ميثم سليماني
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا از سفر 9 روزه خود به واشنگتن بازگشته و بايد، دوباره در كوران چالش‌هاي داخلي قرار گيرد كه در زمان غيبت او نيز بيشتر شده است. تحقيقات در خصوص دخالت روسيه در انتخابات ادامه دارد و دامنه آن به داماد دونالد ترامپ يعني جرد كوشنر نيز كشيده شده است. هنوز هيچ كس نمي‌داند كه اف‌بي‌آي چه مداركي را در اختيار دارد؟ و آيا اين مدارك مي‌تواند رييس‌جمهور امريكا را نيز دربر‌بگيرد يا خير. براي بررسي ابعاد احتمالي ادامه روند اين تحقيقات گفت‌وگويي با اميرعلي ابوالفتح، كارشناس ارشد مسائل امريكا داشتيم.
به نظر شما ابعاد تحقيقات پرونده دخالت روسيه در انتخابات امريكا تا چه حد گسترده خواهد شد و آيا اين موضوع كه اكنون معطوف به اطرافيان رييس‌جمهور ايالات متحده است به سمت شخص دونالد ترامپ نيز كشيده خواهد شد؟
اين موضوع قبل از پيروزي آقاي ترامپ در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا آغاز شده است و اسناد و مدارك حكايت از آن دارد كه ماه‌ها قبل از برگزاري انتخابات، دولت وقت و مقام‌هاي دستگاه‌هاي اطلاعاتي امريكا، كمپين دونالد ترامپ را زيرنظر گرفته بودند. گويا به شواهدي دست پيدا كرده بودند كه نشان مي‌داد افرادي از درون ستاد انتخاباتي با روس‌ها در تماس هستند و پس از پيروزي دونالد ترامپ نيز باراك اوباما نيز نسبت به فعاليت برخي از افراد داخل كمپين ترامپ هشدار داد. به‌طور مشخص اعلام كرد كه مايكل فلين روابط مشكوكي با روس‌ها دارد به همين دليل از رياست سازمان اطلاعاتي وزارت دفاع عزل شده است. از همين رو اوباما به ترامپ هشدار داد كه از فلين در تيم خود استفاده نكند كه به اين موضوع توجهي نشد و فلين به عنوان مشاور امنيت ملي معرفي شد. به موازات بي‌توجهي‌هايي كه دونالد ترامپ عمدا يا سهوا نسبت به هشدارهاي امنيتي انجام مي‌داد حساسيت دستگاه‌هاي امنيتي بيشتر شد و روز به روز اطلاعات بيشتري به دست آمد و توسط رسانه‌ها درز داده شد. تا جايي كه بعد از اينكه تعدادي از مشاوران ارشد دونالد ترامپ در مظان اتهام قرار گرفتند اكنون اين تحقيقات به داماد دونالد ترامپ، جرد كوشنر رسيده است كه در حلقه اصلي مشاوران رييس‌جمهور قرار دارد كه از نفوذ بسيار بالايي نيز برخوردار است. اكنون اين تحقيقات بسيار گسترده شده و چه بسا در فاز بعدي شخص رييس‌جمهور امريكا را نيز درگير خود كند. اكنون هيچ اتهام يا شواهدي وجود ندارد كه رييس‌جمهور امريكا در مظان اين اتهام قرار دارد. اما همان‌گونه كه مي‌توان پيش بيني كرد، همان‌گونه كه ابتدا تحقيقات از افراد كم اثر‌تر و از مشاوران كم اهميت‌تر فلين آغاز شد و به افرادي مانند مايكل فلين و اكنون جرد كوشنر رسيد، مي‌توان پيش بيني كرد كه با ادامه اين مسير شخص رييس‌جمهور امريكا نيز مورد بازجويي قرار گيرد كه در اين صورت قابل انتظار است، رسوايي‌اي كه براي ريچارد نيكسون رقم زده شد براي دونالد ترامپ هم رخ دهد.
آنگونه كه رسانه‌هاي امريكايي مطرح كردند، جرد كوشنر در جريان بازجويي اف بي‌آي اعتراف به تلاش براي ايجاد يك كانال محرمانه براي ارتباط با روسيه كرده است. اولا اينكه آيا طبق مدارك موجود چنين موضوعي تحقق پيدا كرده و تا چه حد مي‌تواند اين موضوع براي كوشنر دردسر ساز شود؟
شواهد نشان مي‌دهد كه اينگونه اتهامات معمولا به واقعيت نزديك است. هنوز كاخ سفيد اين اخبار را تكذيب نكرده است. بنابراين مي‌توان گفت كه چنين تلاش‌هايي صورت گرفته است. اينكه رييس سابق سيا اين موضوع را به عنوان اقدامي ساده‌لوحانه بنامد نشان مي‌دهد كه اتفاقاتي در اين بين رخ داده و دست‌هاي پشت پرده‌اي نيز وجود داشته است. ضمن اينكه قابل انتظار بود با رويكردي كه دونالد ترامپ نسبت به روس‌ها دنبال مي‌كند. همچنين با توجه به تماسي كه مايكل فلين با سفير روسيه در روز امضاي مصوبه تحريم‌هاي جديد عليه روسيه توسط باراك اوباما داشت به روس‌ها براي جلوگيري از اقدام متقابل وعده مي‌دهد كه اين تحريم‌ها با روي كار آمدن دولت جديد برداشته خواهد شد. مي‌توان اقدام جرد كوشنر براي ايجاد يك كانال ارتباطي محرمانه را به واقعيت نزديك دانست. به هر حال بايد اين موضوع را در نظر بگيريم كه افرادي مانند جرد كوشنر در صحنه سياست بسيار تازه كار هستند و اصلا با مختصات و مناسبات سياسي آشنايي زيادي ندارند و قابل انتظار است كه چنين گاف‌هايي را بدهند. اما از آنجايي كه اكنون هم مشاور و هم عضوي از خانواده رييس‌جمهور امريكا است چنين صحبت‌هايي در زماني رخ داده كه مي‌تواند دردسرهاي فراواني را هم براي شخص كوشنر و هم براي رييس‌جمهور امريكا كه متهم به تباني با روس‌ها بر سر موضوعات مختلف است ايجاد كند .
تيم انتقالي آقاي ترامپ چه نيازي به يك خط ارتباطي محرمانه داشتند كه حتي نياز به اطلاع دستگاه‌هاي اطلاعاتي امريكا نداشتند، آيا به نظر شما قصد داشتند اطلاعات خاصي را با يكديگر ردو بدل كنند؟
در اين خصوص نمي‌توان به صورت دقيق سخن گفت. ولي شايد بتوان اين موضوع را ارزيابي كرد كه دونالد ترامپ با اين ذهنيت و به اين اعتبار كه تشكيلات در ايالات متحده فاسد است و خودش را به عنوان مبارزه با تشكيلات فاسد در ايالات متحده قلمداد مي‌كرد قاعدتا براي خلاصي از اين تشكيلات كه سلطه داشته بر روندهاي تصميم‌گيري در واشنگتن، سعي كرده تا نهادهاي موازي را بدون اطلاع اين تشكيلات به قول او فاسد ايجاد كند و كار خود را پيش ببرد. شايد از اين جهت احساس نياز به ايجاد خط ارتباطي مستقيم با روس‌ها كردند. اين خط ارتباطي مسبوق به سابقه است. خط سرخي كه بعد از بحران موشكي كوبا به وجود آمد اين زمينه را ايجاد كرد كه در طول جنگ سرد دو كشور بتوانند با يكديگر مذاكره كنند.
اين خط ارتباطي بين دو دولت بود و دستگاه‌هاي امنيتي كاملا مطلع بودند اما اين موضوع به نظر شما متفاوت از اين تعريف نيست؟
بله اين موضوع كاملا متفاوت است. آنها قصد داشتند از اين الگو استفاده كنند با اين تفاوت كه افراد زيادي شنونده مكالمات نباشند زيرا خط سرخ پيش‌تر كاملا زيرنظر دستگاه‌هاي اطلاعاتي و امنيتي ايالات متحده قرار داشت. ولي تيم ترامپ به اين نتيجه رسيده بودند كه اين خط نمي‌تواند اهداف را تامين كند. بنابراين نياز است كه يك خط ارتباطي كاملا خصوصي به وجود آيد. ولي اينكه دلايل ديگري براي آن وجود دارد هنوز مشخص نيست و بايد تيم آقاي ترامپ پاسخگو باشند.
يعني تيم دونالد ترامپ به روس‌ها بيش از دستگاه‌هاي امنيتي امريكا اعتماد داشتند؟
اين موضوع هم مطرح است. چرا كه آنها احساس خطر مي‌كردند و خود را فارغ از تشكيلات امريكا مي‌دانستند و نگران بودند كه دستگاه‌هاي اطلاعاتي دست به اقدامات توطئه‌آميز بزنند. بالاخره شواهدي نيز نسبت به اين قضيه وجود داشته است. آنها قصد داشتند در فضاي به‌شدت ضد روس در امريكا نزديك به روس‌ها شوند پس نياز به پيش رفتن از طريق يك كانال مطمئن بوده است؛ كانالي كه دستگاه‌هاي اطلاعاتي و امنيتي دسترسي نداشته باشند. اما با توجه به اينكه بيشتر اعضاي تيم ترامپ تازه‌كار بودند، شايد تصور نمي‌كردند كه تمام اين فعاليت‌ها زير بررسي و نظارت دستگاه‌هاي امنيتي امريكا قرار داشته باشد. از جرد كوشنر انتظار چنداني وجود نداشت چرا كه با عالم سياست ارتباط چنداني نداشته است، اما از مايكل فلين كه رييس يكي از بزرگ‌ترين دستگاه‌هاي اطلاعاتي امريكا بوده چنين حركتي بعيد بوده است و مشخص نيست كه چرا تا اين حد بي‌مبالاتي به خرج داده و زماني كه اجازه نداشته، با سفير روسيه گفت‌وگو كرده است بدون اينكه بداند تمامي اين مكالمات شنود مي‌شود و مي‌تواند عليه او در دادگاه مورد استفاده قرار گيرد. اينكه چرا دست به چنين اقدام بي‌مبالاتي زده است هنوز مشخص نيست و بايد ديد كه چرا فردي مثل مايكل فلين دست به چنين كاري زده است.
با توجه به شرايط موجود يك بي‌اعتمادي جدي ميان آقاي ترامپ و دستگاه‌هاي امنيتي امريكا وجود دارد، اين موضوع نمي‌تواند يك ضربه جدي به دولت امريكا وارد كند؟
من فكر مي‌كنم در حال حاضر شرايط از بي‌اعتمادي گذشته و به يك جنگ قدرت ميان كاخ سفيد و دستگاه‌هاي اطلاعاتي بدل شده است. جامعه اطلاعاتي به نمايندگي از تشكيلات سياسي در امريكا و گروهي كه تلاش مي‌كنند ناهمخوان از تشكيلات باشند در يك نبرد جدي قرار گرفته‌اند. رسانه‌هاي بزرگ، جامعه اطلاعاتي، بخشي از كنگره و بروكراسي امريكا و بقاياي دولت اوباما از يك طرف و دولت ترامپ كه آمده بود حرف‌هاي جديد و خارج از قواعد را بدون در نظر گرفتن مصلحت‌ها با كشورهايي مثل روسيه نزديك شود، روبه‌روي هم قرار گرفتند. ائتلاف مخالف دولت از طريق پرونده‌سازي تلاش مي‌كند كه دولت كنوني امريكا را در مدار هيجانات ضد روسي در امريكا قرار دهد. هرچقدر دولت ترامپ عليه روسيه موضع بگيرد و تلاش كند در سطح جهاني با روسيه برخورد كند احتمال فروكش كردن تحقيقات قوت مي‌گيرد. در غير اين صورت براي اينكه خطر به حاشيه رانده شدن مقابله با روسيه را كاهش دهند حتي حاضر به استيضاح رييس‌جمهور هستند به شرطي كه اين روند به ايالات متحده كمك كند تا بتواند برتري خود را نسبت به تمام رقباي داخلي و خارجي حفظ كند از جمله در مقابله با روسيه.
آقاي ترامپ چه هدفي را دنبال مي‌كند كه شرايط برايش روز به روز بدتر مي‌شود؟
اگر دوره كوتاه‌مدت رياست‌جمهوري دونالد ترامپ را مورد بررسي قرار دهيد، تا زمان حمله امريكا به پايگاه هوايي سوريه بر سر قضيه سلاح‌هاي شيميايي، ائتلاف ضدروسي كه جريان تحقيقات را پيگيري مي‌كرد، بسيار روي مواضع خود محكم بود و افشاگري‌هاي بسيار گسترده‌اي را نيز انجام داد و تا بركناري فلين پيش رفت و نشان داد كه قصد دارد اين ماجرا را دنبال كند. اما حمله به پايگاه هوايي سوريه، به نوعي نشان داد كه قصد ندارد سياست آشتي‌جويانه با روسيه را در پيش بگيرد. از همين رو فضاي رسانه‌اي عليه ترامپ فروكش كرد. در اين فضا بود كه به نظر مي‌رسد كه دولت ترامپ به نوعي اطمينان خاطر نسبت به اينكه ماجرا ختم به خير شده و گفت‌وگويي هم با لاوروف انجام داد و تصور مي‌كرد كه ائتلاف ضد ترامپ اين موضوع را تقريبا كنار گذاشته‌اند. اما با خطري كه اين ائتلاف ضد روسي از نزديكي ترامپ و مسكو احساس كرد اقدامات خود را از سر گرفت. زيرا شاهد آن بوديم كه جيمز كومي، مدير سابق اف بي‌اي اخراج شد و اكنون تحقيقات تا مرز داماد ترامپ نيز پيش رفته است. حالا نيز ترامپ دست به اقدامات احتياطي زده و وكيلي را استخدام كرده كه بناست يك تيم حقوقي را تشكيل دهند كه برخي رسانه‌ها از آن به عنوان اتاق جنگ كاخ سفيد ياد كردند. 9روز هم دونالد ترامپ خارج از امريكا بود و مذاكرات مهمي را هم در خاورميانه و هم اروپا داشت. اما حالا كه به واشنگتن بازگشته اين داستان مجدد شعله‌ور مي‌شود. همين كه دونالد ترامپ در اقدامي كم‌سابقه مصاحبه‌اي مطبوعاتي را در فرودگاه برگزار نكرده نشان مي‌دهد كه خصومت ميان ائتلاف ضد روسي و كاخ سفيد كماكان ادامه دارد. شايد اين فشارها باعث شود تا دونالد ترامپ يك بار ديگر در موضع تجديد نظر در قبال سياست‌هاي خود در قبال روسيه قرار گيرد و سياست‌هاي سختگيرانه‌تري در زمينه اوكراين و سوريه انجام دهد تا مابه ازاي آن رضايتي را از سمت ائتلاف ضدروسي جلب كند تا روند تهاجمي خود را آهسته كند. اما اگر دونالد ترامپ همچنان بخواهد بر موضع خود روي نزديكي به روسيه پافشاري كند اين حملات نيز ادامه خواهد داشت و اين افشاگري‌ها و درز اطلاعات گسترش بيشتري پيدا خواهد كرد.
مايك پنس، معاون اول ترامپ در اين جريان سكوت‌معناداري اختيار كرده است، آيا فكر نمي‌كنيد ايشان هم تا حدودي پشت اين جريان قرار دارد؟
هر معاوني شايد دوست داشته باشد جاي رييس خود باشد. در اينكه موضع مايك پنس براي بخشي از آن ائتلاف ضد ترامپ و به خصوص دموكرات‌ها نگران‌كننده است. دموكرات‌ها بيشتر از اينكه از ترامپ احساس خطر كنند از مايك پنس احساس خطر مي‌كنند. اينكه ترامپ استيضاح و از كار بركنار شود و معاون او جانشين وي شود مي‌تواند فضاي به‌شدت دست‌راستي محافظه‌كارانه از نوع مذهبي را در امريكا حاكم كند كه از نظر جريان ليبرال در امريكا بسيار خطرناك‌تر از ديدگاه‌ها و مواضعي است كه دونالد ترامپ اتخاذ مي‌كند. بنابراين مي‌توان گفت كه شايد دموكرات‌ها تحفظي نسبت به اعمال فشارها داشته باشند كه بودن يك ترامپ زير فشار اين رسوايي به مراتب بهتر از اين باشد كه به شخصيتي مثل مايك پنس منتقل شود. اما بخش ديگر ماجرا اين است كه به هر حال مايك پنس تلاش مي‌كند كه خود را از اين ماجرا دور كند. نشانه‌هايي هم وجود دارد كه پنس در حال همكاري با جريان ضد روسي است. نبايد فراموش كنيم كه بركناري فلين به اين دليل رخ داد كه ثابت شد مايك پنس را فريب داده است و زماني ترامپ حكم اخراج فلين را صادر مي‌كند كه پنس پيش او مي‌رود و عنوان مي‌كند كه فلين، من را به‌عنوان معاون اول فريب داده است. برخي‌ها معتقدند كه اين اقدام با هماهنگي فلين صورت گرفته تا بتوانند حلقه را دور رييس‌جمهور تنگ كنند ولي نه اندازه‌اي كه تصور كنيم كه مايك پنس اقدامات آشكاري را عليه رييس خود انجام مي‌دهد. به هر حال افشاي اين قضيه مي‌تواند تبعات بسيار بدي براي رييس‌جمهور و معاون اول ايجاد كند كه پنس مايل نيست وارد اين فضا شود. شايد پنس منتظر هست تا سرانجام اين بازي بزرگ مشخص شود، اگر احساس كند كه فرآيند عليه ترامپ حركت مي‌كند، عليه رييس‌جمهور مواضعي را اتخاذ كند.
اين امكان وجود دارد در حالي كه كنگره و سنا در اختيار جمهوريخواهان قرار دارد، رييس‌جمهور مطلوب خود را استيضاح كنند و موقعيت خود را متزلزل كنند؟
يك مقدار اين موضوع دور از ذهن است. زيرا به هر حال استيضاح رييس‌جمهور، چه از آن نجات پيدا كند يا حتي بركنار شود، در حقيقت يك لطمه سنگيني به حزب رييس‌جمهور وارد مي‌كند و سران حزب مانند پل رايان خواهان ادامه روند تحقيقات تا مرحله استيضاح نيستند. اما بدنه حزب نگران انتخابات سال 2018است. از اين جهت كه اگر نسبت به اتهامات سنگين عليه رييس‌جمهور و نزديكان وي سكوت كنند، ممكن است از سوي راي‌دهندگان امريكايي مورد سرزنش قرار گيرند. جمهوريخواهان كنگره اكنون بر سر يك دوراهي قرار دارند كه يا بايد رييس‌جمهور هم حزبي خود را حفظ كنند يا بايد خطر از دست دادن كرسي‌هاي كنگره را به جان بخرند. اينكه در اين دوره پاي رييس‌جمهور به استيضاح كشيده شود مقداري دور از ذهن به نظر مي‌رسد مگر اينكه دموكرات‌ها در انتخابات سال 2018 پيروز شوند كه احتمال طرح شكايت قضايي عليه رييس‌جمهور و نزديكانش قوت بگيرد.
در شرايط فعلي اين موضوع را غيرممكن مي‌بينيد؟
من نمي‌گويم غيرممكن است. اين موضوع بستگي به اسناد و مدارك دارد. الان مداركي كه در اختيار افكار عمومي قرار گرفته به حدي قوي نيست كه بحث استيضاح را شدت ببخشد. اين را بايد در نظر گرفت كه بناست جيمز كومي، رييس سابق اف بي‌آي در كميته تحقيقات سنا شهادت دهد كه بسيار مهم است چه سخناني را مطرح مي‌كند. همچنين مايكل فلين به كميته احضار شده است. اگر از اين جلسات اطلاعاتي خارج شود كه نقش رييس‌جمهور را در اين رسوايي نمايان كند شايد مقاومت سران حزب هم نتواند به او كمكي كند و مجبور هستند كه به استيضاح تن دهنداما تا قبل از آن تلاش دموكرات‌ها و تعدادي از جمهوريخواهان رده‌ميانه نمي‌تواند شرايط را براي ترامپ و سران حزب جمهوريخواه نگران‌كننده كند.