كردها و انتخابات عراق
محمدعلي دستمالي
يك هفته از برگزاري انتخابات پارلماني عراق سپري شده اما هنوز هم حرف و حديث مخالفان و منتقدان ادامه دارد و قاعدتا گروه‌هايي كه نتايج انتخابات را به نفع خود نمي‌بينند، بيش از ديگران بر روند شمارش و تجميع آرا ايراد مي‌گيرند. اما در هر حال، پس از آخرين اطلاعيه‌هاي شوراي عالي انتخابات، حتي با وجود پيگيري‌ها و ادامه شكايات، راهي نمي‌ماند مگر پذيرفتن نتايج. در اين ميان، بخشي از احزاب و گروه‌هاي كردي نيز، به صف منتقدان و شاكيان پيوسته‌اند و گفته مي‌شود آراي حزب اتحاديه ميهني (به رهبري خاندان طالباني)، در اقليم و همچنين در بسياري از استان‌هاي خارج از اقليم كردستان، محل ترديد و گمان است. در همان روز نخست اعلام نتايج اوليه، بسياري از گروه‌هاي كردي، اتحاديه را به اين متهم كردند كه نرم‌افزارها و تجهيزات مرتبط با چندين حوزه انتخابيه را هك كرده و اعداد را به نفع خود تغيير داده است! اين ادعا، از سوي گروه‌هاي سياسي و كارشناسان فني مورد استقبال قرار نگرفت اما هنوز هم از سوي منتقدان كرد اتحاديه و همچنين برخي گروه‌ها و عشاير عرب، انگشت گمان و اتهام به سوي بازماندگان جلال طالباني دراز شده است. اين در حالي است كه اتحاديه، عملا در اين دوره از انتخابات، نتايج دلچسبي هم به دست نياورده و به شكل جدي دچار انشقاق، بلاتكليفي و سرگرداني شده است. اما شواهد نشان مي‌دهد كه منتقدين و رقبا، دل‌شان مي‌خواست اتحاديه ميهني، بطور كامل درهم بشكند تا بتوانند شكست سنگين اين حزب را به حساب مخالفت خانواده طالباني با رفراندوم و ...
خيانت در رها كردن كركوك بگذارند. به ويژه در شرايطي كه مهم‌ترين طرفدار ايده برگزاري رفراندوم استقلال، يعني حزب دموكرات كردستان به رهبري مسعود بارزاني، پيروزي بلامنازعي به دست آورده و در چانه‌زني با بغداد، از توان بالاتري برخوردار است و مي‌تواند با ابتكار عمل خود، شرايط را بيش از پيش به نفع خود و به ضرر رقبا و مخالفين، تغيير دهد. در يك نگاه كلي و اجمالي، مي‌توان دستاوردهاي كردها در انتخابات پارلماني سال 2018 عراق را چنين دسته‌بندي كرد:
1. حزب دموكرات كردستان به رهبري مسعود بارزاني، پس از برگزاري رفراندوم استقلال و پافشاري بر طرح ضرورت جدايي از عراق، به‌شدت تحت فشار قرار گرفت. از سويي قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي مسعود بارزاني را سرزنش مي‌كردند و از ديگر سو، بغداد به منظور تنبيه اربيل؛ سياست‌هاي مالي و اقتصادي و تحريمي را در پيش گرفت. اين وضعيت باعث شد تا رقبا و مخالفين بارزاني، او را مسبّب مشكلات كردستان قلمداد كنند و به خيابان‌ها بيايند. در تداوم مسير آن فشارها، مسعود بارزاني ناچار شد از رياست اقليم خداحافظي كرده و كاري كند كه اين پست كان‌لم‌يكن، از نظام سياسي و اجرايي اقليم، برچيده شود. مخالفان بارزاني تلاش مي‌كردند آرايش نيروهاي خود را براي انتخابات پارلماني به گونه‌اي تغيير دهند كه نتايج آرا نشان‌دهنده گزينه‌اي به نام «تنبيه بارزاني از سوي راي‌‌دهندگان» باشد و حزب دموكرات، اغلب كرسي‌هاي خود را از دست دهد. اما چنين نشد و حزب دموكرات توانست نتايج پيشين را حفظ كرده و نهايتا يك كرسي از دست دهد. بنابراين، پيروز نخست انتخابات پارلماني عراق در اقليم كردستان، حزب دموكرات است و اين حزب در مسير پيش‌رو، براي امتيازگيري از بغداد، از توان بيشتري برخوردار خواهد بود. حتي چنين به نظر مي‌رسد كه اين‌بار پست رياست‌جمهوري عراق به دست يك سياستمدار كرد منتسب به اتحاديه نيفتد و فواد معصوم، جاي خود را به يكي از چهره‌هاي حزب بارزاني بدهد. در اين صورت احتمال مي‌رود يكي از اين دو نفر رييس‌جمهور عراق شوند: هوشيار زيباري وزير امور خارجه اسبق و دايي مسعود بارزاني. يا روژ نوري شاويس از چهره‌هاي مهم تيم مذاكرات اربيل – بغداد و فرزند نوري شاويس از موسسين حزب دموكرات.
2. برهم صالح، نخست‌وزير اسبق اقليم كردستان كه به عنوان يك تكنوكرات و ديپلمات تحصيلكرده در امريكا و انگليس و همچنين به عنوان يكي از چهره‌هاي مهم و متنفذ اتحاديه ميهني شناخته مي‌شد، راه خود را از خاندان طالباني جدا كرد و با گروه‌هايي از اسلاميان و ديگران، ائتلاف جديدي تشكيل داد. برخي پيش‌بيني‌ها حاكي از آن بود كه ائتلاف برهم صالح، حتي از اتحاديه نيز راي بيشتري خواهد گرفت و احتمالا رييس‌جمهور بعدي عراق خواهد بود. اما چنين نشد و فقط 2 كرسي به ائتلاف او تعلق گرفت. با اين حساب برهم صالح، از مهم‌ترين بازندگان اين دوره از انتخابات است و حيات سياسي او، دست كم براي يك دوره چهار – پنج ساله، متوقف شده است.
3. اتحاديه ميهني كردستان، پس از مرگ مام جلال طالباني، هنوز هم نتوانسته كنگره‌اي برگزار كند و فردي را به عنوان رهبر حزب برگزيند. اين حزب در جريان برگزاري رفراندوم، به خيانت به آرمان‌هاي كردي متهم شد و منتقدان بر اين باورند كه تنها باني و مسبّب از دست رفتن كركوك، اين بود كه نيروهاي پيشمرگ اتحاديه، در توافقي پنهاني با بغداد، شهر را رها كرده و گريختند. اين اتهام، در كنار تشتت و انشقاق داخلي، غيبت رهبر اثرگذار، فساد مالي و رانتخواري، تصميمات هيرو ابراهيم، همسر مام جلال و اختلافات او با كوسرت رسول و برهم صالح، خودنمايي‌هاي پاول طالباني فرزند مام جلال و همچنين ماجراجويي‌هاي امنيتي برادرزاده‌هاي مام جلال، بخش مهمي از اعتبار و محبوبيت خود را از دست داد و آينده اتحاديه، در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و اين حزب نيز از بازندگان به شمار مي‌رود اما همچنان دومين قدرت سياسي و حزبي اقليم كردستان است. به عبارتي ديگر، همچنان در حلبچه و سليمانيه، اتحاديه قدرت اصلي است و در اربيل و دهوك، حزب دموكرات در چنين موقعيتي است.
4. جنبش تغيير يا گوران به رهبري نوشيروان مصطفي امين، پس از درگذشت رهبر اين حزب، دچار مشكلات فراواني شد و نتوانست با قدرت و جديت به ميدان انتخابات بيايد و به همين خاطر چند كرسي خود را از دست داد و بعيد است در آينده‌اي نزديك، به يك قدرت اثرگذار تبديل شود.
5. ائتلاف نسل جديد به رهبري فرد تاجري به نام شهسوار عبدالواحد از مخالفين رفراندوم استقلال، دست كم 4 كرسي به دست آورد و مي‌توان او را پديده اين انتخابات ناميد. اگر چه در مورد ثروت و وابستگي‌هاي امنيتي او، مطالب فراواني منتشر شده اما در هر حال پيروزي او شايان تامل است.
5. اسلام‌گرايان كرد در اين دوره از انتخابات، ضعيف‌تر از هميشه ظاهر شدند و نشان دادند كه از استقلال و سازماندهي چنداني برخوردار نيستند.
6. اقليم كردستان عراق، به زودي شاهد برگزاري انتخابات پارلمان محلي خواهد بود و بايد ديد در آن انتخابات، نتايج فعلي تغيير خواهند كرد يا خير.