ايران و روسيه با عقد يك قرارداد نظامي توافق كردند
مشكل اس- 300 حل مي‌شود
رضوانه رضايي‌پور /سفري براي پايان دادن به يك مناقشه. ديداري براي توافق در يك مساله. مساله‌اي كه از همان دست ميراث‌هاي دولت گذشته است. ماجراي خريد موشك‌هاي اس-300 كه از ابتداي شكل‌گيري دولت يازدهم، وزارت دفاع را براي حل كامل اين موضوع به تكاپو واداشته بود گويي قرار است با تدابير وزراي دو كشور ايران و روسيه به سرانجامي خوش بينجامد. سرانجام پرونده‌اي كه مي‌توان آغاز آن را سال 84 و با ارتقاي همكاري نظامي تهران و مسكو دانست. در آن سال كه مصادف با آغاز به كار دولت نهم بود، مسكو استفاده از سامانه اس-300 را براي دفاع از تهران و چهار منطقه ديگر شامل مركز صنعتي اصفهان، پايگاه اصلي نيروي دريايي در بندرعباس، نيروگاه بوشهر و پايانه‌هاي نفتي آبادان و خرمشهر به طرف ايراني پيشنهاد كرد. اما پيشنهادي كه با گذشت حدود 9 سال و به روي‌كار آمدن سه دولت، هنوز هم جامه عمل به آن پوشانيده نشده است. اين چند سال كه از تعلل طرف‌هاي روسي و عدم تحويل سيستم دفاع ضد موشكي اس-300 مي‌گذرد حرف و حديث‌هاي زيادي را به همراه داشت. از جمله فروش همان سامانه‌ها به مصر و سوريه و ممانعت مقامات امريكايي و صهيونيستي از تحويل آن به ايران. در همان زمان كه اين قرارداد آغازگر واكنش‌هاي تندي از سوي برخي مقامات غربي شد روسيه فروش تسهيلات دفاع موشكي به ايران را تكذيب كرد. اما اين تكذيب پايان راه نبود. مصطفي نجار، وزير اسبق دفاع ايران در بهمن 87 به مسكو سفر كرد، برنامه اصلي نجار در سفر به روسيه مذاكره در مورد موشك‌هاي اس-300 بود. اما با گذشت چند ماه از سفر نجار به روسيه باز هم اس-300 به بحث اول مقامات نظامي ايران تبديل شده است اما مسوولان دفاعي مسكو در اين باره سكوت پيشه كرده‌اند. اما چند ماه بعدتر نوبت به وزير دفاع دولت دهم رسيد. سردار احمد وحيدي، وزير سابق دفاع ايران نيز در همين رابطه گفت: «در موضوع اس-300 با طرف روسي قرارداد داريم و فكر نمي‌كنيم براي طرف روس مناسب باشد به عنوان شريك و همكاري نامطمئن در دنيا جلوه‌گر شود و اگر آنها نيز همين طور فكر كنند بايد به قرارداد عمل كرده و تحت تاثير فشارهاي ديگر كشورها قرار نگيرند كه ما هم اميدواريم اين طور باشد.» با وجود موضع‌گيري‌هاي مقامات نظامي ايران سال‌ها گذشت و روس‌ها تعهدات خود را در اين زمينه عملي نكردند. اما آنچه باز هم روند رو به مثبت اين ماجرا را روي غلتك انداخت بحران اوكراين بود. اگر تا چند ماه پيش روسيه به دستور مقامات غربي و اسراييلي از تحويل سامانه‌هاي خريداري شده توسط ايران ممانعت مي‌كرد اما اين ماجرا كورسوي اميدي را براي احقاق حق طرف ايراني ايجاد كرد. اكنون گويي تمامي تلاش‌هاي مقامات ايراني در كنار اتفاقاتي كه روسيه را درگير خود كرد به ثمر نشست. با سفر وزير دفاع روسيه به ايران باز هم بحث اين پرونده به يكي از مهم‌ترين موضوعاتي تبديل شد كه ذهن بسياري را درگير كرد. ديروز و در نخستين روز از سفر ارتشبد سرگئي شايگو، وزير دفاع روسيه به تهران، خبري دريافت شد كه اميدواري زيادي را براي تمام شدن ماجراي اس-300، رقم زد. وزراي دفاع ايران و روسيه در اين ديدار با توجه به اراده دو كشور در ارتقاي روابط دفاعي براي حل و فصل مشكل اس -300 توافق كردند.
موشك اس-300 چيست؟
سامانه اس-300 يكي از پيشرفته‌ترين سيستم‌هاي دفاع موشكي در جهان به حساب مي‌آيد، اين موشك توانايي سرنگوني هواپيماهاي جنگنده و موشك‌هاي كروز در شعاع 145كيلومتري را داراست و تا ارتفاع 27 كيلومتري هم مي‌تواند اهداف پروازي را مورد هدف قرار دهد. برد اين موشك‌ها به 300 كيلومتر مي‌رسد و يك سيستم دفاع هوايي با توان كار بالاست كه در هر نوع شرايط آب وهوايي قابليت عملياتي شدن دارد و توانايي حمله به هواپيما با مانور بالا، موشك‌هاي كروز و موشك‌هاي بالستيك و هر هدفي را داراست كه داراي سرعت بالا باشد. روس‌ها مدعي‌اند اين سيستم دفاعي، توانايي مقابله با سيستم موشك‌هاي پاتريوت امريكايي را داراست و قادر است 100 هدف را به طور همزمان رديابي و 12 هدف را همزمان مورد حمله قرار دهد. منحرف كردن يا از كار انداختن اس-300 از سوي سيستم‌هاي اغتشاشگر، تقريبا غيرممكن است.
خريد اس-300 چقدر براي ايران هزينه داشت؟
زماني كه قرارداد ايران با فدراسيون روسيه بسته مي‌شد، مسكو پيش پرداختي به مبلغ 167ميليون دلار امريكا دريافت كرد. پيش پرداخت قراردادي كه مبلغ كل آن از 800 ميليون دلار فراتر مي‌رفت. با اين حال، پس از تصويب قطعنامه 1929 شوراي امنيت سازمان ملل متحد، كه انتقال تانك، ماشين‌هاي زرهپوش، هواپيماي جنگي، توپخانه سنگين، ناو و هلي‌كوپتر، و همچنين موشك و سامانه‌هاي موشكي به ايران را ممنوع مي‌كرد، ديميتري مدودف، رييس‌جمهور روسيه، قراردادي را كه به امضا رسيده بود، لغو كرد، آن هم در شرايطي كه سامانه اس-300 در فهرست اقلام تحريمي نبود. نخست آنكه معامله روسيه و ايران زودتر از قطعنامه 1929 امضا شده بود. ثانياً سامانه‌هاي پدافند هوايي روسي، بنا به فهرست سلاح‌هاي سازمان ملل متحد، در زمره موشك يا سامانه‌هاي موشكي قرار نمي‌گيرد. با اين حال اين اقدام موجب شد تا وزارت دفاع و سازمان صنايع هوافضاي جمهوري اسلامي ايران در دادگاهي در ژنو عليه «صادرات دفاعي روسيه» تشكيل پرونده دهند و خواستار اجراي مفاد قرارداد شوند.
مسائل منطقه‌اي در ديدار دو وزير
ديروز اما سردار دهقان در ديدار با همتاي روسي خود ضمن ابراز خرسندي و استقبال از سفر او به جمهوري اسلامي ايران، بر لزوم همكاري، هم فكري و تعامل طرفين تاكيد كرد و افزود: ايران و روسيه به عنوان دو همسايه كه داراي ديدگاه‌هاي مشترك در قبال مسائل سياسي منطقه‌اي و جهاني هستند، مي‌توانند با استفاده از ظرفيت‌هاي خود، الگويي از همكاري‌هاي مكمل دو كشور را به نمايش بگذارند. به گزارش «انتخاب»، وي گفت: ما معتقديم شرايط كنوني براي گسترش و توسعه همكاري فرصت مغتنمي است تا با كمك يكديگر فرمايش مقام معظم رهبري مبني بر اينكه «روسيه مقتدر و ايران مستقل دو ركن مهم ثبات منطقه‌اي و جهاني هستند» را جامه عمل بپوشانيم. دهقان، با تبيين شرايط پيراموني جمهوري اسلامي ايران، تصريح كرد: جمهوري اسلامي ايران با ايفاي نقش مسوولانه خود در مبارزه با تروريسم و كمك به دولت‌ها و ملت‌هاي منطقه در دفاع از خود ادامه خواهد داد و در قبال تحكيم ثبات و امنيت منطقه مسوولانه عمل خواهد كرد. وزير دفاع جمهوري اسلامي ايران با محكوميت شديد جنايت اخير رژيم صهيونيستي در جولان كه منجر به شهادت گروهي از رزمندگان حزب‌الله لبنان شد، گفت: اين جنايات كه در تداوم اقدامات تروريستي و خونبار اين رژيم در فلسطين، لبنان، سوريه، عراق و حمايت‌هاي آشكار و پنهان آنان از تروريسم تكفيري صورت مي‌گيرد و هدفي جز بر هم زدن امنيت منطقه و جهان را دنبال نمي‌كند، پرونده ننگين و سنگين جنايات جنگي اين رژيم را تكميل كرد. وزير دفاع جمهوري اسلامي ايران با بيان اينكه مسائل و مشكلات منطقه بايد توسط كشورهاي منطقه حل و فصل شود، گفت: دخالت طرف‌هاي ديگر در رويدادهاي منطقه، ضمن پيچيده‌تر كردن شرايط، بر تداوم و افزايش بحران نيز خواهد افزود. وي تصريح كرد: بي ترديد براي رسيدن به امنيت و آرامش پايدار در منطقه و جهان بايد با عزمي جهاني ريشه‌هاي تروريسم، خشونت و افراط‌گرايي را خشكاند. دهقان در پايان با تاكيد مجدد بر تقويت و گسترش مناسبات دفاعي - نظامي ميان ايران و روسيه، آمادگي كشورمان براي بسط و توسعه هر چه بيشتر اين روابط اعلام كرد. در اين ديدار ارتشبد سرگئي شايگو، وزير دفاع روسيه با قدرداني و استقبال از رويكرد رياست محترم جمهوري اسلامي ايران در توسعه روابط با روسيه، گسترش و تعميق روابط دفاعي و فني با ايران را فاكتور بسيار مهمي در تامين امنيت و ثبات منطقه‌اي و جهاني دانست. وزير دفاع روسيه با بيان اينكه ما داراي چالش ها و تهديد‌هاي مشتركي هستيم، تصريح كرد: ايران و روسيه مي‌توانند با همكاري و مساعي دو طرف با اين چالش‌ها و تهديدات مقابله كنند.
آيا روسيه خوش‌قولي مي‌كند؟
هرچند از فحواي خبر «توافق بر سر حل مساله سامانه موشكي اس-300» اين‌گونه مي‌توان دريافت كه قرار است گام‌هايي چندين باره براي حل اين موضوع برداشته شود اما بايد اميدوار بود كه آيا اين‌بار براي هميشه و البته با خوش‌قولي مقامات روس، به ماجراي خريد سامانه اس- 300 خاتمه داده خواهد شد؟ و آيا روسيه در ماجراي اوكراين آنقدر متنبه شده است كه ديگر به دستورات مقامات غربي گردن ننهد؟ گذر زمان پاسخگوي اين پرسش خواهد بود.