فردوسي در پنج گفتار
كتاب «پنج گفتاردر زمان و زندگاني فردوسي» اثري به قلم مهدي سيدي است كه از سوي اساتيد برجسته ادبيات فارسي در محيط‌هاي دانشگاهي مورد توجه قرار گرفته است. نگاه سيدي در اين كتاب به سمت و سوهايي ديگر از زندگي و شخصيت شاعر بلندپايه ايراني يعني فردوسي معطوف است. آنچه اين كتاب را از ديگر كتاب‌هاي ديگر پيرامون شعر و شخصيت فردوسي متمايز مي‌كند، وجه تاريخ‌نگارانه دقيق زمان و مكان زندگي شاعري است كه به گفته خودش اجازه نداده زبان فارسي دچار گزندي به دليل تاخت و تاز تازيان و اتراك و تاتار شود. در پشت‌نويس اين كتاب مي‌خوانيم: «بدون ترديد حفظ استقلال سياسي و فرهنگي ايران در برابر تازيان و اتراك و تاتار طي 1400 سال گذشته كاري سهل و آسان نبوده است بلكه صدها پيامبر و پيشوا و قافله سالار فرهنگي و سياسي و نظامي به همراه ميليون‌ها ايراني در اين راه كوشيده و جان باخته‌اند تا اين مرز و بوم پر بلا و مصيبت‌زده كه يكي از مهدهاي فرهنگ و تمدن درخشان بشري‌است، هنوز برجاي و داراي فرهنگ و زبان غني و لطيف خود است. اما بي‌واهمه مي‌توان گفت كه سهم فردوسي در اين ميان بيش از همه است....»
يادداشت‌هاي كوتاه و قدرداني از نويسنده اين كتاب به قلم اساتيد بزرگ ادبيات فارسي چون استاد ذبيح‌الله صفا، محمد‌علي اسلامي ندوشن، محمد‌امين رياحي و...نشان مي‌دهد كه سيدي عمده توان خود را براي ارايه تصويري نو از جايگاه سخن فردوسي در عالم ادبيات به كار گرفته است. او در بخشي از پيشگفتار كتاب مي‌نويسد: «قرني كه فردوسي در آن مي‌زيست يكي از حساس‌ترين ادوار تاريخ ايران بعد از اسلام است. درآن قرن طلايي و مهم، مردم ايران توانستند بعد از 300 سال تلاش و تقلا موطن خويش را از زير سلطه اعراب به درآورند و خود حاكم بر سرنوشت خويش شوند و زبان و فرهنگ نوين فارسي و ايراني را بنيان نهند اما در همان قرن متاسفانه استقلال سياسي و فرهنگي تازه به دست آورده را ديگر بار به اقوام كم‌فرهنگ توراني آسياي ميانه، با پيشقراولي ترك‌غلامان باختند و آن اقوام از اواخر قرن چهارم تا چند سده بعد، حاكم بلامنازع ايران زمين شدند. بنابر همين وضعيت استثنايي، بيشترين سعي و كوشش ملي مردم ايران‌زمين اعم از تلاش‌‌هاي فرهنگي و سياسي در همان قرن چهارم به عمل آمد كه شاهنامه فردوسي از اهم آن كوشش‌ها بود...»
پنج‌گفتار اين كتاب، شامل فصل‌هايي چون«ما را به سخت‌جاني خود اين گمان نبود، مهتر حاميان فردوسي، فردوسي و سلطان محمود، دلاوران سپهدار توس و گرگ‌پير (ميمندي)» است كه نويسنده در هر كدام از آنها به جنبه‌هاي ساخت ذهنيت و اثر فردوسي با نگاهي تاريخي دقيق پرداخته است. نكته قابل تامل در اين كتاب بررسي وضعيت ادبي دوران فردوسي نيز هست؛ وضعيتي كه خواننده را از توجه صرف به فردوسي دور نگاه مي‌دارد و آثار شاعران و اديبان هم‌عصر او را نيز معرفي مي‌كند. از سوي ديگر هر كدام از فصول يا گفتار كتاب، مستقل از ساير گفتار تحرير شده و تنها درصدد پاسخگويي يا تشريح همان سوال و عنواني است كه در صدر گفتار آمده است. به عنوان مثال فصل مهتر حاميان فردوسي به معرفي اولين حامي شاعر كه خود فردوسي او را مهتر گردن‌فراز ناميده است، مي‌پردازد و چون زمان حمايت آن جوانمرد از شاعر، دهه 70 قرن چهارم يا دهه اول اشتغال حكيم طوس به نظم شاهنامه بوده، طبعا به اهم حوادث و شخصيت‌هاي آن دهه زادگاه شاعر هم در همين گفتار اشاره شده است.
كتاب «پنج‌گفتار در زمان و زندگاني فردوسي» را نشر ني منتشر كرده است.