شود. از طرفي ديگر سبب تشويش اذهان عمومي و نگراني آنها مي‌شود. همچنين سبب گسترش استفاده كاربر‌ها از نرم‌افزار‌هايي مي‌شود كه از دسترس رصد دولت خارج و اين خود تبعات منفي دارد همان‌گونه كه تبعات عدم توجه به مسائل رسانه ملي استفاده از رسانه‌هاي بيگانه بود. وزير ارتباطات كه خود مدافع امنيت و مدافع فضاي مجازي است مي‌بايد جلوي تفسير و برداشت‌هاي متفاوت از سخنان خود را گرفته وافشاي متخلفان را با افشاي هويت همه جامعه در فضاي مجازي تفكيك كند.
٭عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات