طرح سازمان برنامه، كلي است
مهدي تقوي
چند روز پيش در مراسمي، محورهاي اصلاح ساختار بودجه رونمايي شد، هر چند كه اين طرح ابعاد مختلفي داشت و در چهار محور كلي معرفي شد اما براي عملي شدنش مسير طولاني و سختي در پيش داريم. بنده معتقدم كه برنامه‌ريزي براي اقتصاد را بايد وزارت اقتصاد انجام دهد اما اين طرح رونمايي شده نيز نكاتي دارد كه به صورت جداگانه به برخي از آنها مي‌پردازم. يكي از محورها، تقويت نهادي بودجه است كه مهم‌ترين هدفي كه دنبال مي‌كند، افزايش انضباط مالي دولت است. زيرمحورهاي متعددي براي آن مطرح شده از جمله برنامه گسترش چارچوب ميان‌مدت بودجه‌ريزي يا برنامه ساماندهي و اصلاح عمليات فرابودجه‌اي دولت متاسفانه در اين محور ابهامات بسياري وجود دارد و تعاريف كلي است. انضباط مالي دولت‌ها از طرق مختلف قابل كنترل هستند و هدف از ارايه محورهايي با جمله‌بندي‌هاي طول و دراز را متوجه نمي‌شوم. به نظر بنده اولين قدم براي هر اصلاحي، ساده‌سازي اهداف است به طوري كه براي افراد و مردمي كه اطلاع چنداني از اصطلاحات اقتصادي ندارند، قابل فهم باشد. محور بعدي هزينه‌كرد كارا است. چيزي كه در اين بخش به ذهنم مي‌رسد، تخصيص اعتبارهايي براي افراد آسيب ديده است به خصوص در شرايطي كه تورم نيز به بيش از 40 درصد رسيده است و نياز به حمايت بيش از پيش جدي است. نكته ديگر، افزايش اعتبار براي سلامت و آموزش است. نكته ناراحت‌كننده هر وضعيت ركودي و تورمي در اين است كه افراد با سطح درآمدي كم، بيشتر در معرض آسيب‌هاي سلامتي و از تحصيل‌افتادگي قرار مي‌گيرند. بايد شرايط را به گونه‌اي آماده كرد كه هزينه‌هاي درماني و آموزشي برايش به گونه‌اي نباشد كه در نهايت به آسيب اجتماعي منتهي شود. تصميم‌گيري براي يارانه‌ها نيز مي‌تواند هزينه‌هاي دولت را كاهش دهد. متاسفانه سرهم بندي يارانه‌ها چنان ضربه‌اي به پيكره اقتصاد كشور وارد كرد كه تورم‌هاي ۴۰ درصد به بالا را رقم زد. حذف يارانه پردرآمدها و افزايش يارانه براي افراد كم‌درآمد هم مي‌تواند بخشي از هزينه‌هاي دولت را كم كند و هم به حمايت‌هاي بيشتر از اقشار ضعيف منجر شود. نكته ديگر، قطع يا كم كردن هزينه‌هاي غير ضرور است. به طور مثال برخي از ادارات دولتي به مناسبت‌هاي مختلف جشن برگزار مي‌كنند يا هزينه‌اي را براي توسعه فضاي سبزشان اختصاص مي‌دهند. بهتر است اين هزينه‌ها حذف شود تا به قسمت‌هاي مهم‌تري اختصاص يابد. محور بعدي، درآمدزايي پايدار بود. بهترين كاري كه دولت مي‌تواند در اين حوزه انجام دهد، احياي ساختار ماليات ستاني و كاهش فرارها است. نمي‌توان انتظار داشت كه ماليات‌ها افزايش يابد، چرا كه بسياري از صنايع و بنگاه‌ها درگير مشكلات مالي هستند اما مي‌توان روند ماليات‌گيري را تغيير داد. در پايان بايد به اين نكته توجه كرد كه وضعيت فعلي اقتصاد نسبت به قبل از ترامپ، بسيار متفاوت است. به صورت بدبينانه درآمدهاي نفتي كشور 50 درصد كمتر مي‌شود پس لازم است كمربندها را كمي سفت‌تر ببنديم تا از اين راه و سال سخت عبور كنيم، هر چند اين كار نياز به تدابير ويژه‌اي دارد اما طرح سازمان برنامه براي عبور از چالش‌ها، كلي است. بايد برنامه‌اي با جزييات بيشتر نوشته شود.