در اختتاميه جشنواره فيلم فجر سال گذشته بود كه محمدمهدي حيدريان، رييس سازمان سينمايي در نطق خود مقابل هنرمندان گفت كه تصميم دارند جشنواره‌اي براي كارگردانان فيلم اول راه‌اندازي كنند و بخش نگاه نو را از جشنواره فيلم فجر به طور كامل حذف كنند. اما با نگاه به كارنامه جشنواره فيلم فجر بيشتر از هر چيز به اين نكته مي‌رسيم كه در سي‌وشش دوره برگزاري جشنواره فيلم فجر بخش نگاه نو حداقل در بيست دوره صاحب كرسي بوده و استعدادهاي جواني از دل اين بخش بروز كرده‌اند كما اينكه چنين بخش جنبي در جشنواره‌هاي معتبر دنيا وجود دارد. اين صحبت‌هاي رييس سازمان سينمايي با واكنش منفي بسياري از اهالي سينما و خصوصا كارگردانان مواجه شد. اگرچه خود حيدريان معتقد بود كه برآيند نظرات نسبت به برگزاري اين رويداد مثبت است اما شواهد جور ديگري بازتاب داشت و آن‌هم مخالفتي است كه فيلمسازان جوان و حرفه‌اي با حذف اين بخش‌دارند. به همين جهت لازم ديديم كه طي چند گزارش به اين موضوع بپردازيم و نظرات فيلمسازان را منعكس كنيم كه وقتي برگزاري مستقل جشنواره جهاني با ابهاماتي همراه است چه نيازي به برگزاري جشنواره‌اي مستقل فيلم اولي است كه در ادامه بخش اول اين نظرات را مي‌خوانيم.
با ده فيلم نمي‌توانيم جشنواره فيلم اولي برگزار كنيم
منوچهر محمدي، از تهيه‌كنندگان باسابقه سينماي ايران معتقد است: «هر پديده‌اي در يك شرايط اجتماعي به وجود مي‌آيد، بايد ببينيد آيا بسترها و زمينه‌ها براي شكل‌گيري اين پديده فراهم است يا خير؟ بايد افقي طراحي شود تا ببينيد اين پديده در يك فرآيند 10ساله از چه نقطه‌اي قرار است به چه نقطه‌اي برسد.»
از ديدگاه اين تهيه‌كننده برگزاري جشنواره فيلم اولي هم به عنوان يك پديده و رويداد فرهنگي بايد با مطالعات كارشناسي اوليه همراه باشد: «اينكه آيا مجموعا ورود نيروي جديد در عرصه آثار بلند سينمايي ظرفيت و نسبتي براي برگزاري يك جشنواره مستقل را دارد يا خير؟ مجموعه سياست‌هاي جانبي كه در سياستگذاري بلندمدت فرهنگي در جامعه به‌اصطلاح با رويكرد جواني كه شامل دانشجويان هنري يا هنرجويان آموزشكده‌هاي سينمايي، استعدادهايي كه در سينماي ايران از دستياري يا نويسندگي يا بازيگري به كارگرداني اولي روي مي‌آورند چقدر است؟ آيا با وجود اين شاكله سينمايي ما احساس مي‌كنيم كه بايد به اين بخش پاسخ دهيم و جشنواره‌اي مستقل برگزار كنيم يا نه؟» تصميمي كه رييس سازمان سينمايي گرفته قطع به‌يقين نيازمند به برنامه‌ريزي است محمدي در همين زمينه به مثالي اشاره مي‌كند: «زماني كه مي‌خواهيم دانشگاه يا دانشكده احداث كنيم پيش از آن رصد مي‌كنيم تا ببينيم آمار زادوولد به نسبت رشد منفي و مثبت در مقاطع ابتدايي راهنمايي و دبيرستان چقدر است كه ما در 20 سال آينده گنجايش دانشجويي را مي‌توانيم در اين دانشگاه داشته باشيم يا نه؟» به اعتقاد تهيه‌كننده «ارتفاع پست»در حال حاضر در سينماي ايران اقتصاد و صنعت حوزه گسترده‌اي نيست؛ در سينما چربش به سمت هنر است تا صنعت و اقتصاد، سينماي ايران هنوز صنعتي نشده كه اگر صنعتي شود قطعا جاي تامل دارد.»
در ادامه اين گزارش منوچهر محمدي به نكته مهمي اشاره مي‌كند و آن اينكه سينماي ايران هنوز زير ساخت‌هاي لازم براي نمايش همه توليدات سينمايي خود را ندارد اگر زيرساخت‌هاي لازم وجود داشت بعد مي‌توان آلارم داد تا علاقه‌مندان براي ورود به سينماي حرفه‌اي و جشنواره‌هاي همسو با آن آماده شوند: «اگر بتوانيم سال 1400 تا 1420 توليدات سينمايي خود را به 200 فيلم برسانيم به‌تبع آن مي‌توانيم نيروي جديد در يك فرآيند منطقي توليد وارد سينما كنيم و آنها در يك‌روند طبيعي با جشنواره فيلم اولي به رقابت باهم بپردازند و درنتيجه به كشف استعداد جديد منجر شود. »
وضعيت سينماي موجود خصوصا در سال 97 بيشتر به اين نكته تاكيد دارد كه بايد توليدات سينما با استراتژي قوي‌تري به توليد برسند. محمدي در همين زمينه مي‌گويد: «امسال درنهايت شايد 10 فيلم اولي بتوانند فيلم بسازند لذا جدا كردن بخش نگاه نو از جشنواره فيلم فجر تنها ايجاد هزينه و ضعيف كردن جشنواره فجر است درحالي كه جشنواره فيلم فجر اين خاصيت را دارد كه بخش جنبي داشته باشد و در اين بخش 10 تا 15 فيلم درمجموع نمايش داده شوند، يا اين بخش به‌صورت مستقل در جشنواره برگزار شود، طبيعتا بخش خصوصي هم اين فيلم‌ها را رصد مي‌كنند و فيلمسازاني كه داراي فكر و انديشه باشند به ذخيره فيلمسازان حرفه‌اي اضافه مي‌شوند.»
جدا كردن بخش نگاه نو از جشنواره منطقي نيست
كاوه صباغ‌زاده، كارگردان فيلم« ايتاليا ايتاليا» با نفس برگزاري جشنواره فيلم اولي مخالف نيست و مي‌گويد: « به نظرم برگزاري چنين رويدادي بودنش از نبودنش خيلي مهم‌تر است اما با جدا كردن بخش نگاه نو از جشنواره فيلم فجر كاملا مخالفم و براي اين مخالفت خود دلايل محكمي دارم.»
فرزند مهدي صباغ‌زاده در ادامه دلايل خود را اين گونه برمي‌شمارد: «با جدا كردن جشنواره ملي از جهاني روز به روز شاهد افول كيفيت جشنواره ملي فيلم فجر هستيم و در همين اندازه كه جشنواره به دو تكه تبديل شده اعتبار آن كاهش پيدا كرده حال شما نگاه كنيد كه بخش نگاه نو و هنر وتجربه هم از جشنواره حذف شود كه اعتبار جشنواره فيلم فجر به درجه دو و سه تقليل پيدا مي‌كند. پرسش من اينجاست كه مگر چند كارگردان حرفه‌اي در سال فيلم مي‌سازند كه همه بخش اصلي جشنواره به آنها اختصاص پيدا كند البته با حضور كارگردانان پيشكسوت در جشنواره كاملا موافقم اما نيازي نمي‌بينم بخش نگاه نو از جشنواره فيلم فجر حذف شود.»
بخش نگاه نو در كنار جشنواره فجر به صورت مستقل مي‌تواند به حيات خودش ادامه بدهد. صباغ‌زاده به صحبت‌هايش ادامه مي‌دهد: «تفكيك جشنواره فيلم فجر از بخش نگاه نو را واقعا درك نمي‌كنم و حس مي‌كنم بيشتر جنبه رقابتي از جانب فيلمسازان حرفه‌اي دارد حتي اين طور به نظر مي‌رسد كه آنها از قرار گرفتن در كنار جوانان نوعي ترس و نگراني دارند و شايد نگاه جوانان به مقوله فيلمسازي را درك نكنند.»
بخش نگاه نو در جشنواره فيلم فجر باعث ظهور و بروز استعدادهاي نو وخلاق مي‌شود ضمن اينكه فيلم‌ها در اين رويداد به خوبي رصد مي‌شوند و مخاطبان راجع به آنها نظر مي‌دهند. صباغ‌زاده مي‌گويد: «از ديدگاه ساده‌تر هم مي‌توان به اين قضيه نگاه كرد و آن اينكه ما همه فيلمسازيم و همه قرار است در فستيوال معتبري حضور پيدا كنيم حذف جوانان از رويداد مهم سينمايي كشور چه معني و مفهومي مي‌تواند داشته باشد؟»
كاوه صباغ‌زاده به‌واسطه اينكه در خانواده سينمايي رشد كرده و با اغلب فيلمسازان در ارتباط است، مي‌گويد: «به‌واسطه مراوده‌اي كه با فيلمسازان قديمي دارم از ديدگاه مثبت آنها به حضور جوانان و ميدان دادن به آنها آگاهم، اما هرچه هست اين جداسازي را نوعي بازي از طرف اقليت فيلمسازان حرفه‌اي مي‌دانم. حتي معتقدم آن بخش از فيلمسازان موفقي كه بودجه و امكانات خوبي به آنها تعلق مي‌گيرد آنها هستند كه حرص مي‌زنند و با ورود انديشه‌هاي جديد در سينما مشكل‌دارند. آنها هستند كه مي‌خواهند جوان‌ها را از گردونه فيلمسازي خارج كرده و ميدان را در دست بگيرند.»
اين كارگردان كه به‌تازگي نگارش فيلمنامه جديد خود با عنوان «رمانتيسم عماد و طوبا» را به پايان رسانده مي‌گويد: «عاقلانه هم قضاوت كنيم با هيچ ديدگاهي نمي‌توانيم بپذيريم كه فيلم اولي كه فيلم اولش را با بودجه دويست ميليون مي‌سازد در رقابت با فيلمساز قديمي كه ميلياردها تومان خرج فيلمش شده كنار هم قرار بگيرند و به رقابت بپردازند، اصلا با هيچ منطقي پذيرفتني نيست.»
در حق فيلم اولي‌ها كم‌انصافي نكنيم
محمدرضا خردمندان كه با فيلم «بيست‌ويك روز بعد» به عنوان فيلم اولي در سي و پنجمين جشنواره فيلم فجر حضور داشت با برگزاري جشنواره‌اي خاص فيلم اولي‌ها مخالف است و تحليل مخالفت خود را اين گونه به «اعتماد» ارايه مي‌دهد: «همه مي‌دانيم كه جشنواره فيلم فجر به‌واسطه نام و برندي كه دارد هيچ جايگزيني نخواهد داشت و هر جشنواره‌اي هم كه تازه تاسيس شود و از صفر بخواهد كارش را شروع كند زمان طولاني براي معرفي خود به مخاطبان خواهد داشت و اصلا معلوم نيست كه به سرانجام برسد يا خير؛ مثل بسياري از جشنواره‌هايي كه در كشورمان برگزار مي‌شوند.»
خردمندان معتقد است تنها فرصت و شانس كارگردانان فيلم اول و پرزنت كردن آنها و فيلم‌شان جشنواره فيلم فجر است: « در اين رويداد مهم سينمايي كشور وفاق و همدلي بين منتقدان، نويسندگان، هنرمندان با مردم وجود دارد و نكته مهم ديگر خاطره و نوستالژي كه همه ما با جشنواره فيلم فجر داريم باعث ايجاد علاقه و فضاي جدي اين فستيوال براي علاقه‌مندان مي‌شود و فيلم‌ها هم به‌خوبي ديده مي‌شوند. »
بسياري از كارگردانان سينما جدا كردن بخش نگاه نو از جشنواره فيلم فجر را نوعي بي‌عدالتي در حق فيلمسازان جوان مي‌دانستند. خردمندان هم به اين موضوع اشاره مي‌كند: «به نظر من كم‌انصافي است كه اين فرصت را از كارگردانان جوان در جشنواره فيلم فجر دريغ كنيم كما اينكه مي‌دانيم عدم حضور فيلم اولي‌ها در جشنواره در زمان اكران عمومي آنها را با مشكلات عديده‌اي همراه مي‌كند و فيلم‌ها با آسيب جدي همراه مي‌شوند.»
اين كارگردان در ادامه صحبتش ما را به سي و پنجمين دوره جشنواره فيلم فجر ارجاع مي‌دهد: «در اين دوره از جشنواره بخش نگاه نو حذف شد و فيلم‌هاي كارگردانان فيلم اولي در بخش اصلي كنار كارگردانان حرفه‌اي به نمايش درآمد. در آن مقطع ما فكر كرديم كه قرار است تدبيري صورت بگيرد و اتفاق خوبي براي جوانان روي دهد اما عملا اين گونه نشد. وجود بخش نگاه نو در دل جشنواره فيلم فجر الگو و راهكار مناسبي است براي بهتر ديده شدن كار يك فيلم اولي.»
محمدي: امسال درنهايت شايد 10 فيلم اولي بتوانند فيلم بسازند لذا جدا كردن بخش نگاه نو از جشنواره فيلم فجر تنها ايجاد هزينه و ضعيف كردن جشنواره فجر است.
صباغ‌زاده: نمي‌توانيم بپذيريم كه فيلم اولي كه فيلم اولش را با بودجه دويست ميليون مي‌سازد در رقابت با فيلمسازي قرار بگيرد كه ميلياردها خرج فيلمش شده است.
خردمندان: انصاف نيست كه اين فرصت را از كارگردانان جوان دريغ كنيم. عدم حضور فيلم اولي‌ها در جشنواره زمان اكران عمومي آنها را با مشكلات عديده‌اي همراه مي‌كند.