ضرورت تدبير تهران در برابر بي‌تدبيري رياض
قاسم محبعلي ٭ /
روابط تهران و رياض طي چند دهه گذشته به دليل رقابت‌هاي منطقه‌اي و برخي از اختلافات فكري و ايدئولوژيك دچار فراز و نشيب‌ها و بالا و پايين‌هايي بوده است. با اين حال، با روي كار آمدن دولت آيت‌الله اكبر هاشمي‌رفسنجاني و سپس دولت اصلاحات، جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي توانستند ضمن برخي از اختلافات، دست به تنش‌زدايي در روابط خود زده و روابط‌شان را عادي‌سازي كنند اما از سال 84، روابط دو كشور به سمت تيرگي و گسترش اختلافات با يكديگر حركت كرد.
اين شرايط تا سال 92 ادامه داشت تا آنكه در انتخابات رياست‌جمهوري، حجت‌الاسلام والمسلمين حسن روحاني با شعار تعامل سازنده با دنيا بر سركار آمدند و آقاي محمدجواد ظريف، سكاندار وزارت امور خارجه شد. از آن زمان به بعد، با اينكه دولت تهران عزم و اراده‌اي بي‌سابقه براي بهبود و گسترش روابط با دولت رياض را داشت اما اختلافات شديد در برخي از مسائل منطقه‌اي مانند بحران سوريه، عراق و يمن و در اين اواخر فاجعه منا باعث شد تا تهران و رياض نتوانند، تجربه روزهاي خوب گذشته را تكرار كنند كه ماجراجويي‌هاي دولت عربستان در اين مهم بي‌تاثير نبوده است. به طور مثال، در ايام مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و گروه 1+5، عربستان از بيم توافق هسته‌اي و بهبود روابط ايران با غرب، كارشكني‌ها و سنگ‌اندازي‌هايي در خلال مذاكرات انجام داد و پس از دستيابي به برجام هم تلاش بسياري براي رد توافق از سوي لابي‌هاي حامي اين كشور صورت گرفت كه البته اين تلاش‌ها با ناكامي روبه‌رو شد. با اين حال، در هفته‌هاي گذشته و با معرفي سفير اين كشور براي استقرار در تهران، اميدها براي بهبود روابط ايران و عربستان بيش از پيش شده بود. با اين وجود، به نظر مي‌آيد گروه‌هايي در تهران و رياض حضور دارند كه از بهبود و عادي‌سازي روابط دو كشور با يكديگر ناراضي هستند و هر زمان كه اميدها براي تنش‌زدايي افزايش مي‌يابد، با انجام اقداماتي مانع از تحقق اين هدف مي‌شوند. در آخرين نمونه، شاهد اقدام زشت و ضد حقوق بشري اعدام آيت‌الله شيخ نمر بوده‌ايم كه موجب بروز مناقشه‌اي جديد در روابط دو كشور شده و طبيعتا نيز در اين فضا، شور بر شعور پيشي گرفته است.
با اين حال، آنچه بيش از پيش اهميت مي‌يابد، اين است كه دولت آقاي روحاني در شرايط كنوني اجازه ندهد تا افراطيون به بحراني‌تر شدن شرايط موجود دست بزنند. به عبارت ديگر، لازم است تا دولت تدبير در مقابل اين بي‌تدبيري دولت سعودي درايت از خويش نشان دهد زيرا بحراني شدن شرايط كنوني تنها و تنها موجب سوءاستفاده دشمنان ايران خواهد شد. مسوولان بايد متوجه باشند كه اقدامات تند در تهران به سود جريانات افراطي حاضر در خاورميانه و در وهله نخست، رژيم صهيونيستي است زيرا نه تهران و نه رياض و نه جهان اسلام و خاورميانه از گسترش اختلافات ايران و عربستان سود نمي‌برند.
٭ مديركل آسياي غرب وزارت امور خارجه در دولت اصلاحات