پويايي دستگاه ديپلماسي
و ناكامي كنفرانس ورشو
محمدحسين كبريا
روزهاي برگزاري كنفرانس ورشو (24 و 25 بهمن) فرار رسيد؛ كنفرانسي كه بنا بر اعلام اوليه مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا قرار بود ضد ايراني، تمركزش روي سياست‌هاي منطقه‌اي ايران و هدفش اطمينان از اينكه ايران نيروي مخرب نخواهد بود، باشد. برگزاري كنفرانس ضد ايراني ورشو توسط امريكا در ادامه سياست‌هاي ضد ايراني دولت ترامپ است كه پررنگ‌ترين آنها، خروج امريكا از برجام بود. امريكا نتوانست در خروج از برجام و سپس برگزاري نشست ضد ايراني در شوراي امنيت سازمان ملل، كشورهاي عمده و حتي هم‌پيمان ديرين خود (اتحاديه اروپايي) را همراه كرده و به اهداف پليدش نايل شود. انتظار امريكا اين بود كه با خروجش از برجام، ايران نيز اقدام مشابهي صورت دهد و كار براي آن كشور در اجماع مجدد جهاني عليه كشورمان آسان شود، ولي ايران با برخورد منطقي و مدبرانه و اعلام پايبندي خود به برجام، امريكا را ناكام گذاشت.
پيروزي ايران در ديوان بين المللي لاهه در چندين قضيه حقوقي ناكامي‌هاي امريكا را مضاعف كرده و چهره‌اش را بيش از پيش مخدوش ساخته است. امريكا با نااميدي از بهره‌گيري ساز و كارهاي رسمي بين‌المللي و در راستاي يك‌جانبه‌گرايي به كنفرانسي متوسل شد كه از پيش شكست خورده است. به قول دكتر ظريف: «چهار بار ترامپ سعي كرد آنچه در برجام از دست داده را به دست آورد، ولي هر چهار بار شكست خورد. يك بار خودش به شوراي امنيت رفت، يك بار وزير خارجه اين كشور را فرستاد؛ هم‌اكنون هم كاسه گدايي دست گرفته و دنبال اين است كه نشست لهستان را برگزار كند.»
دوره گردي پمپئو و همراهي كلامي او از سوي ورشكستگان سياسي و اخلاقي در اسراييل، عربستان و امارات نتوانست اين كنفرانس را از ناكامي پيش از موعد نجات دهد، به طوري كه مقامات امريكايي برخلاف سخنان اوليه اعلام كردند كه اين كنفرانس ضد ايران نيست. در بيانيه وزارت امور خارجه آن كشور نيز بدون اشاره به نام ايران، عنوان شد كه در دستور كار كنفرانس: بحران‌هاي منطقه‌اي و اثرات آن بر غيرنظاميان، توليد و گسترش موشك، امنيت سايبري و تهديدات جديد در بخش انرژي، مقابله با افراط‌گرايي و انتقال غيرقانوني پول به امنيت منطقه‌اي قرار دارد. به قول دكتر ظريف: «امريكا دوبار مجبور شد از برنامه‌اي كه براي نشست لهستان گذاشته، عقب‌نشيني كند به خاطر اينكه جمهوري اسلامي آنان را مجبور به عقب‌نشيني كرد.»
همان طور كه دكتر ظريف اشاره مي‌كند، به جرات مي‌توان گفت در شكست پيش از موعد كنفرانس ورشو، اقدامات ديپلماتيك بسيار موثر بوده است: پيام‌هاي دكتر ظريف، دكتر عراقچي و سخنگوي وزارت امور خارجه در فضاي مجازي و رسانه‌اي، احضار كاردار لهستان در تهران به وزارت خارجه، كشاندن معاون وزير خارجه لهستان به تهران براي ارايه توضيح، سفر دوره‌اي دكتر عراقچي به بعضي از كشورهاي اروپايي و مذاكره با مقامات مختلف سياسي و پارلماني در اين كشورها، رايزني‌هاي سفراي كشورمان در لهستان و ساير نقاط جهان با مقام‌هاي دولتي و پارلماني و سخنراني يا مصاحبه‌هاي وزير امور خارجه و سفراي كشورمان در برخي از كشورها، از جمله مهم‌ترين اقدامات به حساب مي‌آيد. حاصل اين تلاش‌ها را مي‌توان به شرح زير بيان كرد:
1- عقب‌نشيني امريكا از دستور كار ضد ايراني كنفرانس؛ ماچي لانگ معاون وزير خارجه لهستان در سفر به تهران و برخي ديگر از مقامات لهستاني بارها بر ضد ايراني نبودن كنفرانس تاكيد كرده و قول دادند بيانيه پاياني عليه ايران نخواهد بود.
2- عدم شركت خانم موگريني، رييس سياست خارجي اتحاديه اروپايي در كنفرانس.
3- بايكوت كنفرانس توسط روسيه و چين به عنوان اعضاي دائم شوراي امنيت سازمان ملل و كشورهاي مدعو ديگري چون لبنان، عراق و مكزيك.
4- شركت بسياري از كشورهاي اروپايي در سطح پايين‌تر از وزير و اعلام كشورهايي چون فرانسه، آلمان و انگليس مبني بر اينكه با سياست‌هاي يك‌جانبه‌گرايانه عليه ايران همراهي نخواهند كرد.
البته نظر وزير امور خارجه لهستان اثربخشي اقدامات ديپلماتيك را تاييد مي‌كند. به طوري كه به گزارش راديو فردا ياتسِك چاپوتوويچ روز دوشنبه ۱۵ بهمن در يك نشست توجيهي با تعدادي از خبرنگاران در بروكسل در توضيح اين موضوع گفت: «وزراي همكار به من گفته‌اند كه ايران با كشورهايي از منطقه و همچنين اروپا تماس گرفته است تا آنها را نسبت به شركت نكردن ترغيب كند.»
هر چند طي چند سال گذشته اقدامات و تحركات موثر دستگاه ديپلماسي از سوي محافلي چند در داخل كشور ناديده گرفته مي‌شود و بنابر مصالح جناحي، اولويت آنها خنثي‌سازي اين گونه اقدامات است، ولي نمي‌توان در قبال اين زحمات سكوت كرد و لب به تحسين دستگاه ديپلماسي و اعضاي خدوم آن نگشود. البته ناگفته پيداست چنانچه در نزد برخي از محافل، منافع ملي جايگزين منافع جناحي شود و توان دستگاه ديپلماسي در مقابل اتهامات اين محافل تحليل نرود در سايه انسجام ملي، كارايي آن دو چندان خواهد شد.
در پايان اين توضيح ضروري است كه دور از انتظار نيست كه در اين كنفرانس افرادي چون نتانياهو، پمپئو، كوشنر، مايك پنس و ورشكستگان سياسي و اخلاقي ديگري از عربستان و امارات، سخنان تند عليه ايران به زبان آورند و مي‌توان گفت سخنان آنان هر چقدر تندتر باشد، نشان از شدت ناكامي آنها در رسيدن به اهداف‌شان است.
كارشناس امور بين الملل