بازگشت به گذشته

اعراب و به خصوص عربستان سعودي از سال‌ها قبل همواره تلاش كرده‌اند تا به نحوي با حل كردن مشكل فلسطين راه را براي ايجاد ارتباط با اسراييل باز كنند. حدود 17 سال پيش هنگامي كه ملك عبدالله در دوره‌اي كه در سمت وليعهد عربستان سعودي بود تلاش كرد تا با طرحي بحث دو كشوري را به صورت رسمي با بازگشت اسراييل به مرزهاي 1967بپذيرد. امريكايي‌ها فشار زيادي را به اسراييل در آن دوره براي پذيرش اين پيشنهاد عربستان سعودي آورد اما اين امر محقق نشد. اين در حالي بود كه امير عبدالله در آغاز دوره رياست‌جمهوري جورج بوش در جمع خبرنگاران امريكايي عنوان كرده بود كه اميدوار است تا قبل از پايان دوره اول جورج بوش كشور فلسطيني تشكيل شود. اما اكنون 4سال از مرگ ملك عبدالله مي‌گذرد و دو رييس‌جمهور نيز پس از جورج بوش در امريكا روي كار آمدند اما كماكان مساله فلسطين ادامه دارد و حتي روند آن پيچيده‌تر از گذشته شده و چشم‌اندازي براي به پايان رسيدن اين چالش در منطقه وجود ندارد. چرا كه اكنون دونالد ترامپ رييس‌جمهوري كنوني امريكا قصد دارد با طرح معامله قرن به نحوي خواسته خود در مورد فلسطين را به شكلي يك‌طرفه ديكته كند. در حال حاضر نيز به نظر مي‌رسد يك شكاف در داخل عربستان در خصوص معامله قرن وجود دارد. ملك سلمان پادشاه عربستان در ديدار خود با محمود عباس رييس تشكيلات خودگردان فلسطين بر تعهد اين كشور بر حمايت از تشكيل دولت مستقل فلسطيني در بيت‌المقدس شرقي تاكيد و عنوان كرده است كه از اين موضوع در كنفرانس صلح و امنيت خاورميانه در ورشو حمايت خواهد كرد. طبق گزارش خبرگزاري رسمي عربستان سعودي ،ملك سلمان عنوان كرده است كه ما به طور دايم بر حق مردم فلسطين براي ايجاد يك كشور در اراضي اشغال شده تاكيد كرده‌ايم.

اين انتظار وجود دارد كه در اين نشست ايالات متحده طرح خود مبني بر معامله قرن را به نحوي رونمايي كند اما به نظر مي‌رسد كه عربستان سعودي انتظار دارد در اين توافق خواسته‌هاي اين كشور نيز گنجانده شود و شايد عربستان سعودي طرح، ايده يا خواسته خود در اين چارچوب ارايه دهد. اما واقعيت آن است كه در عربستان يك روي ديگر سكه نيز وجود دارد. محمدبن سلمان وليعهد عربستان سعودي به دليل رابطه نزديك خود با جرد كوشنر داماد و مشاور دونالد ترامپ و مسوول پرونده صلح فلسطين، بن‌سلمان تلاش كرده تا در جهت تحقق معامله قرن قدم بردارد تا هرچه سريع‌تر بتواند رابطه خود با اسراييل را به شرايط عادي برساند. اما واقعيت آن است كه در اين زمينه بين ملك سلمان و محمدبن سلمان يك تفاوت ديدگاه وجود دارد. چرا كه تا چندي پيش خبرها حاكي از آن بود كه محمدبن سلمان به‌شدت محمود عباس را براي پذيرش معامله قرن تحت فشار قرار داده بود، اما در عمل اتفاقي رخ نداد و اكنون ملك سلمان رويكرد گذشته عربستان در زمينه فلسطين را بار ديگر تكرار كرد. برخي حتي عدم حضور محمدبن سلمان در نشست مشترك ملك سلمان با محمود عباس را نشانه‌اي از اختلاف بر سر اين موضوع مي‌دانند.

آن گونه كه خبرگزاري رسمي فلسطين وفا از ديدار محمود عباس با پادشاه عربستان سعودي گزارش داده است، عباس به ملك سلمان در مورد آخرين تحولات در سرزمين‌هاي فلسطيني گزارش‌هايي داده است و در مورد روندهاي موجود در سرزمين‌هاي اشغالي و به خصوص نقض مكرر حقوق بشر توسط اسراييل عليه مردم فلسطيني و همچنين تعرض به سرزمين‌ها و اماكن مردم فلسطين سخن گفته است. محمود عباس همچنين در گفت‌وگوهاي خود در خصوص فشارها براي تاييد معامله قرن سخن گفته است.

از طرفي ديگر هرچند محمود عباس با محمدبن سلمان وليعهد عربستان سعودي نيز به صورت جداگانه ديدار و گفت‌وگو كرد و بن سلمان از موضع تشكيل دولت مستقل فلسطيني در بيت‌المقدس شرقي دفاع كرده است، اما طبق سندي كه سايت آكسيوس از وزارت امورخارجه اسراييل به دست آورده نشان مي‌دهد كه ملك سلمان مسووليت پرونده مناقشه فلسطين و اسراييل را از محمد بن سلمان گرفته است و اين موضوع رويكرد عربستان را نيز در مساله صلح تا حدي تغيير داده است و به مانند گذشته فشار صرف براي پذيرش معامله قرن وجود ندارد. آن گونه كه در اين سند آمده است كه عربستان روابط خود با اسراييل را عادي نخواهد كرد مگر اينكه امتياز مهمي را براي فلسطيني‌ها درنظر بگيرد. اين درحالي است كه در سند تاكيد شده است كه پيش‌تر محمدبن سلمان به‌شدت محمود عباس را براي پذيرش معامله قرن تحت فشار قرار داده بود.

به گزارش الجزيره جرد كوشنر مشاور و داماد دونالد ترامپ كه مسووليت پرونده صلح خاورميانه را برعهده دارد بناست روز پنجشنبه از معامله قرني كه طي دوسال گذشته مشغول كار روي آن است سخن بگويد. جرد كوشنر و خانواده‌اش رابطه نزديكي با بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم اسراييل دارد از همين رو انتظار نمي‌رود تا زمان مشخص شدن نتايج انتخابات زودهنگام در اسراييل پروپوزال اين توافق به صورت رسمي ارايه شود تا بر نتايج انتخابات تاثيرگذار نباشد.

طبق برنامه كوشنر بناست تا پايان ماه جاري ميلادي به خاورميانه سفر كند و انتظار مي‌رود كه در عربستان نيز توقف داشته باشد. روزنامه هاآرتص گزارش داده است كه ماجد فرج رييس دستگاه اطلاعاتي تشكيلات خودگردان فلسطيني نيز با مقام‌هاي عربستاني مذاكراتي را در خصوص طرح ايالات متحده داشته باشد. اين روزنامه مي‌افزايد كه تشكيلات خودگردان فلسطيني در تلاش است تا به تدريج اين تضمين را از كشورهاي عربي و اسلامي بگيرد كه از معامله قرن حمايت نمي‌كنند.

بسياري معتقدند كه ايالات متحده كار خود را با تشكيلات خودگردان فلسطين بسيار پيچيده كرده است؛ چرا كه با انتقال سفارت امريكا از تل‌آويو به بيت المقدس و به رسميت شناختن آن به عنوان پايتخت اسراييل عملا راه‌ها را براي به سرانجام رساندن معامله قرن مسدود كرد. تشكيلات خودگردان فلسطيني نيز اكنون كنفرانس ورشو را توطئه امريكايي نامگذاري كرده و معتقد است تا زماني كه امريكا سياستي معتدل‌تر در قبال فلسطين اتخاذ نكند وارد مذاكره با امريكا نخواهد شد.

گفتني است مايك پمپئو وزيرامورخارجه ايالات متحده در ماه گذشته ميلادي عنوان كرد كه يك كنفرانس دو روزه در ورشو در خصوص اقدامات بي‌ثبات‌كننده ايران در خاورميانه برگزار خواهند كرد. اما عدم استقبال از اين دستور كار ايالات متحده را مجبور كرد تا بحران‌هاي خاورميانه را به اين كنفرانس اضافه كند كه يكي از اين موارد موضوع فلسطين و اسراييل بود و مساله ايران عملا در حاشيه اين نشست قرار گرفت.