• ۱۴۰۳ جمعه ۲۸ ارديبهشت
روزنامه در یک نگاه
امکانات
روزنامه در یک نگاه دریافت همه صفحات
تبلیغات
صفحه ویژه

30 شماره آخر

  • شماره 4374 -
  • ۱۳۹۸ پنج شنبه ۲ خرداد

چند رباعی در منقبت مولای متقیان(ع)

ساقی‌ست علی، پیاله می‌باید زد

سیدعلی میرافضلی

 

 

رباعی‌هایی که در ادامه خواهد آمد، برگرفته از کتاب «جواهرالخیال» اثر میرمحمدصالح رضوی مشهدی، ملقب به صدرالممالک (زنده در 1104ق) است. محمدصالح رضوی،‌ فرزند میرزامحسن نوّاب و بانی مدرسه صالحیه مشهد (در سال 1086ق) بوده و از او غیر از این اثر، دو مجموعه دیگر به نام‌های لطائف‌الخیال و دقایق‌الخیال در دست است. جواهرالخیال، مجموعه‌ای از رباعیات شاعران دوره صفوی و پیش از آن است که در 21 باب و 104 فصل براساس موضوع و سپس ترتیب الفبایی قوافی رباعیات سامان یافته است. در جواهرالخیال حدودا 3600 رباعی از حدود 350 شاعر نقل شده است. اغلب این شعرا در سده‌های دهم تا دوازدهم هجری می‌زیسته‌اند و نام و شعرشان را در کمتر تذکره و تاریخی می‌توان یافت. از جواهرالخیال چند نسخه خطی شناسایی شده است و نسخه مورد استفاده من، به شماره 4518 در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد نگه‌داری می‌شود و نسخه‌ای است نسبتا کامل و در اوایل قرن دوازدهم و شاید در زمان حیات مؤلف، توسط لطفعلی یوزباشی اوغلی به خط شکسته نستعلیق کتابت شده است. باب ششم جواهرالخیال در ذکر رباعیاتی است که در مدح و منقبت و مرثیت پیامبر اسلام(ص) و امیرالمؤمنین و ائمه اطهار(ع) سروده شده و دارای 17 فصل است.

آنچه در ادامه آمده، تعدادی از رباعیاتی است که در منقبت امام علی (علیه‌السلام) سروده شده‌اند.

امامقلی بیگ چگنی (وارسته):

«وارسته»! ز دوزخ ندهد هیچ نجات

نه روزه و نه نماز و نه حج و زکات

یک خیر کفاف است تو را در عرصات

آن مهر علی است، بر محمد صلوات!

لطفعلی بیگ سامی:

از بعد نبی، هرکه ولی را نشناخت

حقّ نِعَم لَمْ‌یَزلی را نشناخت

آمد به علی «نمک» موافق، یعنی:

نشناخت نمک، هرکه علی را نشناخت

میرزامحمد مجذوب تبریزی:

عالی‌تر از آنی که علی خوانندت

والاتر از آنی که ولی دانندت

بر وحدت خود، گواه می‌خواست خدا

بی مثل بیافرید و بی‌مانندت

میرزا طاهر وحید قزوینی:

با مهر علی، طینت هرکس که سرشت

هرچند بود مسکن او، دیر کنشت

در دوزخ اگر درآورندش به مثل

جا گرم نکرده، می‌برندش به بهشت!

عبدالمولی:

شاها! به کف تو نسبت بحر خطاست

بحر و کرم تو از کجا تا به کجاست

آنجا که محیط کرمت موج زند

آن قطره که در حساب ناید، دریاست!

میرزا اسماعیل ناظر:

پیوسته دلم منوّر از حُبّ علی است

ماننده خورشید که نورش ازلی است

منفک نشود حُبّ علی از «ناظر»

قرآن مجید است، ولیکن بغلی است

میرزا بدیع نصرآبادی:

در مکتب آفرینش، استاد علی است

عالم همه بنده‌اند، آزاد علی است

آمد علی و «نمک» موافق به عدد

یعنی نمک سفره ایجاد، علی است

میرزا ابراهیم ادهم:

حیدر، جان بود و این جهان، قالب بود

بر راه‌زنان دین خود، غالب بود

آن روز که شد طالب دیدار کلیم

مطلوب، علی ابن ابی‌طالب بود

سحابی استرآبادی:

ای قبله اقلیم ولایت، کویت

محراب بلند طاق دین، ابرویت

در خانه کعبه آمدی زآن به وجود

تا روی کنند از همه جانب سویت

ملا محمد مؤمن قمشه‌ای:

دانی ز چه این چرخ کهن می‌گردد

نی بهر تو و نه بهر من می‌گردد

در گردش او، چون علی آمد به وجود

می‌بالد و گرد خویشتن می‌گردد

باعث همدانی:

من‌بعد به باغ ناله می‌باید زد

بر طرف کلاه، لاله می‌باید زد

«باعث»! مکن اندیشه روز عرصات

ساقی‌ست علی، پیاله می‌باید زد

ملا رحمی:

چون نامه جُرم ما به هم پیچیدند

بردند و به میزان عمل سنجیدند

بیش از همه‌کس گناه ما بود، ولی

ما را به محبّت علی بخشیدند

نادرای زرگر تبریزی:

آن روز که میزان ابد راست کنند

صف‌ها ز دو سوی، نیک و بد، راست کنند

جمعی که ز بار معصیت پُشتْ‌خم اند

گویند که «یاعلی» و قد راست کنند

میرزا صادق:

آن مظهر انوار جلی را بشناس

آیینه حق، شاه ولی را بشناس

هرچند به کُنه او رسیدن نتوان

خواهی به خدا رسی، علی را بشناس

مجذوب تبریزی:

آن شاه قمرشکاف، با آن‌همه شان

از وصف تو پُر بوَد دلش چون قرآن

از خانه کعبه آمدی سوی جهان

چون نام خدا که از دل آید به زبان

ارسال دیدگاه شما

ورود به حساب کاربری
ایجاد حساب کاربری
عنوان صفحه‌ها
کارتون
کارتون