واكنش‌ها به موضوع حجاب و امر به معروف ادامه دارد
سهل و ممتنع حجاب
ثمر فاطمي
«تنها راه مقابله با بدحجابي برخورد انتظامي نيست و بايد كار فرهنگي صورت بگيرد». اين را عبدالرضا رحماني‌فضلي، وزير كشور مي‌گويد. حرفي كه بارها از سوي جامعه‌شناسان، كارشناسان و برخي مسوولان كشور مطرح شده است. آنها معتقدند كه «با يك مساله اجتماعي مانند بدحجابي نمي‌توان برخورد فيزيكي يا قضايي كرد بلكه بايد مطالعات اجتماعي روي آن انجام شود.» اگر چه حجت‌الاسلام منتظري، دادستان كل كشور هم پيش از اين با اين مسوولان موافق بود و درست يك سال پيش مي‌گفت «به خدا قسم در موضوعات فرهنگي و حجاب برخورد قضايي جواب نخواهد داد. راه‌هاي مسالمت آميز و آرام را بايد در پيش گرفت» اما حالا به عنوان دادستان كل كشور مي‌گويد كه «در برخورد با كشف حجاب كوتاه نخواهيم آمد». در كنار دادستان كل كشور احمد خاتمي نيز معتقد است «در برخورد با بي‌حجابي به پيامك و احضار نبايد اكتفا شود؛ در جاهايي كه هنجارشكنان حضور مي‌يابند به خصوص در خيابان‌هايي كه متخلفان جولان مي‌دهند، بايد قدرت نظام را در آنجا مشاهده كنند.» اما در آن سوي ماجرا سيدمحمود عليزاده‌طباطبايي، وكيل دادگستري فكر مي‌كند «برخورد بد با موضوعاتي همچون بدحجابي باعث مي‌شود ابزاري به دست مخالفين بدهيم؛ لذا بايد اين موضوع را دستگاه قضايي كه وظيفه‌اش پيشگيري از وقوع جرم است و مركز پژوهش‌ها و تحقيقات دارد، دنبال كند. برخورد قضايي و فيزيكي با مساله اجتماعي جواب نمي‌دهد.» در كنار او نمايندگان مجلس از جمله طيبه سياوشي به مساله «گزارش دادن بي‌حجابي از سوي مردم به وسيله پيامك» اعتراض دارند و معتقدند كه «اين كار جديدي است كه فكر مي‌كنند في البداهه بدون آنكه آسيب‌شناسي و بررسي انجام شود، بدون كار كارشناسي و ديدن عواقب آن اجرا شده و متاسفانه مردم را در مقابل قانون قرار مي‌دهد.»
طيبه سياوشي با بيان اينكه «اين موضوع ابعاد فسادآميز دارد» به خبرآنلاين توضيح داده است: «به دليل اينكه كسي مي‌خواهد از ديگري انتقام‌گيري كند، گزارش غلطي مي‌دهد. معتقد هستم كه در جامعه ما دو نوع رويكرد از طرف زنان نسبت به حجاب وجود دارد. يكي زناني كه اعتقاد و باور به حجاب دارند. اما عده ديگري هم هستند كه حجاب را بر اساس قانون رعايت مي‌كنند. اين را تبديل نكنيم كه همه بايد به لحاظ شرعي رعايت كنند، چون امكانش وجود ندارد. شما اين تقابل را ايجاد مي‌كنيد. كساني كه حداقلي را به شهادت خيلي از آقاياني كه در مجلس هستند و صحبت مي‌كنند، براساس قانون رعايت مي‌كنند، وادار مي‌كنيم كه مقابله كنند، متاسفانه و بدبختانه.»
با اين حال اكثر آقايان علما از وضعيت حجاب راضي نيستند و آن را حاصل بي‌توجهي مسوولان و دستگاه‌ها مي‌دانند. آيت‌الله جعفر سبحاني، مرجع تقليد در اين باره مي‌گويد: «متاسفانه مساله حجاب ناديده گرفته شده است. برخي مسوولان اين مساله را جدي نگرفتند و نتيجه‌اش اين شده كه عده‌اي هنجارشكن به‌صورت علني رفتارهاي غيراخلاقي در جامعه دارند.» اين استاد سطوح عالي حوزه علميه قم از اجراي طرح‌هاي قانون توسط ناجا براي سالم‌سازي محيط جامعه و برخورد با هنجارشكنان حمايت قاطع مي‌كند و مي‌گويد كه اداره كشور زحمت دارد و مساله مهمي است و براي حفظ كشور مساله برخورد با ناهنجاري‌ها كار اولويت‌داري است.»
در حالي كه آيت‌الله سبحاني نيروي انتظامي را در خط مقدم برخورد با مخلان نظم و امنيت مي‌داند رحماني فضلي، وزير كشور مي‌گويد كه «مسائل فرهنگي، حجاب و عفاف داراي كميته ويژه‌اي است كه دبيري آن كميته به عهده وزير كشور قرار داده شده است.» وزير كشور البته در عين اينكه معتقد است: «تنها راه مقابله با بدحجابي برخورد انتظامي نيست و بايد كار فرهنگي صورت بگيرد.» و مي‌گويد كه: «در اين زمينه كوتاه نمي‌آييم.»
بحثي كه وزير كشور درباره انجام كار فرهنگي در حوزه حجاب مطرح مي‌كند، پيش از اين بارها توسط كارشناسان و جامعه‌شناسان به انحاي مختلف گفته شده است. محمود صادقي، نماينده مجلس راه‌حل مساله بدحجابي را «اجبار» نمي‌داند.
او با اشاره به فرهنگ‌سازي در اين حوزه مي‌گويد كه «بايد از طريق آموزش، فرهنگ‌سازي، مشاركت و تعامل و بحث متقاعدسازي افكار كارها را پيش برد البته در جاي خود قانون بايد باشد و آنجايي كه به حوزه و نظم عمومي برمي‌گردد حتما برخوردهاي سلبي، قانوني و پليسي در جاي خودش باشد، اما عمده آن به مباحث فكري، ارزشي و نگرشي برمي‌گردد.»
پروانه سلحشوري، نماينده مجلس هم با محمود صادقي هم عقيده است: «در زمان شاه حجاب اجباري نبود اما مردم خودشان با اختيار خودشان مي‌پوشيدند، الان كه قانون اجباري وجود دارد راه‌هاي برون رفت از آن هم وجود دارد.» او گفته است: «حجاب در ايران مقوله‌اي سياسي است. قوانين ما به شدت تبعيض‌آميز است.» تبعيضي كه پروانه سلحشوري از آن حرف مي‌زند، همان نكته‌اي است كه روز گذشته سيدابراهيم رييسي، رييس قوه قضاييه آن را به شكل ديگري مطرح كرده و انواع بي‌عدالتي‌ها، تضييع حقوق و هر آنچه يك خانم را در مضيقه قرار مي‌دهد، مصداق خشونت عليه زنان دانسته است.
البته لاله افتخاري، نماينده ادوار مجلس با سلحشوري مخالف است و مي‌گويد: «قانون حجاب قابل تغيير نيست؛ قانون عفاف و حجاب به درستي اجرا نمي‌شود. نيروي انتظامي زد و خوردي با بدحجابان ندارد. مصوبه شوراي عالي انقلاب درباره حجاب لازم‌الاجراست و مجلس نمي‌تواند كاري كند.»
البته اين روزها تعداد زيادي از صاحب‌نظران با محمود صادقي هم نظرند و به نوعي حرف او را تكرار مي‌كنند كه: «حاكميت با مردم مهربان‌تر باشد؛ يعني بايد از وجه رحماني دين استفاده كرد كه در قرآن هم آمده: «فبِما رحْمهٍ مِن‌الله لِنْت لهُمْ و لوْ كنْت فظًّا غلِيظ الْقلْبِ لانْفضُّوا مِنْ حوْلِك»؛ «در پرتو رحمت و لطف پروردگار، تو با مردم مهربان شدي در حالي كه اگر خشن و تندخو و سنگدل بودي از اطراف تو پراكنده ميشدند.» يعني چنانچه بخواهيم خشن باشيم همه از پيرامون ما مي‌روند به همين دليل دين خدا را نمي‌توان با تحميل در جامعه پياده و نهادينه كنيم.»
شايد هم بتوان گاهي همان طور كه احمد خاتمي مي‌گويد، تصور كرد كه: «كه هر كس بدحجاب يا بي‌حجاب بود، دشمن نظام نيست بلكه توجه و آگاهي ندارند.» و همان طور كه محسن غرويان، استاد درس خارج حوزه علميه قم پيش از اين گفته: «اين رفتارها را ما در امر به معروف نداريم و پيغمبر و اهل بيت چنين رفتارهايي را در سيره‌شان نداشته‌اند كه بخواهند با ضرب و كتك مردم را به سمت معروف بكشانند يا از منكر برانند. اينها اثرات مخربي داشته و به هر حال بايد روش‌ها عوض شود.» اين تغيير روش همان چيزي است كه حجت‌الاسلام ناصر نقويان، استاد دانشگاه درباره آن مي‌گويد: ««فرهنگ» با «سرهنگ» نمي‌شود. كار فرهنگي با كار سرهنگي متفاوت است. تربيت اجبار و الزام‌آور نيست. كسي نمي‌تواند يك بذر را رشد بدهد، بلكه بايد زمينه‌هاي رشد را مهيا كرد تا بذر خودش مسير خود را پيدا كند و رشد كند. به همين دليل ما بايد در رفتارهاي خود يك آسيب‌شناسي جدي انجام بدهيم.»