تغيير چهره مردانه وزارت نيرو
سينا قنبرپور
يك سال قبل و پس از انتخابات رياست‌جمهوري كه زنان در آن نقش قابل توجهي داشتند انتظار از «حسن روحاني» اين بود كه به هنگام معرفي كابينه دوازدهم به مطالبات سياسي زنان توجه بيشتري كند. شايد انتظارات زنان با توجه به تلاشي كه براي پيروزي «حسن روحاني» كرده بودند برآورده نشد و دست‌كم زني به عنوان وزير به كابينه راه نيافت. اما آنچه در دولت نخست روحاني براي زنان رقم خورده بود فضايي براي پيشرفت به ويژه در سطوح مديريت‌هاي مياني بود. دست‌كم تا پيش از دولت روحاني وقتي قرار مي‌شد زنان را براي پست‌هاي عالي انتخاب كنند به نداشتن تجربه‌هاي مديريتي آنها اشاره مي‌كردند. دولت يازدهم براي بسياري از زنان فرصت اندوختن تجربه در مديريت‌هاي مياني را رقم زد. از جمله اين تجربه‌ها مي‌توان به تغييرات در وزارت نفت اشاره كرد. وزارتخانه‌اي كه به سبب فعاليت فني‌اش روح مردانه‌اي يافته بود شروع به تغيير كرد. در اين سوي دولت، وزارت نيرو هم ساختاري مردانه داشت. از زمان تاسيس بنگاه آبياري ۷۵ سال مي‌گذرد و از زمان تاسيس وزارت نيروي كنوني ۵۵ سال. در همه اين سال‌ها زنان هيچ نقشي در اين وزارتخانه به عنوان وزير، معاون وزير و مديران ارشد نداشته‌اند. ساختار وزارت نيرو نشان مي‌داد ۵ دهه در سطوح عالي خود مديريت هيچ زني را تجربه نكرده و همين سبب مي‌شد اين پرسش برجسته شود كه آيا آنچه اينك در ايران در زمينه مديريت منابع آب تحمل مي‌كنيم حاصل تك‌جنسيتي بودن تصميم‌سازي‌ها و تصميم‌گيري‌ها در اين عرصه بوده است؟ نگاهي به وضعيت پرسنلي وزارتخانه نيرو نشان مي‌داد كه زنان مدير در اين وزارتخانه كمتر راه پيشرفت را طي كرده‌اند. آمارهاي رسمي اين نهاد دولتي نشان از آن داشت كه تنها ۱۴ زن در مقام مديرارشد مشغول به كار بودند و اين در حالي است كه تعداد زنان شاغل در وزارت نيرو حدود ۱۴درصد از كل پرسنل آن را تشكيل دهد. وقتي نخستين گزينه تصدي وزارت نيرو از مجلس راي اعتماد نگرفت اين فرصت رقم خورد تا ببينيم آيا در ميان زنان كسي هست كه با توجه به حساسيت‌هاي رييس‌جمهور درباره وضعيت آب، ويژگي و تخصص لازم براي تصدي اين پست را داشته باشد؟
شهريورگذشته كه حدود ۲۷نفر خود را براي تصدي وزارت نيرو مطرح كرده و هريك كمپيني به راه انداخته بودند نيز مي‌شد به وضوح روح مردانه حاكم برساختار وزارت نيرو را لمس كرد. با اين حال مرور زنان فعال در حوزه آب به چند نام محدود مي‌شد. برخي پيشنهادشان اين بود كه رييس‌جمهور در موقعيت فعلي ايران بايد «معصومه ابتكار» را به عنوان وزير نيرو به مجلس معرفي مي‌كرد. نامهاي ديگر نيز آنقدر ناشناخته بودند كه عرصه سياست آنها را نپذيرد. در اين فضا «صديقه ترابي» به عنوان يكي از كارشناسان با تجربه وزارت نيرو دل پردردي از كار در اين وزارتخانه داشت و از موانع پيش رويش براي احراز پست‌هاي عالي گفت. او 14 سال رييس كميته تخصيص آب بود و بعد از سمت مدير اجرايي به مشاور تغيير وضعيت داده شد. همكلاسي او در زمان دانشگاه اما به تدريس در دانشگاه تهران مشغول بود و دردسرهاي كار دولتي را به جان نخريده بود. اين وضع در حالي بود كه زنان بسياري در اين سال‌ها در رشته‌هاي آب، كشاورزي، اقتصاد آب و محيط زيست تا سطوح عالي تحصيل كرده بودند. اما مشكل آنجا بود كه اين زنان دانش‌آموخته كمتر در تصميم‌گيري‌ها و تصميم‌سازي‌هاي كلان مربوط به مديريت منابع آب مشاركت داده شده بودند. حالا اين دو زن پرچمدار نخستين تغييرات در وزارت نيرو شده‌اند.
با رأي اعتماد مجلس به «رضا اردكانيان» چشم‌ها به انتصابات او بود. او در شرايطي سكان وزارت نيرو را به دست گرفت كه تابستان ۱۳۹۶ بيش از ۱۰۰ كارشناس و فعال آب و محيط زيست در نامهاي به رييس‌جمهور نسبت به وضعيت مديريت منابع آب كشور هشدار داده بودند. در اين وضعيت پرسشي در مورد همين نحوه مديريت مطرح بود؛ آيا براي خروج از وضعيت نابه‌سامان مديريت منابع آب و پيچيدگي‌هاي حاكم در اين عرصه بهتر نيست از همه ظرفيت‌ها اعم از زن و مرد بهره گرفت؟ اگر چنين است آيا بهتر نيست وزارت نيرو به شيوه مديريت صرفاً مردانه خود پايان دهد؟
اردكانيان حالا پس از ۶ ماه كار در وزارت نيرو اين تغيير را با دو انتصاب در حوزه مديريت منابع آب آغاز كرده است. اما آيا اين تغييرات با وضعيت موجود كشور همخواني دارد؟
در حال حاضر وزارت نيرو چارتي متشكل از ۵ معاونت دارد. وزير نيرو ۲ قائم‌مقام دارد؛ يكي قائم‌مقام وزيرنيرو و ديگري قائم‌مقام وزير در امور بين‌الملل. معاونت‌ها شامل معاونت برنامه‌ريزي و اقتصادي، معاونت آب و آبفا، معاونت تحقيقات و منابع انساني، معاونت برق و انرژي و معاونت حقوقي و پشتيباني. علاوه بر اين وزارت نيرو ۵ شركت مادرتخصصي و ۵ پژوهشگاه، موسسه آموزشي و تحقيقاتي دارد. شركت مادرتخصصي توانير، شركت مادرتخصصي توليد نيروي برق حرارتي، شركت مادرتخصصي مديريت منابع آب ايران، شركت مادر تخصصي مهندسي آب و فاضلاب كشور، شركت مادرتخصصي ساتكاب، موسسه آموزش عالي علمي- كاربردي صنعت آب و برق، پژوهشگاه نيرو، موسسه تحقيقات آب، موسسه گنجينه ملي آب ايران و دانشگاه صنعت آب و برق «شهيد عباسپور».
همان‌طور كه مي‌بينيد از ۵ معاونت وزارت نيرو يك معاونت به طور كاملا تخصصي مربوط به آب و فاضلاب است. دو شركت مادرتخصصي مديريت منابع آب ايران و شركت مادر تخصصي مهندسي آب و فاضلاب كشور نيز دو مجموعه بزرگ در زمينه مديريت منابع آب كشور هستند. موسسه تحقيقات آب و موسسه گنجينه ملي آب را نيز بايد به اين دو بيفزاييم. دو مركز علمي آموزشي دانشگاهي نيز زيرنظر اين وزارتخانه فعال است.
حال بايد منتظر بود و ديد اردكانيان براي تغيير چهره ساختار مردانه نهادي كه اداره مي‌كند تا چه سطحي و تا چه اندازه مديران عالي خود را از ميان زنان برمي‌گزيند.