فرصت طلايي ايران
جهانگير كرمي ٭
سفر كنوني سرگئي شويگو، وزير دفاع روسيه به تهران با فاصله 13 سال از سفر وزير سابق دفاع اين كشور به پايتخت در سال 1380 و با دعوت وزير دفاع كشورمان، سردار حسين دهقان صورت گرفته است. در اين سفر موافقتنامه همكاري‌هاي نظامي و دفاعي ميان دو كشور مورد توافق قرار گرفت. اين موافقتنامه مسائلي چون انتقال فناوري‌هاي نظامي، فروش تسليحات نظامي، مسائل آموزشي، انجام تحقيقات مشترك دفاعي و امنيتي، رزمايش‌هاي مشترك ميان نيروهاي مسلح دو كشور و بازديد از بنادر دريايي را شامل مي‌شود. همچنين در اين سفر، علاوه بر موافقتنامه نظامي و دفاعي، گفت‌وگو‌هايي در خصوص مسائل دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي صورت گرفت. اما بايد گفت كه اين سفر در اين شرايط، محدود به مسائل دوجانبه نمي‌شود و اهميت اين سفر پس از 13 سال به شرايط و مناسبات جديد منطقه‌اي و بين‌المللي برمي‌گردد. دو كشور ايران و روسيه در خصوص بسياري از مسائل منطقه‌اي از منافع مشتركي برخوردارند و در رابطه با مسائل محيط بين‌المللي و مخالفت با دخالت‌هاي يكجانبه غرب و به خصوص امريكا در امور كشورها اشتراك نظر دارند. اين مساله را مي‌توان درباره مبارزه با افراطي‌گري، خشونت و تروريسم در منطقه و به‌خصوص با توجه به تحولات عراق و سوريه و خروج نيروهاي ناتو از افغانستان مدنظر قرار داد. اما در شرايط كنوني بايد فشارهاي اعمال شده غرب به روسيه و تحريم اين كشور از سوي امريكا و كشورهاي اروپايي را هم مد نظر قرار داد. اين تحريم‌ها و فشارها موجب شده است روسيه در موضعي آسيب‌پذير قرار گرفته و لزوم توجه به كشورهايي نظير ايران، هند و چين را در صدر اولويت‌هايش قرار دهد و درصدد همكاري‌هاي اقتصادي، تجاري و امنيتي با اين كشورها برآيد. از سوي ديگر، جمهوري اسلامي ايران به عنوان كشوري كه در ثبات‌بخشي و امنيت منطقه‌اي نقش محوري و غيرقابل كتمان داشته است، در توجه بيش از پيش از سوي روسيه به ايران بي‌تاثير نبوده است زيرا روسيه به ثبات منطقه‌اي مي‌انديشد و نگران از انتقال افراط‌گري و خشونت به حوزه كشورهاي منطقه قفقاز و همسايه‌اش است. از سوي ديگر، روسيه براي ايران از گذشته داراي اهميت بخصوصي بوده و دو كشور نيز از روابط سياسي، تجاري بالايي برخوردار بوده‌اند و در سال‌هاي اخير هم سطوح روابط و همكاري‌هاي‌شان را افزايش داده‌اند. جمهوري اسلامي ايران، از يك‌سو روسيه را هم‌نفع در مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي مي‌بيند و از سوي ديگر، مي‌تواند با اين كشور همكاري‌ها و روابط خوبي در حوزه‌هاي تجاري و به‌ويژه نظامي داشته باشد. البته بايد به موانع و مشكلاتي در حوزه مسائل دوجانبه ميان ايران و روسيه اشاره كنم. در صدر اين مشكلات، اختلاف دو كشور در ماجراي موشك‌هاي دفاعي اس-300 قرار دارد كه ايران در سال‌هاي پيش تعدادي از آنها را خريداري كرده بود اما روسيه برخلاف توافقنامه دو كشور و با بهانه اينكه موشك‌ها در زمره تحريم‌هاي شوراي امنيت قرار دارند، از تحويل آنها به ايران خودداري كرد. اين مساله به عنوان يك نقطه تاريك در روابط دو كشور تلقي مي‌شود و در مذاكرات وزراي دفاع دو كشور نيز صحبت‌هايي در اين رابطه انجام شد و اميدوار هستم جمهوري اسلامي ايران از تمامي ابزارهاي فشار براي اجرايي شدن اين قرارداد كه در تعارض با قواعد حقوق بين‌المللي نيز نيست استفاده كند و دولت روسيه نيز با عمل به اين توافق، نگراني‌ها را برطرف كند. در پايان، از جمله دستاوردهاي اين سفر را مي‌توان تثبيت نقش ثبات‌بخش ايران در منطقه دانست. ٭ استاد روابط بين‌الملل دانشگاه تهران