مراسم رونمايي كتاب‌هاي همايون كاتوزيان و
احسان يارشاطر برگزار شد
از اولين نشريه دانشجويي دانشگاه تهران
تا بررسي تمدن ايراني
اعتماد| مراسم رونمايي و معرفي كتاب‌هاي «آيين دانشجويان» و «حكمت تمدني»
در شهر كتاب فرشته برگزار شد. « آيين دانشجويان» نخستين كتابي بود كه در اين جلسه با صحبت‌هاي علي‌اصغر سعيدي، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران رونمايي و معرفي شد. كتاب «آيين دانشجويان»، كتابي است كه از سال 1323 تا 1364 توسط بنياد مطالعات ايراني منتشر مي‌شود، هرچند انتشار اين كتاب در ادامه كتاب‌هاي ايران‌نامه صورت مي‌گيرد. سعيدي در ابتداي صحبت‌هايش با توضيح اينكه اي‌كاش همايون كاتوزيان در اين جلسه حاضر بود و در مورد اين كتاب توضيح مي‌داد، با اشاره به پيشگفتار اين كتاب گفت: « آيين دانشجويان» پيشگفتار جالبي دارد كه با جزييات بيشتري در مورد كتاب حرف مي‌زند. اين كتاب به ماجراي انتشار اولين نشريه دانشجويي دانشگاه تهران به نام «آيين دانشجويان» به همت دو دانشجوي حقوق عباس اردوبادي و رحيم متقي ايرواني مي‌پردازد.» اين استاد دانشگاه با اشاره به مطالعه و نگاشتن كتابي در مورد رحيم متقي ايرواني، بنيانگذار گروه صنعتي ملي تاكيد كرد: «من در حال نگارش كتابي درباره زندگي او بودم اما بعد از مطالعه اين كتاب فهميدم بايد برخي قسمت‌هاي آن را تغيير دهم. عباس اردوبادي، دانشجوي سال سوم اقتصاد و حقوق و رحيم متقي ايرواني هم دانشجوي سال سوم حقوق بود. زماني كه آن دو تصميم گرفتند نشريه دانشجويي منتشر كنند، خودشان شرايط لازم را براي گرفتن مجوزهاي لازم نداشتند به همين دليل بود كه به سراغ آقاي مقتدري، دايي اردوبادي رفتند كه مديرمسوول نشريه «آيين» بود و از آن پس، نشريه آنها با نام «آيين دانشجويان»
به عنوان ضميمه منتشر شد.» سعيدي در خصوص انگيزه اين دو نفر از انتشار «آيين دانشجويان» عنوان كرد: «هر دوي آنها اهل شيراز بودند و آشنايي آنها از دبيرستان شاپور شروع مي‌شود. البته آنها پيش از آمدن به دبيرستان شاپور در كالج اصفهان و دبيرستان البرز تحصيل مي‌كردند و به نظر مي‌رسد در اين دو دبيرستان و كالج شيوه‌هاي انتشار روزنامه ديواري مورد توجه آنها گرفته و با تاثير از آن به سمت انتشار نشريه دانشجويي كشيده شده‌اند.»
به گفته او در اين نشريه با توجه به آنكه در آن زمان افكار ايدئولوژيك مطرح بوده، آزادمنشي بسياري وجود داشته و مطالب با وجود انتقاد‌هايي از دانشگاه داراي قدرشناسي از دانشجويان و اتفاقات خوب دانشگاه نيز بوده است و در كنار اينها، «ملي‌گرايي» گرايش اصلي مجله محسوب مي‌شد. سعيدي درباره توقف چاپ اين نشريه نيز به ماجراي فارغ‌التحصيل شدن اردوبادي و ايرواني اشاره كرد و توضيح داد: «بعد از فارغ‌التحصيل شدن آنها كسي ديگر به سراغ چاپ اين نشريه نرفت. عباس اردوبادي براي تحصيل به امريكا رفت و بعد از بازگشت، يكي از مسوولان وزارت اقتصاد شد و محمد تقي ايرواني هم به امريكا رفت اما تحصيل نكرد. به نظر او درس خواندن وقت تلف كردن بود. البته او هم به ايران بازگشت و «كفش ملي» را تاسيس كرد.»
بررسي تمدن ايراني به قلم احسان يارشاطر
كتاب «حكمت تمدني» گزيده آثار احسان يارشاطر؛ به كوشش و پيشگفتار محمد توكلي طرقي، دومين كتابي بود كه در اين جلسه با صحبت‌هاي محمود جعفري دهقي، مهرداد ملكزاده و خداداد رضاخاني معرفي شد.
محمود جعفري دهقي، دانشيار گروه فرهنگ و زبان‌هاي باستاني دانشگاه تهران و عضو شوراي عالي علمي مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي با بيان اينكه سال‌ها از نگارش و تدوين اين مقالات گذشته اما مطالب اين مقالات هنوز هم قابل ارجاع و استفاده هستند، گفت: « شش مقاله در اين كتاب گنجانده شده است و محمد توكلي اين مقالات را براساس تاريخ و موضوع، تاليف كرده است. در واقع يك نوع روال منطقي در تاليف اين كتاب به چشم مي‌خورد كه به نظرم از مزاياي آن است.» مقاله اول اين كتاب يعني «زبان و تمدن» مقاله‌اي است كه حتي امروز هم دانشجويان تاريخ با موضوع آن درگير هستند. اينكه باستان‌شناسي زبان چه استفاده تاريخي مي‌تواند داشته باشد. مقاله ديگري كه در اين كتاب آمده «مانوي و مانوي‌شناسي» است كه با توجه به مطالب آن مي‌توان فهميد كه يارشاطر جزو معدود كساني بوده كه به خوبي با آيين مانوي آشنايي داشته است. جعفري با اشاره به مقاله‌هاي ديگر اين كتاب توضيح داد: «مقالاتي درباره متون پارتي، زبان سغدي، زبان خوارزمي، زبان‌ها و لهجه‌هاي ايراني در اين كتاب آمده است و البته بايد اشاره كنم كه در برخي موارد همچون مقاله زبان خوارزمي اطلاعات كنوني ما با اينكه شصت سال از نگارش اين مقاله مي‌گذرد به همين اندازه است و در برخي موارد هم مباحث تغيير كرده‌اند.» مهرداد ملكزاده، باستان‌شناس و پژوهشگر هم در ادامه اين جلسه با اشاره به اينكه از برگزاري اين مراسم و استقبالي كه از آن شده، خشنود است درباره كتاب «حكمت تمدني» گفت: «دكتر يارشاطر تمام تلاشش را كرد تا زبان «فارسي نو» را بازشناسي كند. شايد برخي بپرسند فايده اين پژوهش چيست؟ فايده اساسي اين پژوهش علاوه بر افزودن به ارزش‌هاي علمي ناب، آنجايي است كه به وحدت ملي ايراني بر مي‌خوريم و با توجه به نوشته‌هاي استاد يارشاطر متوجه مي‌شويم در شمال غربي ايران پيش از اينكه زبان آذري همه‌گير شود، همه به زبان «مادي» صحبت مي‌كردند. استاد يارشاطر همچنين در اين كتاب به اين مساله پاسخ مي‌دهد كه چرا در تاريخ شفاهي ايرانيان و در شاهنامه صحبتي از پادشاهان هخامنشي نشده است.»
خداداد رضاخاني، تاريخ‌نگار حاضر در دانشگاه لندن سخنران ديگر اين مراسم هم درباره كتاب احسان يارشاطر گفت: «استاد در اين كتاب مساله پيوستگي و تداوم تاريخ ايران را مطرح مي‌كنند، چون همان‌طور كه مي‌دانيد در ايران ما عادت داريم تاريخ را به قبل و بعد از اسلام تقسيم كنيم. البته استاد يارشاطر هم به دو قرن سكوت ارجاعاتي داشته‌اند اما او در اين كتاب به اين پرسش پاسخ داده كه چرا زبان فارسي در برابر زبان عربي مقاومت كرد و همچون ديگر زبان‌هاي كشورهايي كه به اسلام روي آوردند تغيير نكرد. او زبان فارسي را زبان دوم دنياي اسلام معرفي مي‌كند و مي‌گويد ما بايد در جست‌وجوي اين باشيم كه بفهميم چرا زبان‌هايي همچون بلخي، سُغدي يا خوارزمي در برابر زبان عربي دوام نياوردند.»