آيا رياض قابل اعتماد است؟
صباح زنگنه ٭ /
در دو هفته اخير شاهد اقداماتي از سوي دولت عربستان سعودي از قبيل كاهش برخي حملات رسانه‌اي از سوي رسانه‌هاي حامي و وابسته خاندان آل‌سعود و نشان دادن علائم مثبت در برخي محافل ديپلماتيك نسبت به جمهوري اسلامي بوديم. اين نشانه‌هاي مثبت و اميدواركننده موجب شد تا اين سوال براي برخي از تحليلگران و كارشناسان حوزه روابط بين‌المللي و ديپلماسي ايجاد شود كه آيا رياض جديت لازم براي بهبود روابط با تهران را دارد يا خير؟
از سويي در روزهاي گذشته شاهد بوديم كه دولت عربستان سعودي با معرفي سفيري شيعي براي استقرار در سفارت خود در تهران نخستين گام‌هاي لازم براي تنش‌زدايي را برداشت و از طرفي، مسوولان عالي‌رتبه اين كشور همانند وزير امور خارجه در سخناني قابل تامل از بهبود و گسترش روابط با تهران سخن گفتند. همچنين نشانه‌هايي هم از كاهش فشار عربستان به متحد لبناني خود براي دستيابي به راه‌حلي سياسي و خروج از بحران رياست‌جمهوري لبنان ظهور كرد و اين نشانه‌ها و علامت‌هاي مثبت اين تصور را ايجاد كرد كه گويا عربستان به دنبال ترميم، بهبود و گسترش روابط خود با جمهوري اسلامي ايران است. اما ملاقات‌هاي اخيري كه در هفته گذشته صورت گرفت و سفر رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه به رژيم اسراييل و سپس به رياض اين تصور را به دولت آل سعود منتقل ساخت كه عربستان همچنان از حمايت و قدرت منطقه‌اي برخوردار است و به همين دليل، مقامات سعودي ديگر بار، اقدامي غير عقلايي و فاقد تدبير را از خود نشان دادند و آيت‌الله شيخ نمر باقر النمر، عالم برجسته عربستاني را اعدام كردند.
به عبارت ديگر، هم‌اينك ايران در برابر يك بافت حكومتي قرار گرفته است كه با كمترين متغير در روابط منطقه‌اي خود، كل سياست منطقه‌اي‌اش را تغيير مي‌دهد و در اقدامي ناگهاني و خلاف انتظار، پازل‌هاي ذهني را برهم مي‌زند وگامي برخلاف گام‌هاي پيشين خود برمي‌دارد. اين نوع رفتار و اين نوع سياست‌ورزي موجب مي‌شود تا دو پيش‌فرض در رابطه با عربستان داشت؛ نخست اينكه رياض در رسيدن به جمع‌بندي درباره نوع روابط خود با تهران هنوز ترديدهايي دارد و به نتيجه‌گيري قابل اعتنايي نرسيده است و دوم آنكه، اقدامات مثبت دو هفته گذشته اين كشور، اقداماتي فريبكارانه و تبليغاتي براي ايجاد فضاي رواني هيجاني بوده است. نوع كنشگري عربستان در سال‌هاي گذشته و نوع اقدامات اين كشور در هفته‌هاي اخير سبب مي‌شود تا بگوييم كه اقدامات اخير عربستان در قالب پيش‌فرض دوم قرار مي‌گيرد؛ به سخن ديگر، اقدامات عربستان بيشتر جنبه تبليغاتي و نشات گرفته از خوي فريبكارانه دولت اين كشور دارد و نمي‌توان آن را مبتني بر اشتباه محاسباتي دانست. اين مسائل موجب مي‌شود تا جمهوري اسلامي ايران چشم‌انداز روشني در جهت بهبود روابط با رياض نداشته باشد.
٭ سفير اسبق ايران در سازمان همكاري‌هاي اسلامي