آيا دولت و مجلس مي‌توانند مساله كودك‌همسري را حل كنند؟

گروه اجتماعي| با گذشت يك هفته از رسانه‌اي شدن ماجراي ازدواج رها دختري كه هنوز 12سالش نشده است با مردي ايلامي كه 44 سال سن دارد، واكنش‌ها به اين ماجرا ادامه دارد. در آخرين واكنش «معصومه ابتكار» معاون امور زنان و خانواده رياست‌جمهوري گفت: در حال تدوين لايحه‌اي جهت ارايه به هيات دولت هستيم تا تبصره‌اي كه ازدواج كودكان زير 13 سال را قانوني مي‌كند حذف كنيم.

اين در حالي است كه همين مهر ماه گذشته طرح اصلاح ماده 1041 قانون مدني مصوب 1381 در مجلس شوراي اسلامي با 67 امضا اعلام وصول شد و چيزي نگذشت كه در ابتداي دي 1397 اعضاي كميسيون حقوقي اين طرح را غيرضروري دانسته و همچنين با شرع مغاير دانستند.

اين در حالي است كه نمايندگاني كه پيشنهاد اين اصلاحيه را داده ‌بودند پيش‌تر با آيات عظام صانعي، مكارم شيرازي و بيات زنجاني رايزني و از آنها موافقت گرفته بودند. در همين حال هفته گذشته آيت‌الله عندليب همداني مدرس درس خارج فقه حوزه علميه قم ازدواج با كودكان را حرام اعلام كرد.با اين حال ابتكار، معاون رييس‌جمهور در امور زنان و خانواده در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود، خاطرنشان كرد: بحث اصلي ما ازدواج كودكان زير ۱۳ سال و افزايش سن ازدواج نيست، بلكه موضوع اصلي ما اين است كه همه بر اينكه افراد زير ۱۳ سال كودك محسوب مي‌شوند اتفاق‌نظر دارند و ما بايد كاري انجام دهيم تا كودكان در چنين شرايطي قرار نگيرند. «رها» كودك ايلامي نمونه بارزي از اين‌گونه ازدواج‌ها در كشور است.معاون رييس‌جمهور در امور زنان و خانواده همچنين در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود، تاكيد كرد: هدف اصلي ما از ارايه اين لايحه، حذف تبصره‌اي است كه ازدواج كودكان زير ۱۳ سال را قانوني مي‌كند؛ تاكيد مي‌كنم كه در حال حاضر بحث ما افزايش سن ازدواج نيست، بلكه مساله حذف اين تبصره است.در همين حال معاون سابق امور زنان و خانواده رياست‌جمهوري نيز به ايرنا گفت: موضوع مهم جلوگيري از كودك‌همسري بايد به عنوان يك مطالبه عمومي از طرف همه مردم مطرح شود زيرا با وجود تلاش‌هاي سال‌هاي اخير متاسفانه آمار ازدواج دختران در سنين پايين، رو به رشد شده است.شهيندخت مولاوردي در توضيح چرايي ناتواني مجلس در اصلاح ماده 1041 توضيح داد: اكنون به سبب گزارش‌ها و آدرس‌هاي غلطي كه مي‌دهند آخرش ما به اينجا رسيده‌ايم و هنوز قوانين مناسب را در اين زمينه نداريم البته معتقديم كودكان بايد از كودكي آموزش‌هاي لازم را درباره مسائل به‌ويژه مبارزه با خشونت فراگيرند و درباره اختلاف‌ها و مناقشات و خشونت‌ها كودكان مهارت نه گفتن، كنترل خشم و مهارت لازم در مقابل بحران‌ها را بايد داشته باشند.پروانه سلحشوري رييس فراكسيون زنان مجلس شوراي اسلامي نيز پيش‌تر گفته بود كه كسي موافق ازدواج كودك ٩ ساله نيست چون؟؟؟ 5، 4 تا 5، 6 درصد ازدواج‌ها در ساليان اخير مربوط به كودكان ١٠ تا ١4 سال است. اينكه سالانه بيش از 4٠ هزار ازدواج در اين سن است و بالاي 5درصد ازدواج‌ها را شامل مي‌شود آمار كمي نيست بايد به اين موضوع رسيدگي شود.وي تصريح كرد: براي طرح كودك‌همسري كه در مجلس شوراي اسلامي مطرح شد، موافقيم حداقل سن ازدواج ١6 سال باشد و حتما بايد ازدواج زير ١٣ سال ممنوع شود. البته ازدواج ١٣ تا ١6 سال نيز بايد با اذن دادگاه و نظر پزشكي قانوني باشد. به احتمال قوي از سال آينده طرح كودك‌همسري به صورت ويژه در مجلس شوراي اسلامي بررسي خواهد شد.

مساله كودك‌همسري سياسي شده است

در همين حال كارشناسان و اساتيد دانشگاه نيز نسبت به اين موضوع واكنش نشان داده‌اند. براي نمونه زهرا نژاد‌بهرام فعال حقوق زنان و عضو شوراي شهر تهران به ايلنا گفت: ازدواج يك قرارداد اجتماعي است كه طرفين به يكديگر تعهد مي‌دهند به هم وفادار بمانند و آينده يك زندگي مشترك را بسازند. آيا كودك به آن مرحله از رشد، توانايي و بلوغ رسيده است كه بتواند پاي يك قرارداد اجتماعي را امضا كند؟نژادبهرام، درخصوص مخالفت‌هاي صورت گرفته با طرح كودك‌همسري افزود: متاسفانه همواره مساله زنان يك موضوع سياسي است. امروز هم مساله كودك‌همسري به اين علت كه يك طرف آن زنان هستند، به موضوعي سياسي تبديل شده است. همچنين عليرضا آزاد عضو هيات علمي دانشكده فقه و حقوق دانشگاه فردوسي به ايسنا گفت: متاسفانه طرح سن ازدواج در مجلس، كاملا سياسي شده است، اگر اين بحث را سياسي كنيم مصلحت‌سنجي‌هاي فقهي به كمك ما نخواهد آمد.آزاد در همايش كودكي گمشده كه در دانشگاه فردوسي مشهد برگزار شد، افزود: براساس آمارها در سال ۱۳۹۵، تعداد ۴۳ هزار ازدواج در سنين ۱۰ تا ۱۵ سالگي صورت گرفته كه تعداد ۲ هزار ازدواج آن منجر به طلاق شده است.وي به رتبه بالاي خراسان‌رضوي در ازدواج كودكان اشاره كرد و گفت: استان خراسان‌رضوي بالاترين تعداد ازدواج كودكان را با حدود ۷هزار ازدواج كودك‌همسري دارد. براساس گزارش ايسنا، سكينه سلطاني عضو هيات علمي دانشكده روانشناسي دانشگاه فردوسي نيز گفت: فرد براي ازدواج بايد به ۵ بلوغ رسيده باشد بلوغ هيجاني، زيستي، فيزيكي، شناختي و غريزي؛ طبيعتا فردي كه بلوغ زيستي و فيزيكي ندارد نمي‌تواند ازدواج كند.سلطاني در همايشي با عنوان «كودكي گمشده» كه در دانشگاه فردوسي مشهد برگزار شد، اظهار كرد: متاسفانه امروز به مساله كودك‌همسري به عنوان يك راهكار نگريسته مي‌شود يعني برخي خانواده‌ها متوجه مي‌شوند كه كودكان‌شان فاقد مهارت‌هاي ارتباطي هستند و نداشتن مهارت ارتباطي يكسري مشكلات اجتماعي را براي‌شان ايجاد مي‌كند، مي‌پندارند با ازدواج زودهنگام فرزندشان مشكل رفع مي‌شود.وي افزود: بايد بدانيم سن تقويمي يك عدد است. گاهي اوقات يك فرد ۱۳ ساله از لحاظ عقلي و شناختي و اجتماعي در حد يك فرد ۲۵ ساله است و گاهي نيز كمتر از ۱۳ سال درك مي‌كند. بنابراين اعداد در سيستم تصميم‌گيري در مورد مساله بزرگي چون ازدواج خيلي گويا و قابل اعتنا نيستند. فرد براي ازدواج بايد داراي تمامي مولفه‌هاي لازم باشد و اگر اين ويژگي‌ها و توان لازم براي تحصيل قدرت درك مهارت اجتماعي و... را داشته باشد، ازدواج در ۱۳ سالگي براي او مشكلي دربر نخواهد داشت اما اگر فاقد چنين توانايي‌هايي است بايد از ازدواج او جلوگيري شود.