... و حالا كودتاي اردوغان
پايان كودتا در تركيه آغاز روندي جديد در اين كشور است؛ روندي كه تاكنون به دستگيري قريب به شش‌هزار نفر منتهي شده است. رييس‌جمهور شمشيرها را براي مرداني كه با لباس نظامي دست به كودتا عليه دولت زدند، از رو بسته است. در آنسوي ميدان هم مردي است كه در تبعيدي خودخواسته از وطن به سر مي‌برد و در دومين روز پس از كودتا مي‌گويد كه نه تنها اتهام‌ها در خصوص دست داشتن خود در كودتا را قبول ندارد بلكه شايد هم كار، كار خود اردوغان باشد. فتح‌الله گولن، مبلغ اسلامي ساكن امريكا، رييس‌جمهوري تركيه را به انجام يك كودتاي ناكام مرگبار متهم و وي را با هيتلر مقايسه كرد. فتح‌الله گولن در ادامه واكنش‌ها به متهم ساختن وي، گفت: اين احتمال وجود دارد كه اين كودتا توسط حزب حاكم عدالت و توسعه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه به راه افتاده و با هدف وارد كردن اتهامات بيشتر عليه طرفداران جنبش خدمت و ارتش صورت گرفته باشد. اردوغان بلافاصله پس از به خيابان آمدن نظامي‌ها انگشت اتهام خود را به سمت گولن نشانه رفت و از امريكا خواست تا فتح‌الله گولن را مسترد كند. وي همچنين با مخاطب قرار دادن گولن گفت: جرات داري به تركيه برگرد! با اينهمه جان كري، وزير امور خارجه امريكا روز گذشته در واكنش به اظهارات «رجب طيب اردوغان» درخصوص نامه رسمي براي بازگرداندن «فتح‌الله گولن»، تاكيد كرد كه هنوز هيچ درخواست رسمي از سوي تركيه دريافت نكرده‌اند. گولن كه گرين كارت امريكا دارد اما يك شهروند امريكايي محسوب نمي‌شود، در ادامه افزود: نسبت به دورنماهاي اخراج از امريكا نگران نيستم اما فكر نمي‌كنم كه جهان اتهامات مطرح شده توسط اردوغان عليه من را جدي بگيرد. به نظر مي‌رسد تلافي جويان منتظر افرادي كه كودتا را به راه انداختند، بودند.
مصر كنار كودتا يا مقابل اردوغان؟
كودتا تمام شده است و اكنون سيل محكوميت‌هايي است كه به راه افتاده است. اگر در چندساعت نخست كودتا همگان سكوت اختيار كرده بودند و ترجيح مي‌دادند فاصله خود را با اتفاقي كه در حال شكل‌گيري است حفظ كنند اكنون همه براي دولت رجب طيب اردوغان دست مي‌زنند. سيلي از بيانيه‌هاي محكوميت و توجيه موضع‌گيري‌هاي اوليه به راه افتاده است. از مهم‌ترين اين بيانيه‌ها هم بوي خوشي به مشام آنكارا نرسيد. شوراي امنيت سازمان ملل متحد در صدور قطعنامه‌اي در محكوميت كودتا عليه دولت تركيه ناكام ماند. گفته مي‌شود مصر در روند تصويب اين بيانيه كارشكني كرده است. مصر كه در حال حاضر عضو غير دايم شوراي امنيت است به پيش‌نويس قطعنامه‌اي كه امريكا آن را مطرح كرده، اعتراض
كرد.
در اين پيش‌نويس بر لزوم احترام همگان به دولتي كه بر پايه دموكراسي در تركيه انتخاب شده، پايبندي به خويشتن‌داري و ممانعت از هرگونه اقدام خشونت‌آميز و ريختن خون افراد تاكيد شده است. در پيش‌نويس بيانيه شوراي امنيت ضمن ابراز نگراني از اوضاع تركيه بر لزوم پايان دادن به بحران كنوني در اين كشور تاكيد شده است. رويترز به نقل از ديپلمات‌ها در سازمان ملل اعلام كرد: مصر تاكيد كرده كه «شوراي امنيت اين اختيار را ندارد كه مشخص كند آيا دولت تركيه بر پايه دموكراسي انتخاب شده يا خير.» مصر خواهان لغو اين عبارت از پيش‌نويس قطعنامه امريكا شده است. اين در حالي است كه وزارت خارجه مصر با انتشار بيانيه‌اي تاكيد كرد كه قاهره هيچ مخالفتي با قطعنامه سازمان ملل در محكوميت كودتا در تركيه نداشته و اين كشور تنها اصلاحيه‌هاي جزيي براي آن پيشنهاد داشته است. در اين بيانيه تاكيد شده است: هيچ مخالفتي با اصل سند نداشتيم فقط چند پيشنهاد براي اصلاحات جزيي مطرح كرديم.
روابط عربستان با تركيه بهترين روابط است
«هماهنگي سياسي محكمي ميان عربستان و تركيه وجود دارد.» اين جمله‌اي است كه عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان سعودي يك روز پس از كودتايي به كار برده است كه به نظر مي‌رسد چندان هم به ثمر رسيدن آن براي سعودي‌ها بد نبود. الجبير كه در ساعات اوليه كودتا تنها براي برقراري آرامش در تركيه ابراز اميدواري كرده بود اين‌بار در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان تلاش كرده بر اتحاد تركيه و عربستان پافشاري كند. الجبير در روزهاي پساكودتا مي‌گويد: بي‌شك مسوولان تركيه‌اي قادر هستند ثبات را در كشور پس از شكست كودتا برقرار كنند. همكاري مستحكمي ميان رياض و آنكارا در زمينه امنيت و مبارزه با تروريسم در كنار حمايت از مخالفان «ميانه‌رو» سوري وجود دارد. الجبير همچنين به هماهنگي سياسي مستحكم ميان عربستان و تركيه اشاره و تبادلات تجاري گسترده ميان دو طرف را ستود.
هشدار پوتين به اردوغان
صريح‌ترين موضع‌گيري پس از كودتا را ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه داشت. مردي كه در تماس تلفني با همتاي تركيه‌اي خود خواهان عدم اتخاذ اقدامات منافي قانون در پي كودتاي نافرجام اين كشور شد. كرملين در بيانيه‌اي اعلام كرد كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه تماسي تلفني را با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه برقرار كرده است. براساس اين بيانيه پوتين در اين تماس تلفني نسبت به بازگشت ثبات و نظم به تركيه ابراز اميدواري كرد. رييس‌جمهوري روسيه همچنين تاكيد كرد كه روسيه با هرگونه اقدامي در نقض قانون اساسي و نيز خشونت در كشورها مخالف است. اردوغان نيز به نوبه خود بر عزم تركيه براي اتخاذ تدابير لازم جهت تضمين امنيت گردشگران روس در اين كشور تاكيد كرد. دو طرف همچنين در اين تماس تلفني بر برگزاري يك ديدار دو‌جانبه كه قبلا در خصوص آن توافق شده بود در نخستين زمان ممكن تاكيد كردند. ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين گفت كه اين ديدار در ماه اوت انجام خواهد شد.
از چك سفيد امضا خبري نيست
«كودتا به اردوغان «چك سفيد» براي پاكسازي كشور نمي‌دهد.» ژان مارك آيرو؛ وزير امور خارجه فرانسه نيز موضع‌گيري مشابه رييس‌جمهور روسيه داشت. وي در اين خصوص گفت: كودتاي نافرجام اخير در تركيه به رجب طيب اردوغان «چك سفيد» براي دور زدن اصول دموكراتيك را نمي‌دهد. به گزارش ايسنا، به نقل از خبرگزاري رويترز، ژان مارك آيرو، وزير امور خارجه فرانسه در مصاحبه‌اي با كانال سه تلويزيون كشورش گفت: ما مي‌خواهيم حاكميت قانون به‌طور كامل در تركيه اجرا شود. اين كودتا چك سفيدي براي اردوغان نيست. نبايد پاكسازي در تركيه صورت گيرد و حاكميت قانون بايد برقرار باشد. وزيران اروپا هنگامي كه روز دوشنبه در بروكسل ديدار كنند تاكيد خواهند كرد كه تركيه بايد با اصول دموكراتيك اروپا تطبيق يابد. اعتماد بر تركيه در جنگ عليه داعش اكنون سوال‌برانگيز شده است.
شاديم كه شرايط عادي شد
سازمان همكاري اسلامي و شوراي همكاي خليج‌فارس در بيانيه‌هاي جداگانه‌اي از بازگشت اوضاع به حالت عادي در تركيه استقبال كردند. به گزارش عربستاني الرياض، سازمان همكاري اسلامي در بيانيه‌اي حمايت خود را از دولت منتخب تركيه و رييس‌جمهور آن اعلام و بر مخالفتش با هرگونه تلاشي جهت برهم زدن امنيت تركيه كه امنيت و ثبات آن ركني اساسي براي امنيت و ثبات منطقه و جهان اسلام است، تاكيد كرد. اين سازمان تاكيد كرد: ما با توجه بسيار تحولات خطرناك تركيه -كشور عضو اين سازمان كه در حال حاضر رياست سران كشورهاي اسلامي را به عهده دارد- و همچنين اقدام برخي افراد مسلح براي برهم زدن ثبات و امنيت اين كشور و كودتا عليه نهادهاي دموكراتيك تركيه را كه به خاطر دموكراسي آن مردم تركيه جنگيده و جانفشاني‌هاي بسياري در راه آن كرده‌اند، دنبال مي‌كنيم. سازمان همكاري اسلامي بر اصول اساسي ذكر شده در منشور اين سازمان و بر حفظ مشروعيت قانوني و بر تحكيم نظم، دموكراسي، حقوق بشر و آزادي‌هاي اساسي و حاكميت قانون تاكيد كرد. اين سازمان احترام به اراده مردم تركيه و حل و فصل اختلافات از طريق نهادهاي قانوني كه اين اقدامات همسو با منشور سازمان همكاري اسلامي و منشور سازمان ملل و در راستاي حفظ دستاوردها و توانايي‌هاي سياسي و اقتصادي ملي باشد، خواستار شد. از سوي ديگر، عبداللطيف بن راشد الزياني، دبيركل شوراي همكاري خليج فارس در بيانيه‌اي اعلام كرد كه كشورهاي اين شورا از بازگشت اوضاع عادي در كشور برادر يعني تركيه با رهبري رجب طيب اردوغان و دولت منتخب وي در چارچوب مشروعيت قانون اساسي و اراده مردم تركيه استقبال مي‌كند. الزياني تاكيد كرد كه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس به امنيت و ثبات جمهوري تركيه و آسودگي و شكوفايي مردم اين كشور و تقويت روابط تاريخي با جمهوري تركيه در عرصه‌هاي مختلف اهميت مي‌دهند.