حراج استقلال
دونالد ترامپ و ملك سلمان
در لفاظي عليه تهران رقابت كردند
يسرا بخاخ
هيچكس گمان نمي‌كرد با وجود اظهارات تند و منفي دونالد ترامپ رييس‌جمهور جنجالي امريكا عليه عربستان، اين كشور به عنوان نخستين مقصد سفرهاي خارجي او انتخاب شود. فردي كه در طول دوران كمپين انتخاباتي‌اش مسلمانان را به توليد تروريسم متهم كرده بود و به محض روي كار آمدنش فرمان داد تا شهروندان برخي كشورهاي عربي و اسلامي از ورود به امريكا منع شوند حالا به كشوري كه يكي از بيشترين تهديد‌ها و اتهامات را در طول يكسال گذشته به آن وارد كرده بود سفر كرده و اين پرسش مطرح مي‌شود كه از اين اقدام چه چيزي عايد ترامپ مي‌شود. ديپلماسي عربستان موفق شده كه ترامپ را راضي كند در نخستين سفر خارجي‌اش راهي رياض شود، اما بايد ديد كه عربستان براي راضي كردن ترامپ چه هزينه‌هايي پرداخت كرده است. ترامپ روز شنبه در ميان استقبال گرم و بي‌سابقه سعودي‌ها وارد رياض شد. بعد از ديدار وي با سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان توافق‌هاي تجاري و نظامي عظيمي ميان دو كشور امضا شد. پايگاه خبري «مصر العربي» گزارش داد كه حجم توافق‌هاي امضا شده ميان عربستان و امريكا به 380 مليارد دلار مي‌رسد. اين مساله خشم برخي از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي را برانگيخته است. بسياري از سعودي‌ها در واكنش به حجم تبادلات اقتصادي صورت گرفته ميان عربستان و امريكا، خواسته بودند كه پول اين قراردادها براي خارج كردن كشورهاي عربي و اسلامي منطقه از فقر و جنگ‌هاي بي‌پايان هزينه شود.
خشم عمومي از سرمايه‌گذاري سعودي
محمد جدعان وزير دارايي عربستان به سي‌ان‌ان گفته كه حجم سرمايه‌گذاري عربستان در ايالات متحده بي‌سابقه است و در عين حال رياض هم از اين سرمايه‌گذاري‌ها سود خواهد بُرد زيرا اين توافق‌ها براي هر دو طرف اشتغالزايي مي‌كند. عربستان بزرگ‌ترين شريك تجاري ايالات متحده در خاورميانه به شمار مي‌رود كه حجم مبادلات كالايي دو كشور به 35 ميليارد دلار در سال 2016 رسيده كه بيشتر آن را نفت تشكيل داده است. تجهيزات نظامي يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي تجاري امريكا و عربستان به شمار مي‌رود و عربستان با 51 ميليارد دلار يكي از 5 كشوري است كه درصد بالايي از بودجه خود را صرف خريد تجهيزات نظامي كرده است. اما امريكا بزرگ‌ترين صادر‌كننده تسليحات نظامي در جهان است كه نيمي از آن به خاورميانه سرازير مي‌شود و عربستان و امارات بزرگ‌ترين وارد‌كننده‌هاي سلاح امريكايي به شمار مي‌روند. بخشي از قرار دادهاي امضا شده با عربستان مربوط به شركت پلاكستن اين كشور است كه براي بازسازي زيرساخت‌هاي امريكا سرمايه‌اي بالغ بر 40 ميليارد دلار از عربستان جذب كرده است. اين شركت در بيانيه‌اي اعلام كرد كه كه صندوق سرمايه‌گذاري عربستان 20 ميليارد دلار پرداخت خواهد كرد و چندين سرمايه‌گذار 20 ميليارد دلار ديگر را تامين خواهند كرد. در حالي كه قراردادي براي فروش سلاح و تجهيزات نظامي امريكا به ارزش 110 ميليارد دلار نيز امضا شده است. كارشناسان عربي در واكنش به حجم توافق‌هاي اقتصادي و نظامي امضا شده ميان رياض و واشنگتن اعلام كردند كه بر اساس گزارش‌ها در سال 2016 فقط 5/9 ميليارد دلار براي خريد كمك‌هاي اوليه و انسان‌دوستانه هزينه شده است. احمد خزيم، كارشناس و تحليلگر اقتصادي مي‌گويد كه بهتر بود عربستان دارايي‌ها و سرمايه‌گذاري‌هاي خود را به كشورهاي عربي فقير ببرد كه به اين پول‌ها نياز دارند و همين پول‌هايي كه عربستان در بانك‌هاي امريكايي سرمايه‌گذاري مي‌كنند معمولا به صورت وام و كمك‌هاي مالي به كشورهاي عربي بازگردانده مي‌شود به همين دليل بهتر بود عربستان خود اين سرمايه‌گذاري‌ها را در كشورهاي عربي انجام مي‌داد تا اينكه اين كشورها را تحت سلطه امريكا قرار دهد.
تشكيل مركز مبارزه با تامين مالي تروريسم
از سوي ديگر دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا كه قرار بود در جريان سفرش با شماري از سران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس ديدار كند روز يكشنبه با سران كشورهاي عربي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس ديدار و گفت‌وگو كرد. پادشاه عربستان، امير قطر، امير كويت، شاه بحرين، وليعهد ابوظبي و فهد بن محمود آل سعيد، نايب‌رييس شوراي وزيران عمان در اين نشست حضور داشته‌اند. اين سومين نشست شوراي همكاري خليج فارس و امريكا به شمار مي‌رود كه نخستين نشست به سال 2015 در كمپ ديويد بود و بعد از آن نشست بعدي در سال 2016 با حضور اوباما در رياض بوده و اين سومين نشست با حضور ترامپ است كه باز هم در رياض برگزار شده است، اين نشست كه پشت درهاي بسته برگزار شده و يك ساعت و نيم به طول انجاميده است. كشورهاي عربي عضو شوراي همكاري خليج فارس و امريكا در اين نشست موضوعاتي مانند بحران‌هاي منطقه از جمله سوريه و جنگ يمن را مورد بررسي قرار داده‌اند. با وجود اينكه بيانيه پاياني اين نشست صادر نشده است اما رسانه‌هاي عربي اعلام كرده‌اند در اين نشست سياست‌هاي ايران نيز مورد بررسي قرار گرفته است. بر اساس گزارش رسانه‌هاي سعودي شوراي همكاري خليج فارس و امريكا در اين نشست تفاهمنامه‌اي مبني بر تاسيس مركزي براي مبارزه با تامين مالي تروريسم امضا كرده‌اند كه مشخص نيست اين مركز چگونه تاسيس خواهد شد و در كدام كشور خواهد بود. روز يكشنبه ترامپ با سران كشورهاي عربي و اسلامي نيز ديدار كرد و در اين نشست سخنراني كرد رسانه‌ها بخش‌هايي از اظهارات ترامپ را منتشر كرده‌اند كه بر اساس آن ترامپ درباره مبارزه با تروريسم در خاورميانه صحبت كرد و يادآور شد كه كشورهاي خاورميانه نبايد منتظر باشند امريكا به جاي آنها با تروريسم مبارزه كند. بر اساس اين گزارش ترامپ گفت كه امريكا به دنبال تاسيس ائتلافي است كه كشورهايي كه با تروريسم مبارزه مي‌كنند در آن حضور داشته باشند و افزود: هدف اين ائتلاف مقابله با افراط‌گرايي و فراهم كردن آينده بهتري براي فرزندان‌مان است. وي همچنين گفته كه مبارزه با تروريسم به معناي مبارزه با اديان نيست و او خواستار مقابله با افراط‌گرايان اسلامي و گروه‌هاي تروريستي اسلامي است. ترامپ در جمع سران و مسوولان ارشد 55 كشور اسلامي و عربي در رياض گفت: تصميم گرفتم كه نخستين سفر خارجي‌ام به قلب جهان اسلام باشد. من تعهد كردم كه دوستي‌هاي قديمي امريكا را تقويت كرده و به دنبال دوستان جديد بگردم تا صلح را ايجاد كنيم. ما تلاش نمي‌كنيم كه سبك زندگي خود را به كسي تحميل كنيم بلكه دست خود را براي همكاري دراز خواهيم كرد ديدگاه ما آزادي صلح و توسعه در اين منطقه است هدف ما همكاري كشورهاي جهان براي مقابله با تروريسم است كشورهاي عربي بايد مسووليت خود در قبال مبارزه با تروريسم را بپذيرند و اجازه ندهند كشورشان به پناهگاهي براي تروريست‌ها تبديل شود. اجازه ندهيد افراط‌گراها در كشورهاي‌تان باقي بمانند و آنها را از خاك خود بيرون برانيد و بدانيد كه امريكا آماده است در اين زمينه به شما كمك كند اما قرار نيست به جاي شما با دشمنان‌تان بجنگد.
حمله به حماس و حزب‌الله لبنان
ترامپ افزود جنگ امروز جنگ ميان اديان و تمدن‌ها نيست بلكه جنگ ميان خير و شر است اگر متحد نشويم خداوند ما را مجازات خواهد كرد. رييس‌جمهور امريكا داعش و القاعده را گروه‌هاي تروريستي توصيف كرد و حزب‌الله و حماس را نيز در همين تقسيم‌بندي قرار داد و افزود شايد در جهان پيش رو بتوان همه بحران‌هاي منطقه را حل كرد اما پيش از هرچيزي بايد ابتدا با افراط‌گرايي مقابله كرد. ترامپ ضمن تاكيد بر اينكه ديدارش با مسوولان سعودي تاريخي بوده است، گفت كه با عربستان قراردادي بالغ بر 400 ميليارد دلار امضا كرده است. رييس‌جمهور امريكا گفت: كارهاي خيلي خوبي در زمينه تقويت نظامي شركاي‌مان كه در منطقه حضور دارند انجام خواهيم داد و اين منطقه بايد به مركز تجارت جهاني تبديل شود. وي تاكيد كرد كه اگر همه باهم در مقابل شر ايستادگي نكنيم در آينده محكوم به ويراني و مرگ و مير بيشتريم.
تكرار اتهام‌هاي ضدايراني ترامپ
رييس‌جمهور امريكا ضمن متهم كردن ايران به حمايت مالي از تروريسم در چند كشور منطقه گفت: دعا مي‌كنيم روزي برسد كه در ايران يك نظام عاقل و دانا قدرت را در دست بگيرد. وي همچنين گفت اميدوارم كه همه با هم متحد شويم زيرا در اين صورت كسي توان شكست ما را نخواهد داشت. رييس‌جمهور امريكا كه در طول چند ماه گذشته اظهارات ضد ايراني زيادي داشته اين‌بار نيز ايران را به حمايت مالي از تروريست‌ها متهم كرد و ادعا كرد كه ايران از گروه هاي تروريستي حمايت مي‌كند. وي همچنين در اظهاراتي بي‌پايه تلاش كرد ميان رسالت ايران براي مبارزه با تروريسم و خواست مردم فاصله بيندازد و ادعا كرد كه ايراني ها از رفتارهاي دولت آسيب ديده‌اند و به دليل حمايت‌هاي ايران بود كه بشار اسد توانست عليه مردم خود جنايت‌هاي متعددي مرتكب شود. از سوي ديگر پادشاه عربستان نيز در ابتداي اين جلسه اظهارات خود را مطرح كرد و در آن ضمن تروريستي خواندن انصار‌الله و حزب‌الله كه مورد حمايت ايران هستند، تهران را به حمايت از القاعده و داعش نيز متهم كرد.وي در اظهاراتي تكراري و خصومت آميز گفت: عربستان مردم ايران را از حاكمانشان جدا مي‌داند.
طرحي براي بهبود روابط اعراب و اسراييل
با توجه به اينكه ترامپ بعد از عربستان عازم اسراييل خواهد شد، رسانه‌هاي اسراييلي به سفر ترامپ و توافق‌هاي تسليحاتي و اقتصادي با عربستان واكنش نشان داده‌اند. وبگاه والاه اسراييل موضوع قرارداد اسلحه ميان عربستان و امريكا را مورد بررسي قرار داده و نوشته كه ترامپ با امضاي يك توافق تسليحاتي با عربستان سفرش به اين كشور را جشن مي‌گيرد در حالي كه معاريو نوشته كه آيا بهبود روابط رياض و واشنگتن بايد اسراييل را نگران كند. با وجود اينكه مسوولان امريكايي بارها اعلام كرده‌اند كه اجازه نخواهند داد كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس از لحاظ تسليحاتي برتر از اسراييل باشند با اين وجود اين روزنامه ابراز نگراني كرده كه قرارداد تسليحاتي عربستان ممكن است برتري رژيم صهيونيستي در زمينه نظامي در برابر كشورهاي عربي را متزلزل كند. و روشن است كه نگراني و ناراحتي اسراييل از قرارداد سلاح عربستان با امريكا مربوط به حجم اين قراردادها نيست بلكه مربوط به نوع تسليحاتي است كه عربستان از امريكا مي‌گيرد و تل‌آويو نگران است بخشي از اين تسليحات به طرف‌هايي در خاورميانه برسد كه با اسراييل دشمني دارند. روزنامه هاآرتص به مشاركت ترامپ در رقص سنتي سعودي‌ها اشاره كرده و گفته كه رييس‌جمهور امريكا خيلي در خاورميانه احساس راحتي مي‌كند و اعلام كرده كه ترامپ توانايي از سر‌گيري گفت‌وگوهاي صلح فلسطين و اسراييل را دارد و سفر او را به عربستان موفقيت‌آميز ارزيابي كرده است. ترامپ با روزنامه اسراييل اليوم هم گفت‌وگو كرده، اين روزنامه نوشته كه ترامپ تاكيد كرده كه فرصت دستيابي به صلح ميان اسراييل و فلسطين وجود دارد و ضمن ابراز محبت به اسراييلي‌ها گفته الان زمان مناسب براي انتقال سفارت امريكا به قدس نيست. در ميان فلسطيني‌ها هم جبهه آزادي فلسطين از طرحي براي بهبود روابط كشورهاي عربي با اسراييل خبر داد، هاني الثوابته از وجود توافقي سياسي ميان امريكا و كشورهاي عربي خبر داد كه بر اساس آن كشورهاي عربي به سوي عادي‌سازي روابط خود با اسراييل گام بردارند. الثوابته به خبرگزاري يورونيوز گفت كه اين توافق در نهايت كشورهاي عربي را تحت فرمان امريكا قرار خواهد داد و به اين ترتيب ثروت‌ها و سرنوشت كشورهاي عربي به دست امريكا مي‌افتد.
پيشنهاد غيرمستقيم تيلرسون به ظريف
ركس تيلرسون، وزير امور خارجه ايالات متحده در نشست خبري مشترك با عادل‌الجبير، وزير خارجه عربستان سعودي ادعاهاي بي‌اساس خود درباره ايران را تكرار كرد و از حسن روحاني خواست كه در دور دوم رياست‌جمهوري‌اش آنچه را كه وي تروريسم سازمان يافته تهران مي‌خواند متوقف كند و به آزمايش موشك‌هاي بالستيك نيز پايان دهد. اين جملات نخستين عكس‌العمل‌هاي وزير خارجه امريكا به نتيجه انتخابات در ايران آن هم در خاك كشوري بود كه در چندسال اخير رقابت سالم منطقه‌اي با تهران را با جنگجويي اشتباه گرفته است. تيلرسون در ادامه سخنانش در اين نشست خبري گفت: اميدوار هستم كه روحاني از دوره جديد رياست‌جمهوري‌اش براي انهدام شبكه تروريسم مورد حمايت ايران (ادعاي واشنگتن)، پايان دادن به تامين مالي اين شبكه، از بين بردن هر آنچه كه به اين نيروهاي بي‌ثبات‌كننده در منطقه كمك مي‌كند، استفاده كند. علاوه بر اين اميدوار هستيم كه وي به آزمايش موشك‌هاي بالستيك ايران هم خاتمه دهد. وي همچنين در بخش‌هاي ديگري از سخنانش از روحاني خواست كه براي آزادي بيان و آزادي فعاليت نهادهاي مدني در ايران تلاش كند. تيلرسون در حالي ايران را به رعايت حقوق بشر و آزادي بيان دعوت مي‌كند كه مهمان خاندان آل‌سعودي است كه هيچگاه حق تعيين سرنوشت را به مردم خود و به پاي صندوق‌هاي راي محول نكرده‌اند و البته زنان از بديهي‌ترين حقوق اجتماعي خود نيز در اين شبه‌جزيره محروم هستند. وزير امور خارجه امريكا در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود در پاسخ به سوالي درباره اينكه آيا وي تماس‌هاي ديپلماتيك واشنگتن با تهران را قطع كرده است، گفت: من هيچگاه تلفن را بر كسي يا نماينده كشوري كه مي‌خواهد گفت‌وگويي سازنده با ما داشته باشد قطع نمي‌كنم. به احتمال بسيار زياد، ما با هم در زمان مناسب صحبت خواهيم كرد.