دل نازكي‌هاي پرخاشگرانه
غلامرضا طريقي
كم نشنيده و نديده‌ايم كه بزرگان فرهنگ و هنر در سن و سال پختگي و بازنشستگي با حرف‌ها و كارهاي تعجب‌برانگيز به شأن خود لطمه زده‌اند. اين اتفاق درباره پيشكسوتان علوم هم مي‌افتد اما نه به اندازه بزرگان فرهنگ يا هنر. دليلش هم مي‌تواند اين باشد كه اين جماعت يك عمر با احساسات زندگي مي‌كنند و سرپيري نازك‌دل‌تر از گذشته مي‌شوند و ناگهان مي‌گويند آنچه را نبايد بگويند و انجام مي‌دهند آنچه را نبايد انجام بدهند . اين دل‌نازكي‌ها و رعايت شأن نكردن‌ها اغلب در لحظه‌اي بروز مي‌كند كه بزرگي نياز به توجه بيشتري دارد و كمتر توجه مي‌بيند. اين اتفاق مي‌تواند براي «جمشيد مشايخي» بزرگ بيفتد وقتي در سالني نشسته است و احساس مي‌كند همه توجه‌ها به سوي ديگري است و كسي آنچنان كه در شأن اوست، حواسش به او نيست. پس جمله‌اي مي‌گويد و سالن را ترك مي‌كند. يا مي‌تواند براي «شهريار» بزرگ بيفتد وقتي با ناصر حريري گفت‌وگو مي‌كند. در اين گفت‌وگو كه در سال‌هاي پاياني عمر شاعر بزرگ ما انجام شده او مي‌تواند تحت‌تاثير باور بزرگ بودن خود حرف‌هايي بزند كه مخاطب را بهت‌زده كند. وقتي درباره نقد ادبي يا بزرگي شعر خودش در مقايسه با حافظ صحبت مي‌كند. يا اين اتفاق مي‌تواند حتي براي شاعر بزرگ هم‌روزگار ما «هوشنگ ابتهاج» بيفتد وقتي كه در قالب گفت‌وگويي طولاني در كتاب «پيرپرنيان انديش» آنچه را كه در شأن خود او و بزرگي‌اش نيست درباره همگان از «شهريار» بگير تا «يدالله رويايي» به زبان مي‌آورد. يا ده‌ها بزرگ و عزيز ديگر كه در سن و سال بازنشستگي مي‌خواهند از ميان شاعران و هنرمندان جوان بهترين‌ها را معرفي كنند و غالبا حرف‌هايي مي‌زنند كه باعث تعجب مخاطب جدي‌شان مي‌شوند. پيشكسوت شعر روزگار ما كسي را بهترين شاعر جوان مي‌نامد كه از تسخير كردن دل مخاطبان همان عزيز پيشكسوت نيز عاجز است. در چنين شرايطي من اغلب غمباد مي‌گيرم. در دلم گريه مي‌كنم و مي‌گويم كاش كسي هواي دل نازكي هنرمندان پيشكسوت را در روزگار پيري داشته باشد تا آنها با هر كسي روبه‌رو نشوند و هر حرفي نزنند و هر نكته‌اي را كه در لحظه از روي احساسات به دل‌شان مي‌رسد به زبان نياورند. «عزت‌الله انتظامي» كه همين ديروز عطاي زندگي را به لقايش بخشيد، يكي از بزرگاني بود كه از اين نظر مرتبه غريبي داشت. كمتر در سال‌هاي بزرگي و عزيزي ظاهر مي‌شد و كمتر سخن مي‌گفت. اين رفتار چه حاصل نبوغ خود او بوده باشد چه درك والاي اطرافيانش به بزرگي او افزود؛ چنان‌كه عزت او تا حد زيادي در قياس با ديگر بازيگران نشأت گرفته از همين رفتار است. كاش حواس ما از اين نظر هميشه به بزرگا‌ن‌مان باشد.