محمدابراهيم ترقي‌نژاد/ يكسال و نيم پيش و در جريان مذاكرات ژنو2 سال 2013 كه همگان منتظر امضاي توافق بودند، فرانسه سرسختانه‌ترين مواضع را در ميان اعضاي گروه 1+5 در مقابل ايران اتخاذ كرد و مانع از امضاي توافق در آن زمان شد. رويكردي كه سعيد خالوزاده همچنان از ادامه اين رويكرد سرسختانه توسط فرانسه خبر مي‌دهد. سعيد خالوزاده، كاردار اسبق ايران در پاريس در گفت‌وگو با «اعتماد» به تشريح نگاه و رويكرد فرانسه به مذاكرات هسته‌يي مي‌پردازد. اين استاد دانشگاه معتقد است كه فرانسه نگراني‌هايي دارد كه موجب مي‌شود تا رويكردي تند و سرسختانه نسبت به مذاكرات هسته‌يي داشته باشد. نگراني‌هايي كه نشات گرفته از تفاسير متعدد از توافقنامه جامع است و در واقع، توافقي را دنبال مي‌كند كه نتوان از آن برداشت‌هاي گوناگون كرد و هر كس تكليفش را بداند و اگر با اين توافق روبه‌رو شود، آن را امضا خواهد كرد. اين تحليلگر مسائل سياست خارجي بيان مي‌كند همه كشورها از تحريم‌ها ضرر ديده‌اند و اين ضررها ايجاب مي‌كند كه همه به فكر رسيدن به توافق باشند. توافقي كه اگر حاصل شود، چشم‌اندازي مثبت را پيش‌روي ايران و كشورهاي دنيا ترسيم مي‌كند. مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با سعيد خالوزاده در ادامه مي‌آيد:
رويكرد فرانسه نسبت به مذاكرات هسته‌يي چگونه بوده است؟
با توجه به نوع رفتار فرانسه در طول مذاكرات هسته‌يي، به نظر مي‌رسد فرانسه رويكرد بسيار تندي داشته و با موضعي سرسختانه در مذاكرات هسته‌يي حاضر شده است. نمونه كامل اين رويكرد را مي‌توان به مذاكرات ژنو2 سال 2013 ديد كه در آنجا در حالي كه همه كشور آماده امضاي توافقنامه بودند، فرانسه مخالفت كرد و مانع از توافق شد.
بعد از توافق چطور؟ آيا اين رويكرد سرسختانه همچنان ادامه داشته است؟
بعد از آن دور مذاكرات و امضاي توافق ژنو، همچنان فرانسه رويكرد تند و سرسختانه‌يي داشته است و بايد گفت كه اين كشور به عنوان يكي از كشورهاي عضو گروه 1+5 كه خود نيز دارنده كلاهك هسته‌يي است، از نقش مهم و قابل توجهي در مذاكرات برخوردار است.
دليل اين رويكرد سرسختانه فرانسه چيست؟
در آن زمان و پس از آن، مقامات فرانسه به دفعات اعلام كردند كه مايل به امضاي يك توافقنامه شسته‌رفته و جامع و مانع هستند. به عبارت ديگر، آنها به دنبال امضاي يك توافقنامه‌يي هستند كه جاي هيچ‌گونه نگراني در آن نباشد. فرانسوا اولاند، رييس‌جمهور فرانسه و لوران فابيوس، وزير امور خارجه اين كشور بارها گفته‌اند كه زير بار يك توافقنامه‌يي كه بد باشد و داراي برخي شبهات باشد، نخواهند رفت و اصرار دارند كه تمام وجوه و ابعاد اين توافقنامه بايد روشن باشد تا جاي نگراني در آينده نداشته باشد.
اينكه شما گفتيد مقامات فرانسوي گفته‌اند توافقنامه بدون نگراني را امضا مي‌كنند، اين نگراني همين عدم وجود شبهات در توافقنامه است؟
بله. آنها نمي‌خواهند توافقنامه‌يي را امضا كنند كه تفاسير مختلفي داشته باشد تا هر يك از كشورها در آينده بخواهد نوع تفسير خودش را به مرحله اجرا درآورد.
مثل همان اتفاقي كه در خصوص برخي بندهاي توافق ژنو افتاد؟
دقيقا همين‌طور است. آنها توافقنامه‌يي را مي‌خواهند كه همه‌چيز در آن روشن، واضح و بدون تفسيرهاي متعدد و مختلف باشد و هر طرف توافق تكليفش را بداند و جاي هيچ گونه نگراني در آينده در خصوص اينكه مبادا فعاليت هسته‌يي كشورمان به سمت نظامي شدن برود، نباشد و براي همين است كه مي‌گويم موضع فرانسه در اين مدت، موضع سرسختانه‌يي بوده است.
رويكرد فرانسه درباره لغو تحريم‌ها چطور بوده است؟
به نظر مي‌رسد كه برداشتن يا لغو تمامي تحريم‌ها چه از نظر سياسي و چه از نظر حقوقي چندان آسان نيست. لازم است يك يادآوري‌اي در خصوص تحريم‌ها از نظر منشأ داشته باشيم. يك دسته از تحريم‌ها، تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل است كه شامل چهار قطعنامه تحريمي است كه در تاريخ سازمان ملل اين تحريم‌ها بي‌سابقه و سخت بوده و همه جوانب اقتصاد و تجارت ايران را پوشش مي‌دهد. نوع دوم تحريم‌ها، تحريم‌هاي مصوب دولت اوباماست كه در اختيار دولت است و اگر اوباما مايل باشد، دولت مي‌تواند اين تحريم‌ها را لغو كند. دسته سوم، تحريم‌هايي است كه كنگره امريكا آنها را اعمال كرده است و اگر دولت امريكا بخواهد اين تحريم‌ها را لغو كند، نيازمند راي كنگره است. تحريم‌هاي نوع چهارم، تحريم‌هاي اتحاديه اروپاست. در مجموع، به نظر مي‌رسد كه مساله تحريم‌ها مهم‌ترين مساله اختلافي مذاكرات هسته‌يي است و همان‌طور كه گفتم امكان لغو تمامي تحريم‌ها در يك روز و يك آن، وجود ندارد اما آنچه مهم است، عدم اجراي تحريم‌هاست و چه بسا بايد بر اين مساله مانور داد كه از زمان امضاي توافق جامع، ديگر نبايد اين تحريم‌هاي چهارگانه اجرا شوند و متوقف شوند.
ايران و فرانسه در طول دو دهه گذشته از روابط خوب و مثبت اقتصادي‌اي برخوردار بودند و بسياري از صنايع فرانسوي در ايران سرمايه‌گذاري كرده بودند اما مساله تحريم‌ها موجب شده است كه دو كشور روابط تجاري‌شان كاهش يابد و از سوي ديگر، فرانسه از تحريم‌ها هم متضرر شده است. آيا اين مسائل موجب نشده تا اين كشور نسبت به رسيدن به توافق تلاش بيشتري كند؟
به نكته مهمي اشاره كرديد. نه تنها فرانسه، بلكه كليه كشورهاي اروپايي و امريكا منتظر هستند تا توافقنامه هسته‌يي امضا شود تا دوره جديدي از همكاري‌هاي اقتصادي ميان آنها و ايران آغاز شود و مي‌توان انتظار داشت كه پس از امضاي توافق، شاهد همكاري‌هاي جديد، همه‌جانبه و گسترده اين كشورها با ايران باشيم. از سوي ديگر، رويكرد جامعه جهاني نسبت به ايران بعد از انتخابات سال گذشته رياست‌جمهوري و روي كار آمدن آقاي روحاني بسيار مثبت شده است و در اين مدت، شاهد حضور گسترده هيات‌هاي تجاري و سياسي در سطوح مختلف به ايران بوده‌ايم. از ايران نيز هيات‌هاي بسياري به اين كشورها براي شروع همكاري‌ها سفر كرده‌اند. اين روند همچنان ادامه دارد و اين مساله بيانگر آن است كه كشورها در حال آماده كردن زمينه‌ها و بسترها هستند تا با رسيدن به توافق، فعاليت‌هاي تجاري آغاز شود و با اين نظر، مي‌توان چشم‌انداز مثبتي را براي آينده پس از توافق انتظار داشت.
از چشم‌انداز مثبت آينده ايران پس از توافق سخن گفتيد ولي همان‌طور كه شما نيز بيان كرديد اختلاف درباره مساله تحريم‌ها جدي است. سوال من مشخصا در خصوص نقش فرانسه براي رسيدن به توافق است؛ فرانسه چه تلاش‌هايي كرده است؟
اين مساله هم‌اينك در ديپلماسي و مذاكره در حال رخ دادن است و هنر ديپلماسي در اينجاست كه طرفين را متقاعد كنيد كه طولاني كشيدن مذاكرات به نفع كسي نيست و نفع همگان در امضاي توافق جامع است تا گام‌ها براي عادي‌سازي روابط برداشته شود. در اين سال‌ها كشورهاي اروپايي كه تحريم‌هاي سختي را نسبت به ايران اعمال كردند خود بيش از هر كس ديگري متضرر شده‌اند و اين ضررها در سطوح مختلف و در صنايع گوناگون قابل مشاهده است و سطح روابط نيز بسيار افت كرده است و از 5/28 ميليارد يورو سطح روابط تجاري اتحاديه اروپايي با تهران از سال 2012 كه قبل از تحريم‌هاي نفتي بود، به زير 10 ميليارد يورو رسيده و اين يعني 65 درصد افت. در مجموع اين ضرر به نفع هيچ كس، هم ايران و هم فرانسه و اتحاديه اروپا نيست و آنها مي‌دانند كه بايد اين مساله هر چه سريعتر حل شود ولي آن چيزي كه در مساله هسته‌يي وجود دارد اين است كه اين مساله، فارغ از مباحث سياسي، حقوقي و فني، جنبه حيثيتي به خود گرفته است و براي همين، انعطاف از سوي طرفين سخت شده است و طرفين فكر مي‌كنند كه اگر انعطافي از خود نشان دهند اين مساله به جايگاه و موقعيت آنها، ضربه مي‌زند.
وزير خارجه فرانسه روز جمعه هم با محمدجواد ظريف و هم با جان كري ديدار كرده است. وزير امور خارجه كشورمان هم براي چهارمين بار در طول هفته گذشته، با وزير امور خارجه امريكا ديدار كرد؛ ارزيابي‌تان از اين ديدارها چيست؟
اصولا اين ديدارهاي مختلف در اين سطح و به اين فشردگي، بسيار مفيد و مثبت مي‌تواند باشد و اگر چشم‌اندازي براي رسيدن به نتيجه نبود، اين ديدارها هم صورت نمي‌گرفت. اما بايد دانست كه مذاكرات، مذاكرات سخت و فشرده‌يي است و هر يك از طرفين انتظار دارند تا طرف مقابل نرمش و انعطاف بيشتري از خود نشان دهد كه اين مساله، كار را مقداري مشكل كرده است. من شخصا نسبت به اين مذاكرات، ديد مثبتي دارم و فكر مي‌كنم اين مذاكرات با اين فشردگي در 20 ماهه گذشته بايد به نتيجه برسد.
به عنوان سوال آخر، آيا امكان دارد كه فرانسه در شش ماه باقي مانده مذاكرات، بار ديگر همانند ژنو2 سال 2013 در امضاي توافق نهايي سنگ‌اندازي كند؟
اگر فرانسه با توافقي روبه‌رو شود كه همه‌جانبه باشد و نگراني‌ها را نيز رفع كند، توافقنامه نهايي را امضا خواهد كرد.