نخستين انسان غايب بزرگ اسكار امسال
پاي پرچم امريكا در ميان است
رسول آباديان
هسته اوليه فيلمي كه به سفر نيل‌آرمسترانگ به كره ماه اشاره مي‌كند متعلق به رمان‌نويسي در ژانر علمي _ غيرتخيلي به نام «جيمز آر. هانسن» است. هانسن در اين رمان كه بعدها مورد توجه هاليوود قرار گرفت، شخصيتي فراانساني از آرمسترانگ مي‌سازد كه براي اولين‌بار سفري دورو دراز و موفق را به كره‌اي ديگر در منظومه شمسي تجربه مي‌كند. هاليوود حدود 50 سال پيش فيلمي به نام «سفر به ماه» توليد كرد كه شاهد نمونه‌اي ديگر از همين فيلم در سال 2018 به كارگرداني ديمين‌شزل هستيم؛ فيلمي كه تاكنون حرف و حديث‌هاي متفاوتي در پي داشته. گرچه تاكنون فيلم‌هايي متعلق به عوالم فضايي ساخته‌شده كه توانسته‌اند از حيث جذب تماشاگر موفقيت‌هاي بي‌نظيري به دست بياورند اما حكايت مشهور سفر اولين انسان به كره ماه، به دلايل سياسي و شاخ و شانه‌كشيدن دو ابرقدرت شرقي و غربي يعني شوروي سابق و ايالات متحده‌امريكا در كشاكش داغ موسوم به «جنگ‌سرد» جذابيتي دو چندان دارد. موفقيت‌هاي فضايي دو كشور كه البته هنوز هم كسي نتوانسته صحت و سقم‌شان را به شكلي صد درصد اثبات كند از نظر بسياري از مورخان علوم فضايي به عنوان لاف‌هاي سياسي معرفي‌شده‌اند؛ لاف‌هايي از جنس هيچ كه فقط و فقط قصد نمايش قدرتي فرازميني آكنده به دروغ و القاي آن به جوامع بشري را دارند. بسياري از كارشناسان سينمايي هم بر اين باورند كه جريان واقعي سفر آرمسترانگ به فضا و فيلم‌ها و عكس‌هاي مربوط به آن، درست مانند فيلم‌هاي سينمايي، ساخته ذهن و قدرت تصويري هاليوود هستند. منظور اين است كه شك و شبهه‌هاي موجود درباره اين سفر هيچگاه از بين نرفته و خيلي‌ها بر اين باورند كه اصولا چنين سفري انجام‌نشده و چنين شخصيتي در اين ابعاد وجود خارجي ندارد. به تازگي هياهويي پيرامون فيلم «نخستين انسان» به راه افتاده كه در نوع خود جالب توجه است. حكايت از اين قرار است كه يكي از سناتورهاي جمهوريخواه در امريكا اولين تير انتقاد را به طرف ساخته شزل شليك كرده و حجم زيادي از هم‌حزبي‌هايش هم به او پيوسته‌اند. اين سناتور پس از تماشاي فيلم اعلام كرده كه كارگردان و گروهش به غرور ملي كشور بي‌توجهي نشان داده‌اند چون در پايان گشت و گذار آرمسترانگ در كره ماه، خبري از اقدام مشهور او يعني نصب پرچم امريكا ديده نمي‌شود. اين جنجال ظاهرا به كاخ سفيد هم سرايت كرده و رييس‌جمهور امريكا كه به تصميم‌هاي عجولانه و بدون مطالعه معروف است اعلام كرده كه به تماشاي فيلمي كه به گفته او صلابت امريكايي را ناديده‌گرفته نخواهد نشست. مشكلات فراروي اين فيلم ظاهرا به اظهارنظر يك سناتور و جناب ترامپ خلاصه نمي‌شود و غيبت اين فيلم در بخش‌هاي اصلي آكادمي جايزه‌اسكار خبري است كه دهان به دهان نقل ميشود؛ البته معلوم نيست كه تصميم‌گيرندگان اين آكادمي به دليل اين دو اظهارنظر فيلم را كنار گذاشته‌باشند اما آن گونه كه پيداست، غيبت اين فيلم، غيبتي بزرگ به حساب مي‌آيد چون كارگرداني مطرح مانند «كريستوفر نولان» انگليسي و سازنده شاهكاري چون«ممنتو»، در دفاعي تمام‌قد ازكارگردان جوان مغضوب اعلام كرده كه عدم حضور اين اثر مي‌تواند به عنوان ريزشي بزرگ در يك رويداد جهاني سينمايي ارزيابي شود. همان‌گونه كه ديمين شزل هم اعلام كرده، فيلم سينمايي «نخستين انسان» فيلمي در ژانر زندگينامه‌اي است و نه بازسازي يك واقعه تاريخي. در اين فيلم آنچه اولويت بيشتري دارد، تمركز بر شخصيتي است كه بخشي عظيم از جمعيت‌جهان نامش را شنيده‌اند. ساختار كلي اين فيلم بر اساس رويدادهاي ظاهرا واقعي زندگي اين شخصيت استوار است؛ به گونه‌اي كه در اين كار شاهد فراز و فرودهاي زندگي او از قبيل عشق، نوعدوستي و وطن‌پرستي هستيم. به هر شكل آرمسترانگ چه به سفري خارق‌العاده به كره‌اي ديگر رفته يا نرفته باشد، شخصيتي نيست كه بتوان به اين راحتي از كنار فعاليت‌هايش به عنوان يك خلبان خبره گذشت. آرمسترانگ هم مانند هر انسان ديگر حتما دردسرهايي در زندگي داشته و فيلم هم عمده تكيه‌اش را بر همين مسائل خلاصه‌كرده.
آنگونه كه پيداست فيلم «نخستين انسان» با وجود داشتن طرفداري گروهي بزرگ از داوران رويداد سينمايي اسكار، بيش از اين قرباني نوعي خود بزرگ‌بيني امريكايي ميشود؛ قرباني‌اي كه اولين ضربه را به دليل عدم حضور در اين دوره از جشنواره تجربه مي‌كند. به نظر نمي‌رسد كه ساخته تحسين‌برانگيز شزل بتواند به اين راحتي از كمند تعصبات حزبي جناب رييس‌جمهور و همفكرانش رهايي يابد. آن گونه كه به نظر مي‌رسد، دامنه تحريم‌ها در مورد اين فيلم بيش از اينها گسترش پيدا كند و توضيحات فني و حرفه‌اي نولان و شزل هم نتواند پيروان اين سطح از تعصب را به مطالعه ژانرهاي شخصيت‌پردازي و فيلمسازي مجبور كند. كساني كه به تماشاي اين فيلم نشسته‌اند بدون شك متوجه شده‌اند كه نظر فيلمساز نه به گفته ترامپ «يك حماقت محض» بلكه نشان‌دهنده عمق تنهايي يك شخصيت صاحب‌نام در تاريخ فضانوردي امريكاست.