بورس بستر شفافيت قيمت‌ها
سيد مصطفي صفاري
بورس محلي براي شفافيت قيمت‌ها است زيرا عرضه‌كنندگان و متقاضيان كالا به دنبال قيمت‌هاي شفاف هستند.در تمامي دنيا بورس‌ها بستري براي شفافيت هستند و بورس كالا در ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست ولي هنوز نتوانسته‌ايم از تمامي ظرفيت‌هاي آن براي عرضه كالاهاي مزيت‌دار بهره‌مند شويم.
بورس كالا داراي مزيت‌هاي متعددي است كه ابزار مشتقه يكي از اين مزيت‌ها برشمرده مي‌شود. با استفاده از اين ابزار مي‌توان به عرضه و تقاضا براي كالايي خاص پاسخ داد اما تاكنون از ابزار مشتقه صرفا براي طلا استفاده شده است در حالي كه محصولات كشاورزي نيز براي استفاده از اين ابزار ظرفيت بالايي دارد.
هر چند استفاده از ابزار مشتقه در بازار طلا نيز با كيفيت قابل توجهي انجام نشد زيرا بانك‌ها تمايل چنداني به استفاده از پتانسيل بورس براي فروش طلا نداشتند درحالي كه اگر فروش طلا به بورس سپرده مي‌شد ديگر نيازي نبود تا طلايي به مردم تحويل داده شود.
در تمامي دنيا عرضه طلا در بورس انجام مي‌شود و كسي براي سرمايه‌گذاري اقدام به خريد طلا نمي‌كند بلكه سرمايه‌گذاري در بازار طلا از طريق بورس و با دريافت اوراق مشتقه و بدون تحويل گرفتن طلا به شكل فيزيكي انجام مي‌شود. با توجه به استقبالي كه در ايران براي خريد طلا و سكه با هدف سرمايه‌گذاري وجود دارد بانك مركزي مي‌توانست از اين فرصت براي جمع‌آوري نقدينگي مردم استفاده كند ولي چندان تمايلي نسبت به استفاده از ظرفيت بورس كالا از سوي بانك‌ها براي عرضه طلا و سكه وجود نداشت تا جايي كه تلاش شد تا مانع فروش آتي طلا و سكه شوند تا بدين‌ترتيب شفافيتي در خريد و فروش طلا صورت نگيرد.
بررسي سوابق فعاليت بورس كالايي در دنيا نشان مي‌دهد كه بورس مي‌تواند ابزاري براي شفاف‌سازي قيمت‌ها باشد و در ايران نيز لازم است تا از اين ابزار به بهترين شكل استفاده شود تا در دوره‌هايي كه عرضه و تقاضاي كالايي برهم مي‌خورد از قيمت‌هاي واقعي دور نشويم.
از ديگر مزيت‌هاي بورس كالا استفاده از ابزارهاي سلف و سلف موازي است تا بدين‌ترتيب شركت‌ها بتوانند تامين منابع مالي بكنند. فرصت فروش محصولات از ديگر مزيت‌هاي بورس كالا است و بورس‌هاي بزرگ دنيا تلاش دارند تا از اين فرصت براي عرضه كالاهاي داراي مزيت بهره كافي را ببرند؛ به عنوان مثال بورس لندن و شيكاگو كه جزو بزرگ‌ترين بورس‌هاي دنيا هستند به ترتيب عرضه‌كننده فلزات و محصولات كشاورزي كه در توليد آنها داراي مزيت هستند استفاده مي‌كنند. و در بورس برزيل گوشت گاوي عرضه مي‌شود.
در ايران نيز مي‌توانيم در عرضه محصولات كشاورزي از جمله گندم، جو و محصولات پتروشيمي از فرصت‌ها و مزيت‌هاي بورس كالا بهره‌مند شويم. اين اقدام مي‌تواند حتي براي كشف قيمت خريد تضميني محصولات كشاورزي به ما كمك كند.همچنين در شرايط تحريمي بورس كالا مي‌تواند به شفافيت بازار كمك كند زيرا اگر محصولات در بورس عرضه شود خريدار و فروشنده مشخص هستند بنابراين با مشكل عدم عرضه كالا يا فروش در بازار غيررسمي رو‌به‌رو نمي‌شويم.