راي شوراي امنيت به تنبيه شديدتر پيونگ‌يانگ
آيا تحريم‌هاي جديد جلوي توسعه برنامه هسته‌اي كره‌شمالي را مي‌گيرد؟
شهاب شهسواري
روز گذشته قطعنامه تازه‌اي از سوي شوراي امنيت سازمان ملل متحد بر عليه كره شمالي تصويب شد كه صادرات تنها منبع درآمد عمده باقي مانده را براي اين كشور نيز ممنوع مي‌كرد. هر چند كه به اعتقاد بسياري از تحليلگران، افزايش تحريم‌ها عليه كره‌شمالي در توقف برنامه هسته‌اي نظامي اين كشور تاثيري نداشته، اما با اصرار ايالات متحده امريكا تحريم‌ها عليه پيونگ‌يانگ سخت‌تر شد. اين دومين قطعنامه تحريم سازمان ملل طي يك ماه گذشته عليه كره شمالي است. كره شمالي در واكنش به تصويب تحريم‌هاي جديد، تهديد كرد واكنش پيونگ‌يانگ «سخت‌ترين دردها را براي امريكا» در پي خواهد داشت. روسيه و چين با وجود مخالفت با گسترش بي‌هدف تحريم‌ها عليه كره شمالي، به قطعنامه دوشنبه شب شوراي امنيت راي مثبت دادند تا اين قطعنامه با اجماع تصويب شود. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه هفته گذشته در يك كنفرانس خبري گفته‌بود: «مردم كره شمالي ممكن است حاضر شوند علف بخورند، اما امنيت خود را كنار نخواهند گذاشت.» چين و روسيه معتقدند كه تحريم‌هاي سازمان ملل متحد عليه كره شمالي ناكارآمد است و بايد راهكاري‌هاي موازي از جمله ديپلماسي در برابر پيونگ‌يانگ در پي گرفته‌شود.
تحريم‌هاي تازه
شوراي امنيت سازمان ملل متحد دوشنبه شب به وقت نيويورك با اجماع كامل به قطعنامه جديدي عليه كره شمالي راي داد كه بر اثر آن تحريم‌هاي تازه‌اي عليه اين كشور وضع شد. اين تحريم‌ها درست يك هفته پس از آزمايش هسته‌اي اخير كره شمالي تصويب مي‌شود كه به گفته كارشناسان، بزرگ‌ترين آزمايش هسته‌اي اين كشور بود. بر اساس قطعنامه جديد صادرات منسوجات و پوشاك از سوي كره شمالي كاملا ممنوع مي‌شود، كشورهاي خارجي حق صدور ويزاي كاري جديد براي اتباع كره شمالي ندارند و سقف مشخصي براي ميزان فروش نفت خام به كره شمالي تعيين شد. در عين حال شخص رهبر كره شمالي هم هدف تحريم‌هاي جديد قرار گرفت و از سفر به خارج از كشور منع شده است. در پيش نويس اوليه قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه توسط ايالات متحده امريكا پيشنهاد شده بود، برخي تحريم‌هاي سخت‌تر از جمله مسدود شدن تمامي دارايي‌هاي رهبر كره شمالي در خارج از كشور و توقف كامل فروش نفت خام و محصولات نفتي پيشنهاد شده‌بود، اما نهايتا با عقب‌نشيني امريكا قطعنامه‌اي مورد اجماع با 15 راي موافق بدون مخالف در شوراي امنيت تصويب شد. بر اساس تحريم‌هاي تازه تنها محصول بزرگ صادراتي كره شمالي يعني منسوجات و پوشاك هم در كنار شيلات، زغال‌سنگ و سنگ‌معدن و فلزات قرار گرفت كه بر اساس تحريم‌هاي قبلي صادرات آنها ممنوع شده‌بود. در عين حال كره شمالي از واردات هرگونه گاز مايع يا گاز فشرده نيز محروم شده است و حق ندارد بيش از 2 ميليون بشكه در سال فرآورده‌هاي نفتي وارد كند. سقف واردات نفت خام كره شمالي هم بايد در محدوده واردات 12 ماه منتهي به ماه جاري باقي بماند. نيكي هيلي، نماينده دايم ايالات متحده امريكا در سازمان ملل متحد گفت: «تحريم‌هاي جديد دست‌كم يك ميليارد و 300 ميليون دلار از درآمدهاي خارجي كره شمالي كم مي‌كند.» هيلي در عين حال گفت كه كشورش از تصويب تحريم‌هاي جديد و افزايش فشار بر كره شمالي راضي نيست و امريكا به دنبال جنگ با كره شمالي نيست. كره شمالي اما در واكنش به تصويب تحريم‌هاي جديد، اين قطعنامه را «غيرقانوني و غيرحقوقي خواند.» هان تائه سونگ، سفير كره شمالي در سازمان ملل متحد تهديد كرد: «واكنش پيش‌روي جمهوري خلق كره قطعا باعث بزرگ‌ترين دردي خواهد شد كه اين كشور در تاريخ احساس كرده است.» اين ديپلمات كره شمالي تاكيد كرد: «كره شمالي آماده به استفاده از راه‌حل نهايي است.»
اعتراف به شكست تحريم‌ها
ناكارآمدي نظام تحريم‌هاي بين‌المللي براي كنترل رفتار كره شمالي مساله‌اي نيست كه از ديد دولت امريكا پنهان مانده‌باشد. حتي نيكي هيلي، سفير امريكا در سازمان ملل متحد هم روز دوشنبه هفته گذشته زماني كه در جلسه اضطراري شوراي امنيت در مورد تازه‌ترين آزمايش اتمي كره شمالي سخنراني مي‌كرد، تاييد كرد كه تحريم‌هاي اقتصادي در جلوگيري از بلندپروازي‌هاي اتمي پيونگ‌يانگ ناموفق بود. به گزارش رسانه‌هاي كره جنوبي، كره‌شمالي بدون توجه به قطعنامه‌هاي شوراي امنيت آماده آزمايش يك موشك قاره‌پيماي جديد است. نيكي هيلي با اعتراف به شكست تحريم‌هاي كره شمالي، در جلسه هفته گذشته شوراي امنيت گفته‌بود: «با وجود 24 سال تلاش ما برنامه هسته‌اي كره شمالي از هر زمان ديگري پيشرفته‌تر و خطرناك‌تر است.» نيكي هيلي توضيح داد: «آنها اكنون موشك‌هاي خود را در آسمان ژاپن آزمايش مي‌كنند، توانايي ساخت موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما كسب كرده‌اند و حتي ادعا مي‌كنند كه بمب هيدروژني آزمايش كرده‌اند.» با اين وجود امريكايي‌ها شكست تحريم‌هاي بين‌المللي را به «همكاري نكردن كشورهاي ديگر» نسبت مي‌دهند. يك مقام كاخ سفيد در گفت‌وگو با نشريه فارن پاليسي مي‌گويد: «ما به استراتژي افزايش فشار به كره شمالي ادامه مي‌دهيم. دولت معتقد است كه كشورهاي ديگر هنوز به اندازه كافي با طرح تحريم‌ها همكاري نكرده‌اند و فشار تحريم‌ها هنوز به اندازه‌اي كه در برابر عراق و ايران عملي شده‌بود، بالا نرفته است.» اين مقام كاخ سفيد ادعا مي‌كند: «ما تحريم‌ها را فقط با هدف تحريم كردن وضع نمي‌كنيم، بلكه هدف نهايي عاري‌سازي شبه‌جزيره كره از تسليحات هسته‌اي است و تحريم‌ها ابزاري براي رسيدن به اين هدف هستند. »
كره شمالي چگونه تحريم‌ها را دور مي‌زند؟
يك سند محرمانه 109 صفحه‌اي سازمان ملل متحد كه به رسانه‌ها درز كرده است توضيح مي‌دهد: «اعمال تحريم‌ها براي رسيدن به هدف نهايي كه غيرهسته‌اي‌سازي كامل بود، بسيار ناكارآمد است.» اين سند سازمان ملل متحد كه به صورت اتفاقي روي يكي از وب‌سايت‌هاي دولتي اوكراين منتشر شده است، تاكيد مي‌كند كه برنامه هسته‌اي و موشكي كره‌شمالي بدون اينكه بر اثر تحريم‌ها كند شود، با سرعت تمام در حال پيگيري و پيشرفت است، به نوشته فارن‌پاليسي، كره شمالي هر گاه تحريم شود، مانند يك بازي موش و گربه سوراخ جديدي براي دور زدن تحريم‌هاي جديد پيدا مي‌كند. كره شمالي از طريق فروش تجهيزات نظامي و اعزام مستشار براي آموزش پرسنل نيز توانسته است منابع درآمدي تازه‌اي براي خود تعريف كند. فارن پاليسي گزارش مي‌دهد كره شمالي طي سال‌هاي گذشته توانسته است مشتريان ثابتي براي تجهيزات نظامي، ابزارهاي ارتباطي، آموزش‌هاي نظامي و فرماندهي در بين كشورهاي آفريقايي براي خود دست و پا كند. سازمان ملل متحد در حال بررسي روابط كشورهايي مانند آنگولا، جمهوري دموكراتيك كنگو و اوگاندا با پيونگ‌يانگ است كه گفته مي‌شود براي آموزش فرماندهان نظامي خود از مستشاران كره‌شمالي استفاده مي‌كنند.
پيشنهادهاي جايگزين
روسيه در راس مخالفان سياست تحريم‌هاي بي‌هدف امريكا قرار دارد. پكن هم در اين موضع در كنار مسكو نشسته است. سفير روسيه در سازمان ملل متحد، واسيلي نبنژيا در پي آزمايش هسته‌اي كره شمالي گفته بود: «تحريم كردن كره شمالي به تنهايي كافي نيست، امريكا هيچ راهكاري را براي تماس با پيونگ‌يانگ براي راضي كردن اين كشور به كنار گذاشتن برنامه هسته‌اي و موشكي‌اش ارايه نمي‌دهد.» چين و روسيه طي روزهاي گذشته پيشنهادهاي زيادي براي ازسرگيري گفت‌وگوهاي بين‌المللي با كره شمالي و همچنين توقف رزمايش‌هاي تحريك‌آميز مشترك كره جنوبي و ايالات متحده به ازاي كنار گذاشتن برنامه هسته‌اي كره شمالي مطرح كرده‌بودند. مقامات امريكايي پنجشنبه هفته گذشته تاكيد كرده‌بودند كه حاضر به پذيرش هيچ يك از اين پيشنهادهاي جايگزين نيستند. ويليام نيوكامب، ديپلمات پيشين سازمان ملل متحد كه در مساله كره‌شمالي تخصص دارد معتقد است كه تحريم‌ها به طور كل نمي‌تواند جلوي پيشرفت كره شمالي در مسائل نظامي هسته‌اي‌اش را بگيرد و در نهايت فقط «هزينه‌ها را بالا مي‌برد.» اين مقام پيشين سازمان ملل مي‌گويد: «مشخص است كه تحريم‌ها آثار مخرب اقتصادي براي پيونگ‌يانگ در پي داشته‌اند، اما سرعت توسعه برنامه هسته‌اي و موشكي كره شمالي نشان مي‌دهد كه تحريم‌هاي سازمان ملل متحد هم ناچيز بودند و هم دير اعمال شده‌اند.»