سايه نتايج يك انتخابات روي تركيه
آيا استانبول صحنه شكست اردوغان بود؟
ميثم سليماني
استانبول در تركيه اگرچه پايتخت اين كشور محسوب نمي‌شود اما به لحاظ سياسي، جغرافيايي و جمعيتي از اهميت بسيار بالايي براي احزاب سياسي و مردم تركيه برخوردار است. بسياري آن را دروازه حكومتداري اين كشور مي‌دانند. شخص اردوغان رييس‌جمهور كنوني تركيه زماني راه‌هاي موفقيت‌هاي سياسي خود را باز كرد كه توانست شهردار استانبول شود. شايد سكوي پرتاب اردوغان همين سمت بود تا او بتواند 16 سال حرف اول و آخر در تركيه را بزند، اما روز يكشنبه همه چيز تغيير كرد. رجب طيب اردوغان در طول سال‌ها حكومتداري هيچ‌گاه در يك رقابت بزرگ سياسي شكست نخورده بود اما او اين بار در انتخابات استانبول آن را پذيرفت. اكرم امام اوغلوي جوان توانست بن علي ييلدريم كار كشته در عرصه سياست و با كوله‌باري از سابقه و تجربه در انتخابات را كنار بگذارد. حزب عدالت و توسعه به رهبري اردوغان 25 سال بود كه حاكم مطلق استانبول به عنوان پرجمعيت‌ترين شهر تركيه بود و اين اتفاق در عمل افسانه شكست‌ناپذيري اردوغان را از بين برد.
اما اين شكست براي اردوغان تنها ابعاد داخلي ندارد، بلكه مي‌تواند ابعاد بين‌المللي نيز پيدا كند. او كه اكنون با يك چالش عمده در روابط خود با ايالات‌متحده قرار دارد، بناست طي روزهاي آينده در نشست سران گروه20 در ژاپن شركت كند و طي برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در حاشيه اين نشست اردوغان با دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات‌متحده ديدار خواهد كرد كه در اين ميان طرفين قصد دارند اختلافات خود را حل و فصل كنند اما نتيجه اين انتخابات مي‌تواند به‌طور قابل‌توجهي روي مذاكرات سايه اندازد، چراكه امريكا اين برداشت را دارد كه تركيه در موقعيت ضعف قرار گرفته است.
با وجود اين، آنچه مشخص است حزب عدالت و توسعه در تلاش است شرايط را عادي جلوه داده و نشان دهد كه با وجود شكست چيز زيادي تغيير نخواهد كرد، از همين رو تنها چند ساعت پس از اعلام نتايج انتخابات كه نشان مي‌داد اكرم امام اوغلو نامزد حزب جمهوريخواه خلق با اختلاف قابل‌توجه توانسته پيروز انتخابات شود، بن علي ييلدريم نامزد حزب عدالت و توسعه بر صفحه تلويزيون حاضر شد و رسما شكست خود را پذيرفت. رجب طيب اردوغان نيز در صفحه توييتر خود به اكرم امام اوغلو براي پيروزي در انتخابات شهرداري استانبول تبريك گفت.
با شمارش 99درصد آراي انتخابات شهرداري استانبول اكرم امام اوغلو توانست 54درصد آرا را به خود اختصاص دهد و بن علي ييلدريم تنها توانست 45درصد آرا را كسب كند. ييلدريم در سخنراني تلويزيوني خود گفت: تاكنون من رقيب امام اوغلو بودم و اكنون من به او تبريك مي‌گويم و براي او آرزوي موفقيت مي‌كنم و اميدوارم دوست من اكرم امام اوغلو بتواند خدمات خوبي را به مردم خوب استانبول ارايه دهد.
امام اوغلو نيز در سخنراني پيروزي خود گفت كه 16ميليون نفر در استانبول اعتماد خود به دموكراسي و عدالت را تجربه كردند. او همچنين خطاب به اردوغان از وي خواست تا با او همكاري كند. او گفت من اين حرف را در برابر تمام مردم استانبول مي‌گويم كه من آماده همكاري هستم. احزاب مخالف دولت تاحدودي نگران انتخابات روز يكشنبه بودند، چراكه بنا بود تكليف شهردار استانبول در انتخابات روز 31 ماه مارس معلوم شود. هر چند در آن رقابت آقاي امام اوغلو پيروز رقابت شد اما به حدي اختلاف اندك بود كه با فشارهاي حزب عدالت و توسعه انتخابات مجدد برگزار شد.
اما به نظر مي‌رسد كه اردوغان علاقه‌اي ندارد كه مسائل داخلي تركيه روي سياست خارجي اين كشور اثرگذار باشد. او در توييتر خود نوشت كه هفته آينده به اوزاكاي ژاپن مي‌رود تا در نشست سران گروه20 شركت و با رهبران كشورهاي جهان ديدار و گفت‌وگو كند. احتمالا اصلي‌ترين ديدار او با ترامپ خواهد بود كه خريد سامانه
اس-400 از روسيه توسط تركيه در صدر محور گفت‌وگوهاي آنها قرار دارد.
بنا به گزارش نيويورك‌تايمز مردم استانبول يكشنبه شب به‌طور عادي در حال رفت و آمد بودند كه به ناگاه با مشخص شدن نتايج انتخابات طرفداران اپوزيسيون در استانبول با ماشين‌هاي خود به خيابان‌ها آمدند و ابراز خوشحالي كردند. امام اوغلو در جمع طرفداران خود نيز گفت، ما در اين شهر دموكراسي و عدالت را خواهيم ساخت. شيوه زندگي هيچ‌كس و چگونگي لباس آنها نگراني براي ما نيست. ما همه را در آغوش مي‌گيريم. او گفت من از رييس‌جمهور و حريفم كه به من تبريك گفتند، تشكر مي‌كنم و كشور را با هم متحد مي‌كنيم.
بسياري بر اين عقيده هستند كه هر چند اردوغان در طول سال‌هاي گذشته به سمت يك سيستم اقتدارگرا سوق پيدا كرده و همه اهرم‌هاي قدرت را نيز كنترل مي‌كند، اما او هميشه مشروعيت خود را از صندوق راي به دست آورده است و شهروندان حداقل به فرآيند انتخابات اطمينان دارند. پيروزي آقاي امام اوغلو نيز حاصل يكپارچگي تمام احزاب مخالف حزب حاكم در تركيه بود.
به نوشته نيويورك تايمز، تحليلگران بر اين عقيده هستند كه شكست در استانبول علاوه بر وارد كردن ضربه به اعتبار آقاي اردوغان، مي‌تواند پيامدهاي سياسي عملي زيادي را در پي داشته باشد، چراكه استانبول پايگاه سياسي آقاي اردوغان است و او فعاليت‌هاي سياسي خود را از اين نقطه آغاز كرده است. هاكي اوكال در ديلي صباح مي‌نويسد، مخالفان دولت اردوغان تلاش كردند مانند اپوزيسيون ونزوئلا انتخابات محلي را تبديل به رفراندومي عليه رييس‌جمهور تركيه كنند، از همين رو رهبران احزاب اپوزيسيون با يكديگر متحد شدند و كمپين مشتركي را عليه اردوغان به راه انداختند و اين در حالي بود كه شخص رجب طيب اردوغان در انتخابات حضور نداشت، از همين رو حزب جمهوريخواه خلق ساير احزاب توانستند فضايي مانند انتخابات عمومي در استانبول ايجاد كرده و بخشي از رسانه‌ها را نيز با خود همراه كنند. اوكال معتقد است كه اردوغان همان رايي كه در انتخابات سال 2018 در استانبول كسب كرد را مجدد به دست آورد، اما در انتخابات سراسري بازهم پيروز شد، بنابراين نتيجه اين انتخابات مشكلي در مشروعيت رياست‌جمهوري او به وجود نمي‌آورد. اما سركان دميرتاش در روزنامه حريت كه منتقد اردوغان محسوب مي‌شود، نگاهي متفاوت را از اوكال ارايه مي‌دهد و نتايج انتخابات استانبول را نقطه عطفي در سياست تركيه مي‌داند. او مي‌گويد كه نتيجه انتخابات همان شبي تعيين شد كه با فشار حزب عدالت و توسعه و حزب حركت ملي نتيجه انتخابات باطل شد تا يك‌بار ديگر انتخابات در استانبول برگزار شود. او معتقد است كه اختلاف فاحش ميان امام اوغلو و ييلدريم نشان مي‌دهد حتي افرادي كه در انتخابات 31 مارس به ييلدريم راي دادند نيز نظر خود را تغيير دادند و راي خود را در سبد امام اوغلو انداختند. دميرتاش همچنين بر اين عقيده است كه حتي نامه منصوب به عبدالله اوجالان از زندان براي بي‌طرفي كردهاي تركيه در اين انتخابات به شكست عدالت و توسعه كمك كرد زيرا نامه او از زندان نه تنها باعث عقب‌نشيني كردها نشد، بلكه آنها را مصمم‌تر كرد كه به امام اوغلو راي دهند. دميرتاش در ادامه مقاله خود بيان مي‌كند، نتيجه انتخابات ممكن است يك شكاف در داخل حزب عدالت و توسعه ايجاد كند و افرادي همچون عبدالله گل رييس‌جمهور سابق، علي باباجان معاون نخست‌وزير سابق و احمد داوود اوغلو نخست‌وزير سابق تصميم به جدايي از حزب بگيرند و حزب جديدي را تاسيس كنند. او معتقد است، اگر اردوغان بخواهد به سياست خود درخصوص اس-400 ادامه دهد و منجر به تحريم‌هاي جديدي عليه امريكا شود، مي‌تواند جبهه اپوزيسيون عليه خود را تغيير دهد و اين شرايط او را ناگزير مي‌كند كه سياست‌هاي خود را در مباحث سياست خارجي و اقتصادي تغيير دهد. اكنون فضا به نحوي است كه كمال قليچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوريخواه خلق و مارال آكشنر رهبر حزب تازه تاسيس «خوب» مي‌توانند موقعيت خود را بهبود ببخشند.
در حال حاضر بسياري چشم‌اندازي مناسب براي اكرم امام اوغلو مي‌بينند تا بتواند فضايي جديد را ايجاد كند و به عنوان سياستمداري نوظهور مسير پيشرفت را در قدرت طي كند. برخي مي‌گويند مسير كسب قدرت در تركيه از استانبول مي‌گذرد اما بايد ديد همه مي‌توانند قابليت اردوغان را داشته باشند يا خير.