همه نكات يك مناظره
غلامرضا ظريفيان
استاد دانشگاه
از آنجايي كه مناظره امري رو در رو است، نسبت مستقيم به هوش، حاضرجوابي و تسلط افراد دارد و اين موضوع در مناظرات انتخابات رياست‌جمهوري ابعاد توان اداره يك كشور را در برمي‌گيرد و از قدرت تاثيرگذاري بالايي برخوردار است. در همه جاي دنيا مناظرات انتخاباتي از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است و گاه در نظر راي‌دهندگاني كه هنوز تصميم نگرفته‌اند كه به چه كسي راي دهند تعيين‌كننده مي‌شود. برگزاري مناظرات انتخاباتي در ايران طي چند سال گذشته واكنش مثبت مردم را به همراه داشته است و وقت خود را صرف تماشاي آنها مي‌كنند و برخي از آنها كه در راي دادن مردد هستند، تصميم نهايي خود را به پس از تماشاي مناظرات موكول مي‌كنند. ما تاثير اين مساله را در انتخابات 92 به طور ملموس ديديم. ديديم كه چگونه يكي از كانديداها به دليل تسلطي كه در برخورد با مسائل داشت و گزيده گفتن و بجا نكته را مطرح كردن و همچنين شكل زبان بدن و استفاده از عبارات مختصر و در عين حال بجا، در راي دادن مردم به او بسيار موثر بود. مناظره روز جمعه را مي‌توان به چند ساحت تقسيم كرد. يك ساحت اين مناظره تقابلي بود و يكي از نامزدها به طور مشخص آمده بود تا خود را در يك ساحت تقابلي مطرح كند و اين تقابل را به مشكلاتي كه در جامعه ما وجود دارد و در يك بستر تاريخي ايجاد شده است گره بزند. حقيقت اين است كه اين مشكلاتي كه بر سر آن چنين تقابلي آغاز شد را نمي‌توان به طور مشخص به يك دولت و يك جريان گره زد چرا كه همان‌طور كه پيش‌تر ذكر شد اين مسائل در يك بستر تاريخي ايجاد شده و هيچ دولتي نمي‌تواند در رفع اين مشكل در يك بازده زماني كوتاه موفق باشد. اما در هر صورت بحث فقير و غني جزو موضوعاتي بوده كه در كشور ما همواره مورد بهره‌برداري قرار گرفته است و مناظره روز جمعه نشان داد كه آقاي قاليباف آمده است كه با طرح چنين بحث‌هايي قابليت‌هاي خود را مطرح و به رخ بكشد و اينگونه رقيب خود را كه دولت مستقر است به چالش بكشد. همين امر سبب شد مناظره از فضاي پرتحرك‌تري برخوردار شود و طبيعي بود كه آقاي روحاني و آقاي جهانگيري به عنوان نمايندگان دولت مستقر و با تسلط بر آنچه كه در گذشته و امروز رخ داده است وضعيت موجود را تشريح و برنامه‌هاي آينده را بيان كنند و در واقع سعي كردند ميدان بازي تقابل را در يك سطح گسترده‌تري مطرح كنند و منشأ مسائلي كه آقاي قاليباف مطرح مي‌كند را بيان كنند و آقاي جهانگيري به خوبي به چندين منشأ اشاره كرد، آنجايي كه به زير پا گذاشته شدن قواعد ديپلماتيك اشاره كرد و پاي عامل اصلي حمله به سفارت عربستان را پيش كشيد و اينكه اين فرد امروز در ستاد كدام كانديدا حضور دارد و مورد حمايت چه كسي بوده است. در واقع آقاي جهانگيري بازي را به سمت وسيع‌تري كشاند. يا جايي كه آقاي قاليباف ماجراي 4 درصد و 96 درصد را مطرح كرد كه البته در درستي اين آمار شك و شبهه وجود دارد اما با فرض درست بودنش هم نمي‌توان چشم بر اين موضوع پوشيد كه بخشي از اين چالش به دليل سياست‌هاي تراكم فروشي آقاي قاليباف در شهرداري تهران بوده است و وقتي آقاي جهانگيري و آقاي روحاني اين مسائل را بيان كردند در واقع عرصه تقابل را وسيع‌تر كردند و نهايتا تقابل‌ها و وسيع شدن عرصه آن سبب آگاهي بخشي عموم درباره حوادث مختلف شد.
نامزد ديگر اين مناظره ابراهيم رييسي بود كه ورود جدي به اين عرصه پيدا نكرد و نشان‌دهنده اين بود كه او تسلط لازم را براي ورود به چنين عرصه‌هايي كسب نكرده است. بنابراين مي‌شود گفت اگر بخواهيم نمره بدهيم دوگانه روحاني - جهانگيري از دوگانه رييسي- قاليباف دست برتر را داشت و مسائل كلان‌تري را مطرح كردند و در نهايت نگاه كارشناسي بهتري را ارايه دادند. دو كانديداي ديگر يعني آقايان هاشمي طبا و ميرسليم هم بحث‌هاي مهمي را مطرح كردند و حتي آقاي هاشمي‌طبا در جاهايي دست روي مسائلي گذاشت كه از اهميت زيادي برخوردار است، اما به دليل اينكه فاقد بياني نافذ و زباني واضح و روشن بود حرف‌هايش چندان مورد توجه قرار نگرفت و مباحث خوب كارشناسي و نكات كليدي كه مطرح كرد چندان مورد توجه قرار نگرفت. در واقع يكي از مسائل مورد توجه در مناظره همين برخورداري از بيان شيوا و زباني واضح است كه مي‌تواند اثر كلام و نفوذ آن را بيشتر كند. نامزد ديگر آقاي ميرسليم در نقش يك معلم ظاهر شد و به طرح پرسش پرداخت و در چهره يك معلم خوب بود و نمي‌توانست در قامت يك رييس‌جمهور مطرح شود و به نظر مي‌رسد هدف از نامزد شدن او بيشتر اين است كه جريان پشتيبانش را در جامعه زنده كند و نمره خوبي را به عنوان يك معلم خوب كسب كرد.