گزارش «اعتماد» از نمايشگاه بين‌المللي گردشگري
هزارتوي جذب گردشگران خارجي
«اگر مي‌خواهند گردشگر خارجي جذب كنند بايد رفتار در شأني داشته باشند، رسم مهمان‌نوازي را به‌جا بياورند، مسوولان حتي براي خوشامدگويي به شركت‌كنندگان خارجي به غرفه‌هاي ما سر نزدند، اما مدام تاكيد مي‌كنند كه بايد توريست جذب كرد. براي جذب توريست بايد رفتار مناسب هم داشت.» اينها را يكي از غرفه‌داران سالن 40 نمايشگاه بين‌المللي گردشگري و صنايع وابسته مي‌گويد كه روز سه‌شنبه با حضور وزير كشور، معاون رييس‌جمهور و رييس سازمان ميراث فرهنگي و فعالان و مسوولان حوزه گردشگري شروع به كار كرد. آقاي غرفه‌دار دل پري دارد و تاكيد مي‌كند: «ما 12 هزار دلار هزينه برپايي غرفه كرده‌ايم، اما هيچ خدماتي به غرفه‌داران داده نمي‌شود.» نمايشگاه نهم با تمام حرف و حديث‌ها نمايشگاه پر رونقي است، كشورهاي مختلفي از جمله كره، يونان، تركيه، ويتنام، مالزي و... در نمايشگاه حضور فعالي دارند و كارشناسان معتقدند در مقايسه با سال‌هاي گذشته حضور شركت‌ها و برندها پررنگ و قابل توجه است. اما از گوشه كنار غرفه‌ها هنوز نواي انتقاد بلند است.
گردشگري اين روزها تبديل به يكي از دغدغه‌هاي اصلي مسوولان شده است، تا جايي كه نهمين نمايشگاه گردشگري و صنايع وابسته آن، ميزبان وزير كشور شده و رحماني‌فضلي در حاشيه حضور در آيين افتتاح اين نمايشگاه اعلام كرد: «ما در استان‌ها در خدمت گردشگري هستيم و تمام تلاش‌مان اين است ظرفيت، جاذبه‌هاي گردشگري، فرهنگ‌هاي متفاوت و شرايط جغرافيايي را به همه دنيا بشناسانيم. همه سعي ما بر اين است كه نقش گردشگري در كشور پررنگ شود.» پتانسيل‌هاي موجود براي جذب گردشگر و سرمايه‌گذاران خارجي در كشور مسوولان را به صرافت اين انداخت كه از فضاي پس از برجام استفاده كنند و بستر لازم براي حضور كشورهاي ديگر در حوزه ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگر را فراهم كنند. حال اينكه چقدر در اين زمينه موفق بوده‌اند و زيرساخت‌هاي فعلي تا چه ميزان مي‌تواند پاسخگوي خيل عظيم گردشگراني باشد كه اين روزها تمايل به ديدن جاذبه‌هاي بي‌بديل ايران پيدا كرده‌اند، موضوعي است كه بايد در عملكرد دستگاه‌هاي متولي اين امر به دنبال پاسخش بود.
سالن‌ها به شكل تخصصي تقسيم شده‌اند، سالن صنايع وابسته به گردشگري و هتلداري، سالن صنايع دستي، سالن مربوط به ادارات كل استان‌ها كه به ابتكار معاونت گردشگري سازمان ميراث فرهنگي با تم «خانه ايراني» طراحي شده است و هر كجايش كه سر بچرخاني نماينده‌اي از گوشه‌اي از ايران مي‌بيني كه با لباس محلي در حال تردد است، فضاي مركزي سالن هم محل برگزاري كنسرت‌هاي موسيقي محلي است كه بعد از غرفه فروش غذاها و نان محلي كه در سياه چادر داخل محوطه ورودي قرار گرفته، پرطرفدارترين بخش نمايشگاه است.
در غرفه‌ها و سالن‌هاي نمايشگاه حرف از سفر است و خدمات متمايز آژانس‌ها. غرفه‌هاي خارجي جاذبه‌هاي گردشگري‌شان را به بازديدكنندگان معرفي مي‌كنند و شركت‌هاي خدماتي مخاطبان خاص خود را دارند. اما در ميان اين‌همه تكاپو بايد ديد حال گردشگري ايران چطور است؟ زيرساخت‌ها تا چه ميزان با ادعاها و خبرهاي پرسروصدا همراهند و همدل؟ سوال اين است كه گردشگري در ايران چقدر به استانداردها نزديك شده؟ آيا صرف تمايل توريست‌ها براي سفر به ايران يا صرف وجود جاذبه‌هاي بي‌شمار و بي‌بديل در گوشه گوشه كشور مي‌توان گفت حال گردشگري ايران خوب است؟ ستاره‌هاي هتل‌ها تا چه ميزان قرار است بدرخشند و رضايت را نصيب گردشگران كنند؟ حالا با كاهش قيمت نفت شايد ظرفيت‌هاي موجود در گردشگري اميد نويي است كه براي ارزآوري و درآمدزايي پيش روي تصميم‌گيرندگان كلان كشور قرار گرفته است.
با كارشناسان اين حوزه در ميان همهمه نمايشگاه به گفت‌وگو نشستيم تا ظرفيت‌ها و چالش‌هاي موجود در اين حوزه را از نگاه آنها بررسي كنيم.
كاظميان، مدير تورهاي ورودي «لاچين سير» است، وقتي در مورد ارزيابي‌اش از وضعيت فعلي گردشگري مي‌پرسيم، مي‌گويد: «در مورد توريست‌هايي كه به ايران مي‌آيند مشكلات زياد داريم، كه بايد به اين مشكلات به شكل اصولي و پايه‌اي پرداخته شود و نمي‌شود در كوتاه‌مدت و با برنامه‌هاي مقطعي آنها را حل كرد. يكي از اين مسائل ويزاست، هم در تورهاي ورودي و هم تورهاي خارجي ما با مساله صدور ويزا مواجهيم، در ظاهر ما براي بسياري از كشورها ويزاي فرودگاهي صادر مي‌كنيم، اما پروسه‌اي كه بايد براي اين كار طي شود، آنقدر طولاني است كه توريست‌ها در بدو ورودشان به كشور اذيت مي‌شوند، گاهي حدود چهار تا پنج ساعت صدور ويزا براي‌شان طول مي‌كشد. موضوع مهم بعدي كه مشكلات زيادي ايجاد مي‌كند، موضوع اقامت است. ما در ظاهر در حال افزايش تعداد هتل‌ها هستيم، اما واقعيت اين است هتل خوب با سرويس‌دهي خوب نداريم، در همين تهران ما چند هتل پنج ستاره داريم، اما شايد بشود گفت فقط هتل آزادي به معناي واقعي پنج ستاره است. در عين حال در مقايسه با كشورهاي ديگر هتل‌هاي ما گران هستند. به طور مثال در آنتاليا هتلي كه بهترين سرويس را ارايه مي‌كند هزينه‌اش نصف قيمت هتل‌هاي ما است. ما پتانسيل‌هاي لازم و كافي براي جذب گردشگر داريم، اما در سرويس‌دهي به كساني كه ايران را انتخاب مي‌كنند، مثلا در اصفهان ما جاذبه‌هاي توريستي زيادي داريم اما هميشه در رزرو هتل مشكل داريم.» كاظميان به زيرساخت‌هاي گردشگري در ايران نمره قبولي مي‌دهد، اما مي‌گويد: «ما در سرويس‌دهي ضعف داريم، حتي اگر بخواهيم سرويس‌دهي به گردشگران را با كشوري مثل هند مقايسه كنيم، باز هم سطح خدمات ما پايين‌تر است. هنوز فاصله داريم از خدمات حرفه‌اي گردشگري.» اما در مورد نمايشگاه گردشگري مسوول تورهاي ورودي معتقد است: «نمايشگاه هر سال بهتر مي‌شود، گرچه هنوز با نمايشگاه‌هاي مشابه در كشورهاي ديگر قابل مقايسه نيست، با اين حال فضاي نمايشگاه امسال مثبت است، كارگزاران زيادي از كشورهاي مختلف آمده‌اند و اين اتفاق خوبي است كه فكر مي‌كنم نتيجه برجام باشد و به نظر مي‌رسد بازار ايران را به عنوان يك بازار خوب مي‌شناسند.
غرفه‌هاي خارجي براي بازديدكنندگان ايراني جذاب‌تر است، آشنايي با نقاط بكري كه شايد بشود براي سفر در تعطيلات نوروز به آنها فكر كرد، يكي از دلايل اين جذابيت و استقبال از سالن 40 نمايشگاه است. آقاي fough مسوول آژانس مسافرتي «ايويوا» از ويتنام دومين بار است كه در نمايشگاه گردشگري ايران شركت مي‌كند، مي‌گويد: «نمايشگاه براي ما بازخورد و نتيجه خوبي داشته، به همين خاطر مجددا در آن شركت كرده‌ايم. ما اولين بار در سال 2015 در نمايشگاه شركت كرديم، ما با معرفي جاذبه‌هاي گردشگري كشورمان توانستيم گردشگران زيادي از ايران جذب كنيم تا به ديدن ويتنام بيايند.» او معتقد است مهم‌ترين فاكتوري كه مي‌تواند باعث افزايش سفر گردشگران به يك كشور بشود، پرواز مستقيم از كشورهاي ديگر است: «به‌طور مثال بين ايران و ويتنام ما پرواز مستقيم نداريم و مسافران بايد در كشورهاي مختلف توقف داشته باشند و همين موضوع آنها را خسته مي‌كند. البته شنيده‌ام كه هواپيمايي ماهان قرار است در ايام نوروز پرواز چارتر داشته باشد، اين براي ما و همين طور گردشگري ايران خبر خوبي است. اميدواريم در طول سال هم پروازهاي متعدد و منظمي بين اين دو كشور انجام شود. ويتنام براي ايراني‌ها و اهالي ويتنام جالب و هيجان‌انگيز است.» آقاي fough مهم‌ترين جذابيت ايران را تاريخ غني آن مي‌داند و طبيعت بكر و زيباي ويتنام هم مي‌تواند باعث جذب ايراني‌ها به اين كشور شود. مسافراني هم كه تا به حال از ايران به كشور ما سفر كرده‌اند، جذب درياچه‌ها و رودخانه‌ها و سواحل ما مي‌شوند. در مورد ايران هم بايد بگويم اين تنوع اقليم و فرهنگ و تاريخ در بخش‌هاي مختلف ايران يكي از جذابيت‌هايي است كه مورد توجه خود من به عنوان كسي كه اهل ويتنام است، قرار گرفته است. بايد از تاريخ و جذابيت‌هاي فرهنگي ايران براي جذب توريست‌ها استفاده شود. من از زبان مسافراني كه به كشورمان مي‌آمدند در مورد ايران و زيبايي‌هايش زياد شنيده‌ام، ايران كشور پيشرفته و قدرتمندي است.»
خانم عبدي راهنماي تور است. در مورد دليل اقبال گردشگران معتقد است قيمت دلار تاثير زيادي در درخواست براي سفر به ايران دارد: «در حال حاضر به نسبت مسافران خروجي كمتري داريم، در صورتي كه مسافران ورودي‌مان چندبرابر شده‌اند، به دليل اينكه قيمت دلار از هزار تومان به سه هزار و پانصد تومان رسيده، همين است كه سفر به ايران براي توريست‌ها به صرفه است. اين مساله تهديد‌ها را براي آژانس‌هاي مسافرتي تبديل به فرصت كرده است. همين مساله هم باعث شد كه آژانس‌ها كاهش تعداد مسافران خروجي‌شان را براي تبليغ سفر به ايران در كشورهاي ديگر جبران كنند. رفت و آمد توريست‌ها باعث شد كه تصور عدم امنيت در ذهن مردم كشورهاي ديگر كمرنگ شود.»
گردشگري ايران به زعم كارشناسان توان اين را دارد كه جايگزين درآمد حاصل از فروش نفت شود؛ صنعتي كه در ايران شايد به تعبير يكي از فعالان گردشگري دوران جنيني خود را مي‌گذراند و مانده تا راه بيفتد و پا بگيرد و برسد به حرفه‌اي شدن. اما پس از برجام اميدهاي تازه‌اي در اين حوزه پا گرفته و اقبال خوبي هم از كشورهاي ديگر براي سفر به ايران ديده مي‌شود، رسانه‌هاي مطرح دنيا ايران را به مخاطبان‌شان پيشنهاد مي‌دهند و آنها را به تماشاي جاذبه‌هاي فرهنگي و تاريخي آن دعوت مي‌كنند. اينها همه نقاط روشني است كه مي‌تواند موجب جهش بزرگي به سمت توسعه صنعت گردشگري در كشوري باشد كه تا به حال با اين مقوله با بي‌مهري برخورد كرده است.