بهانه‌هايي براي بازديد خبرنگاران از آثار خارجي و ايراني موزه هنرهاي معاصر
گنجينه موزه در استراحت مطلق است
علي مطلب‌زاده
موزه هنرهاي معاصر تهران با داشتن بيش از 20 مدير در طول سال‌هاي پس از انقلاب شايد ركورددارترين موزه دنيا در شكل و تعدد مديريتي است. قاعده معمول اين موزه در اين سال‌ها مديريت همزمان دفتر هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد و موزه هنرهاي معاصر توسط هر كدام از اين مديران است. در اين سال‌ها نوبت به مجيد ملانوروزي، مدير فعلي دفتر هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد رسيده تا از اين قاعده مستثني نباشد. ولي چند سالي است كه صحبت از موزه هنرهاي معاصر تهران آن هم در كنار گنجينه آثارش به شكل جدي‌تري مورد توجه قرار گرفته است. صحبت‌هاي جدي‌تر از اين گنجينه حدود يك دهه قبل با تعدادي حاشيه شروع شد؛ حاشيه‌هايي كه باعث شد مديران وقت اين موزه تصميم بگيرند تا براي پاسخ به آنها نمايشگاه‌هايي از گنجينه آثار خارجي و ايراني موزه هنرهاي معاصر برگزار كنند. نتيجه آن نمايشگاه‌ها اين بود كه اثري فروخته نشده و آثار گنجينه در سلامت بودند. برگزاري اين نمايشگاه‌ها بعدتر به رسم سالانه موزه هنرهاي معاصر تهران تبديل شد. اين رسمي است كه هنوز هم ادامه دارد و سال گذشته آخرين آن با عنوان «ذهنيت ملموس» در موزه برگزار شد. موزه هنرهاي معاصر و گنجينه‌اش بارديگر از اوايل امسال دوباره خبرساز شدند. اين‌بار حرف از واگذاري موزه به بنياد رودكي بود. همان روزها صحبت از سرنوشت گنجينه موزه دوباره مطرح و با واكنش‌هاي متفاوتي روبه‌رو شد. كار تا جايي بالا گرفت كه جمعي از هنرمندان در اعتراض به اين اتفاق جلوي موزه تجمع كردند. كمي بعد خبر عدم واگذاري اين موزه رسمي شد. حالا از اين اتفاق چند ماه گذشته است. خبر تازه‌تر اينكه قرار است اين گنجينه به شكل مجازي به نمايش گذاشته شود تا بخشي از نگراني‌ها در مورد اين گنجينه رفع شود. چاپ كتابي از آثار اين گنجينه البته آثاري كه قابل نمايش هستند هم در دستور كار است. اينها موضوع‌هايي بودند كه در بازديد خبرنگاران حوزه تجسمي در هفته گذشته به عنوان تيتر اصلي خبرها از آن صحبت شد. سر و ته همه اين خبرها به نگراني‌هايي ختم مي‌شد كه در مورد گنجينه وجود دارد. اين اتفاق روز گذشته هم تكرار شد تا حضور خبرنگاران، ديدن آثار گنجينه و توضيحات بيشتر مسوولان گنجينه دليلي باشد بر رد اين ادعا؛ بازديد از گنجينه موزه هنرهاي معاصر به جا آوردن همان رسم سالانه اين موزه براي خبرنگاران بود، آن هم در بازديدي كه جنبه رسمي نداشت. برگرديم به موزه هنرهاي معاصر كه اين‌روزها خلوت‌تر از هميشه است. دانشگاه‌هاي هنري در تعطيلات تابستاني هستند. نمايشگاه كارنامه در موزه در حال برگزاري است و به اندازه كافي ديده شده. در اين ميان گنجينه موزه آن پايين در استراحت مطلق است. آثار بر اساس تاريخ خلق در ريل‌هاي رو به هم در سمت چپ و راست چيده شده‌اند. آن وسط تابلوي «نقاش و مدلش» از پيكاسو ميانداري مي‌كند. امپرسيونيست‌ها چسبيده به پيكاسو هستند. روال آثار بعدي خارجي هم كه خواهيد ديد تاريخي است. بعد از پست‌امپرسيونيست‌ها، به ترتيب اكسپرسيونيست‌ها، فوويست‌ها، آبستره اكسپرسيونيست‌ها و سوررئاليست‌ها را مي‌بينيد. پاپ آرت‌ها با كارهايي كه از نظر ابعاد بزرگ‌ترند در رديف‌هاي بعدي‌اند. در اين بين غيرقابل نمايش‌ها هم هستند. اثر سه لتهاي فرانسيس بيكن با عنوان «پيكر لميده روي تخت» يك سمت ريل را گرفته. تابلوي كوچك آگوست رنوار و حتي كار بزرگ پيكاسو كه قبل‌تر گفته شد در همين دسته قرار مي‌گيرند. «عصر طلايي» از آندره دورن هم هست و چندتايي ديگر. آثار ايراني اين گنجينه اين ترتيب تاريخي را ندارند، اما با نگاهي كلي به اسم‌ها و البته حجم آثار به نظر مي‌رسد نامي نيست كه از قلم افتاده باشد. نام‌هاي آشنايي كه بعضي از آنها حتي با چند اثر در گنجينه حاضرند. در اين ميان اسم‌هاي معروف‌تر مثل حسين زنده‌رودي توي چشم مي‌زنند. نقاشان نوگرا در اولويت بعدي‌اند. انتخاب‌ها براي ديدن آثار متفاوت است. هر چه باشد سهراب سپهري، بهمن محصص، حسين كاظمي، منوچهر يكتايي، ماركو گريگوريان و پرويز كلانتري يا حتي نقاشان زن مثل منصوره حسيني، بهجت صدر و چندتايي ديگر جاي خود را دارند. گنجينه عكس‌ها نزديك در ورودي است. اعداد را با هم مرور مي‌كنيم تا در اصلي گنجينه بسته شود. چفت‌وبست‌ها انجام مي‌شود تا برسيم به بيش از سه هزار اثري كه در دفتر گنجينه ثبت شده كه از اين تعداد حدود ۱۴۰۰ اثر سهم خارجي‌هاست. بقيه آثار ايراني‌ها هستند. هنوز عدد قطعي‌اي وجود ندارد. هنوز هستند مجموعه‌هايي كه به عنوان يك اثر ثبت شده‌اند يا كارهاي چند لتي كه تك‌تك ثبت شده است. از اتفاق آثار ايراني دچار اين وضعيتند. دليل آن هم شايد خريدهاي غيركارشناسي‌اي بود كه در دوره‌اي از هنرمندان ايراني انجام شد. اما قرار است به زودي اين موارد اصلاح شود. توضيحات بيشتر بيرون از گنجينه داده مي‌شود. سهم مجسمه‌هاي گنجينه موزه هنرهاي معاصر 80 اثر است كه بخشي از آن در اتاق كناري است. اصلي‌ها در محوطه بيروني موزه و باغ مجسمه كناري آن است. تعداد آثار گنجينه در طول چند سال گذشته كمي هم بيشتر شده است. ۵۲ اثر چاپي از طرف سفارت مكزيك به موزه اهدا شده‌اند. بعدتر دو هنرمند آلماني كه نمايشگاه آثارشان در موزه هنرهاي معاصر برگزار شد ۱۳ اثر خود را به موزه اهدا كردند. يكي هم سهم تابلويي از ژرژ براك است كه از يك ايراني مقيم امريكا به موزه هديه شده است. پشت درهاي بسته گنجينه، دو جعبه بسته‌بندي شده خودنمايي مي‌كنند. اينها آثاري هستند كه پيش از اين توسط موزه خريده شده و به تازگي وارد ايران شده‌اند. تعدادي هم در راه هستند تا وقتي رسيدند در مراسمي از آنها رونمايي شود. منتظر اين رونمايي بمانيد. پشت در آهني كه راهرو انتهايي موزه را از گنجينه و بخش آماده‌سازي و يا مرمت آثارش جدا مي‌كند نوشته شده لطفا درب را آهسته ببنديد.