نگراني از تاثيرات سدسازي‌هاي تركيه بر محيط‌زيست منطقه
ابتكار: ايران از طريق كشورهاي همسايه مورد هجوم ريزگردها قرار گرفته است
اعتماد| روز گذشته نشست خبري اجلاس بين‌المللي مقابله با گرد و غبار در سازمان محيط زيست با حضور معصومه ابتكار، رييس سازمان حفاظت محيط زيست، گري لوئيس، نماينده سازمان ملل در ايران و عباس عراقچي، معاون امور بين‌الملل وزارت امور خارجه برگزار شد. اين اجلاس قرار است از دوازدهم تا 14 تيرماه در تهران برگزار شود. معصومه ابتكار در اين نشست خبري با اشاره به ارتباط مستقيم ميان احياي تالاب‌ها در ايران و آزادي موصل گفت: «به‌طور قطع بازگشت امنيت و آرامش به عراق از طريق آزادسازي موصل و حذف داعش از عراق امكان‌پذير مي‌شود. اين موضوع فضايي را ايجاد مي‌كند تا اقدامات بيشتري در مورد احياي تالاب‌ها و كنترل و مهار كانون‌هاي گرد و غبار انجام شود و دولت عراق وظايف خود را در اين زمينه با جديت انجام دهد.» معاون رييس‌جمهور با بيان اينكه ايران از طريق كشورهاي مختلف از جمله عراق، سوريه، عربستان و افغانستان به وسيله ريزگردها محاصره شده است افزود: «پيگيري اين موضوع از ابتداي دولت يازدهم در دستور كار دولت قرار گرفته است. از همان سفرهاي آغازيني كه در اين دولت به سوي عراق انجام شد تا به امروز مذاكرات بسيار زيادي با رييس‌جمهور عراق، نخست‌وزير و وزير محيط‌زيست اين كشور درمورد ضرورت انجام تكاليف و وظايف دولت عراق در زمينه مهار كانون‌هاي گرد و غبار انجام شده است.» ابتكار ادامه داد: «از دو ماه پيش تلاش براي دستيابي به چارچوب‌هاي عملي با دولت عراق تشديد شده است؛ به‌طوري‌كه ماه گذشته ما و معاون وزيرمحيط زيست عراق، يك برنامه اجرايي مشترك به منظور راه‌اندازي مزرعه ۲۰۰ هكتاري براي آموزش، پژوهش و توان‌افزايي در حوزه گرد و غبار امضا كرديم. طبق اين تفاهمنامه انتقال تجربه ايران به عراق در مورد گرد و غبار در ابعاد مختلف از جمله مدل‌سازي و پيش‌بيني گرد و غبار، سنجش كيفيت هوا، نحوه مديريت عرصه سرزميني، چگونگي كاشت نهال و مالچ پاشي، مديريت منابع آب، احياي تالاب‌ها در اين مجموعه مورد توجه قرار مي‌گيرد.» ابتكار در پاسخ به اين پرسش در مورد ميزان تاثيرگذاري اجلاس بين‌المللي گرد و غبار در تعهد و پايبندي كشورهاي منطقه به كنترل كانون‌هاي گرد و غباري كه ايران را تحت تاثير قرار مي‌دهد نيز اظهاركرد: « قطعا اين اجلاس تاثيرگذاري خوبي در اين زمينه خواهد داشت و اميدواريم در پايبندي كشورها در مهار كانون‌هاي گرد و غبار مفيد و موثر باشد. در مورد كشور عراق احساس مي‌كنيم شرايط نسبت به سال‌هاي گذشته بهبود پيدا كرده است چون برقراري امنيت پيش‌نياز چنين اقداماتي است و از آنجا كه ثبات و امنيت در عراق بيشتر شده مي‌توان انتظار داشت كه دولت عراق با جديت در اين زمينه كار كند. » ابتكار درباره سدسازي‌هاي دولت تركيه روي دجله و فرات و حذف حقابه كشورهاي پايين‌دست اضافه كرد: «تركيه يا هر كشور ديگري بايد ارزيابي زيست‌محيطي سدسازي‌ها را انجام دهد. بايد روشن شود كه سدسازي‌ها در بالادست رود چه اثراتي در پايين‌دست دارد. ما با كشور تركيه مذاكراتي در اين زمينه داشتيم و انتظار خود را در اين زمينه مطرح كرديم. اميدواريم از طريق مذاكره و رايزني به راهكارهاي عملي و موثر براي حل اين مشكل دست پيدا كنيم.» وي افزود: «فعالان محيط زيست كشور از تاثيرات فعاليت‌هاي عظيم سدسازي تركيه در منطقه نگران هستند. آنان توقع دارند اين مساله مورد توجه دولت تركيه قرار گيرد و حقابه رودخانه‌ها و تالاب‌ها را لحاظ كند تا از اثرات سوء و منفي سدسازي‌ها بر منابع پايين دست جلوگيري شود. اين سدسازي‌ها و عدم رعايت حقابه رودخانه‌هاي اصلي و تالاب‌ها كشور، ايران را تحت‌تاثير كانون‌هاي گرد و غبار عراق قرار داده است. اين موضوع از طريق وزارت امور خارجه ايران پيگيري شده است و اميدواريم به ساز و كار مشترك براي رفع نگراني فعالان محيط زيست دست يابيم. انتظار داريم كانون‌هاي گرد و غبار عراق و سوريه كه روي ايران تاثير منفي دارند مهار شوند. اميدواريم با مذاكرات و همكاري‌هاي فني با دولت تركيه در اين زمينه به نقاط مشترك دست يابيم.» ابتكار در ادامه در مورد سهم منشاهاي داخلي و خارجي در بروز پديده گرد و غبار در ايران اظهار كرد: «بر اساس برآورد ستاد ملي گرد و غبار ۷۵ تا ۸۰ درصد وقايع گرد و غبار ايران منشا خارجي دارد. براي مثال در سال ۹۵ از ۲۸ بار گرد و غبار استان خوزستان، منشا چهار مورد داخلي و بقيه خارجي بود.» معاون رييس‌جمهور در پاسخ به پرسش ديگري در مورد احتمال ايجاد ساز و كار حقوقي در نتيجه برگزاري اجلاس مقابله با گرد و غبار گفت: «ساز و كار حقوقي احتياج به بررسي و پيگيري‌هاي بيشتر دارد اما ممكن است اين اجلاس مقدمات ايجاد ابعاد حقوقي را فراهم كند. در شرايط حاضر ساز و كارهاي حقوقي مثل كنوانسيون حفاظت از تالاب‌ها و كنوانسيون مقابله با بيابان‌زايي داريم اما ايجاد ساز و كار قانوني ويژه براي گرد و غبار موضوع جديدي است كه با ابتكار عمل ايران اين موضوع شكل بين‌المللي گرفته و ممكن است در آينده ساز و كار حقوقي نيز براي آن فراهم شود.» معاون رييس‌جمهور در پايان در مورد بي‌توجهي به كانون‌هاي گرد و غبار داخلي گفت: «ايران براي ساير كشورها كانون گرد و غبار نيست، اين در حالي است كه كشور ما بيشترين تاثير را از ساير كشورها در موضوع گرد و غبار دارد. در مورد مهار كانون‌هاي گرد و غبار داخلي نيز بايد تاكيد كنم كه طي چند سال گذشته مهار كانون‌هاي داخلي از طريق احياي تالاب‌ها و ساير اقدامات پيشرفت‌هاي خوبي داشته است كه همه اينها نشانه توجه جدي دولت يازدهم به اين موضوع است. رييس سازمان حفاظت محيط زيست در مورد صرف بودجه كلان براي برگزاري اجلاس بين‌المللي گرد و غبار اظهار كرد: «عمده هزينه‌هاي كنفرانس بر عهده سازمان ملل است. از سوي ديگر برگزاري اجلاسي در اين حد براي كشوري مثل ايران امتيازاتي به دنبال دارد؛ به ويژه اينكه ايران كشوري مبتلا به پديده گرد و غبار است بنابراين بايد حداكثر استفاده را براي كشور خودمان از اين اجلاس ببريم.» ابتكار در مورد بي‌توجهي به كانون‌هاي گرد و غبار داخلي گفت: «ايران براي ساير كشورها كانون گرد و غبار نيست، اين در حالي است كه كشور ما بيشترين تاثير را از ساير كشورها در موضوع گرد و غبار دارد. در مورد مهار كانون‌هاي گرد و غبار داخلي نيز بايد تاكيد كنم كه طي چند سال گذشته مهار كانون‌هاي داخلي از طريق احياي تالاب‌ها و ساير اقدامات پيشرفت‌هاي خوبي داشته است كه همه اينها نشانه توجه جدي دولت يازدهم به اين موضوع است.»
سازمان ملل و ايران هيچ كنترلي روي اتفاقات بعد از اجلاس ندارند
گري لوييس؛ نماينده سازمان ملل در ايران نيز در اين نشست گفت: «ايران در زمينه مقابله با گرد و غبار كشوري راهبر است و به عنوان كشوري كه به توفان‌هاي گرد و غبار توجه دارد، اقدامات زيادي انجام داده است. از آنجا كه توفان‌هاي گرد و غبار تمام كره زمين را تحت تاثير قرار داده است؛ از اين رو از سراسر دنيا براي شركت در اين همايش به ايران خواهند آمد. در ايران شهرهاي تهران، ايلام، سيستان و بلوچستان، كرمانشاه و اهواز تحت تاثير پديده گرد و غبار قرار دارند اما در اهواز و سيستان و بلوچستان اوضاع بدتراست، اين پديده بر اقتصاد، حمل و نقل و نيرو تاثير مي‌گذارد.» لوييس با اشاره به اينكه جامعه جهاني به فكر مقابله با اين پديده افتاد و سال گذشته چهار قطعنامه در مجمع عمومي سازمان ملل تصويب شده گفت: نقش ايران در شكل‌گيري تمام آنها بسيار چشمگير بوده است؛ به خاطر همين 30 كشوري كه بيشترين تاثير از گرد و غبار مي‌گيرند در اين همايش شركت مي‌كنند.» نماينده مقيم سازمان ملل در پاسخ به اين پرسش كه آيا احتمال صدور قطعنامه در نتيجه برگزاري كنفرانس بين‌المللي گرد و غبار و ايجاد الزام قانوني براي كشورهاي منطقه به منظور مبارزه با اين پديده وجود دارد؟ اظهار كرد: «سازمان ملل و ايران هيچ كنترلي روي اتفاقات بعد از اجلاس ندارد. تنها كاري كه مي‌توانيم انجام دهيم اين است كه نمايندگان كشورهاي مختلف را گرد هم آوريم و فهرستي از اقدامات به منظور مقابله با گرد و غبار فراهم كنيم. اميدواريم افرادي كه به تهران سفر مي‌كنند مشكل موجود گرد و غبار را درك و براي حل آن تلاش كنند.» لوييس افزود: «اميدواريم بازديد از اقدامات جمهوري اسلامي ايران در زمينه مقابله با گرد و غبار در كاشان و اهواز و بررسي اين اقدامات در سپتامبر سال جاري در سازمان ملل منتج به برنامه اقدام عملي شود. نمايندگان و كارشناسان ۳۰ كشور طي سه روز فرصت دارند با هم صحبت و رايزني كنند تا به همكاري‌هاي دو يا چندجانبه دست يابند. از سوي ديگر ۱۵ تا ۲۰ رسانه خارجي براي پوشش اجلاس بين‌المللي گرد و غبار حضور مي‌يابند.» اين كنفرانس با حضور مقامات كشوري ايران در سه روز (12 تا 14 تير) برگزار خواهد شد.