اصلاح‌طلبان موضوع «قهر با صندوق راي» و «مشاركت مشروط» را بررسي كردند
از تز و آنتي‌تز «چپ» تا ليست زودهنگام «راست»
«هيچ‌گاه نبايد با صندوق راي قهر كرد» اين جمله‌اي است كه چند روز پيش از زبان سيدمحمد خاتمي مطرح شد؛ جمله‌اي كه تا حدودي تكليف خط مشي جريان چپ در انتخابات آينده را مشخص كرد. درست در زماني كه اصلاح‌طلبان با چهار سناريوي تحريم انتخابات، مشاركت مشروط، مشاركت در هر شرايطي، مشاركت بدون ائتلاف، دست به گريبان بودند رييس دولت اصلاحات در جمع اصلاح‌طلبان از طرح تحريم انتخابات شكايت مي‌كند و هشدار مي‌دهد هيچ‌گاه نبايد با صندوق راي قهر كرد؛ البته او در كنار اين صحبت‌ها مشاركت در انتخابات را در هر شرايطي هم نمي‌پذيرد اما اينكه منظور از هر شرايطي چيست و چه حد و مرزي را مي‌توان براي آن تعريف كرد همان بحثي است كه اين روزها در اردوگاه اصلاح‌طلبي بازار داغي پيدا كرده است و هركسي ايده و نظري را مطرح مي‌كند.
تز و آنتي‌تز اصلاح‌طلبانه
«مشاركت مشروط» اين موضوع را براي اولين بار سعيد حجاريان مطرح كرد. او از ردصلاحيت‌هاي شوراي نگهبان مي‌گويد و بعد از آن ايرادات اصلاح‌طلبان را گوشزد مي‌كند و اين را هم مي‌گويد كه اگر قرار است اين شرايط برآورده نشود، بهتر است اصلاح‌طلبان عطاي انتخابات را به لقايش ببخشند. حال وقتي سيدمحمد خاتمي مي‌گويد: «اصلاح‌طلبان نمي‌توانند به هر قيمتي وارد انتخابات شوند» نخستين تصوري كه از اين صحبت در ذهن نقش مي‌بندد همان ايده «مشاركت مشروط» است موضوعي كه عبدالله ناصري از آن به عنوان تز و آنتي‌تز خاتمي ياد مي‌كند. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب و عضو شوراي مشورتي خاتمي به اعتمادآنلاين مي‌گويد: «در اينكه بين جامعه مدني و تمام جريانات سياسي و حاكميت فاصله معنادار و عميقي شكل گرفته است، ترديدي وجود ندارد. آقاي خاتمي هميشه خود را با رويكرد اصلاح‌گرانه در درون نظام سياسي تعريف كرده و با وجود انتقادات جدي كه به رفتارهاي حكومت داشته هيچ‌گاه خود را بيرون از اين ساختار نديده و معرفي نكرده است و خود نيز اين موضوع را به صراحت اعلام مي‌كند.» او ادامه مي‌دهد: «به نظر من اگر دو جمله آقاي خاتمي يعني اينكه «انتخابات نبايد تحريم شود» و «همچنين اصلاح‌طلبان نمي‌توانند به هر قيمتي وارد انتخابات شوند» را تز و آنتي تز بدانيم، سنتز آن نظريه غالبي است كه اكنون در جامعه و در بين اصلاح‌طلبان با عنوان «مشاركت مشروط» در انتخابات وجود دارد. انتخابات را نمي‌توان تحريم كرد، زيرا تحريم انتخابات هيچ‌گاه در ادبيات سياسي اصلاح‌طلبان نبوده است. آقاي خاتمي درباره راي سال 90 خود در دماوند گفتند كه انتخابات را تحريم نمي‌كنيم اما چون نيروهاي ما همه ردصلاحيت شدند ديگر براي خودمان تكليفي نمي‌بينيم چون نيروهاي ديگر را براي مجلس مطلوب نمي‌دانيم.» عبدالله ناصري مي‌گويد: «اين دوگانه، يك دوگانه بسيار شفاف است كه وجه سومي از آن استنباط مي‌شود و آن مشاركت مشروط است. به نظر من، اين رويكرد براي هر اصلاح‌طلبي اقناع‌كننده است. اصلاح‌طلبان به دنبال تحريم انتخابات نرفته‌اند و نخواهند رفت. ممكن است برخي جريانات سياسي در اسفند ماه ليست ارايه ندهند اما كسي انتخابات را تحريم نمي‌كند.» احمد حكيمي‌پور، دبيركل حزب اراده ملت نيز روز گذشته در نشست اجرايي اين حزب با اشاره به سخنان اخير سيدمحمد خاتمي مي‌گويد: «حزب اراده ملت پيش از اين اظهارات نيز معتقد بود هيچ‌گاه نبايد با صندوق راي قهر كرد، هيچ‌گاه نبايد عرصه را دو دستي تقديم جريان رقيب كرد. همه آحاد ملت حق دارند سليقه خود را در ايام انتخابات درون صندوق راي بيندازند. با اين سخنان نيز حجت بر برخي گروه‌ها و جريانات اصلاح‌طلب تمام شد و همه بايد با اتحاد و همدلي تلاش كنند كه انتخاباتي پرشور برگزار شود و نتيجه آن به نفع ملك و ملت باشد.»
بازخواني گذشته
واقعيت را نمي‌توان ناديده گرفت هر قدر هم قرار باشد نيمه پر ليوان را ببينيم نمي‌توان شعار اعتراضات دي ماه 96 و عبور از اصلاح‌طلب و اصولگرا را ناديده گرفت؛ همان موضوعي كه اين روزها كنشگران سياسي به آن اذعان دارند و از همين حهت است كه خاتمي خطاب به مردم از واژه «فداكاري» براي راي دادن استفاده مي‌كند. در اين راستا الهه كولايي نماينده مجلس ششم به وب‌سايت آزادي مي‌گويد: «اگر نگاهي به گذشته داشته باشيم و به ياد بياوريم در مرحله‌هاي پيشين و به ويژه پس از انقلاب اسلامي هر زماني كه مردم با صندوق‌هاي راي قهر كردند، چه اتفاقاتي افتاد، چه روندي در كشور شكل گرفت و چه نيروهايي قدرت را در سطوح مختلف از جمله مجلس و دولت در اختيار گرفتند. در واقع اين سخنان آقاي خاتمي با همه دشواري كه در ذات خود دارد نوعي ارجاع دادن به اين تجربه‌ها و تمركز بر گزينه‌هاي واقعي پيش رو است كه با كلمه فداكاري مورد اشاره قرار گرفته است.» او با اشاره به اينكه «به نظر مي‌رسد كساني كه به اصلاح‌طلبي و ضرورت اصلاحات از درون هر نظام سياسي باور دارند ناچارا به اين رويكرد گرايش پيدا مي‌كنند» گفت: «تجربه‌ها در سطح داخل كشور و چه در سطح منطقه و كشورهاي پيراموني نشان داده كه گزينه‌هاي غير از اين و پشت كردن به صندوق راي چه پيامدها و هزينه‌هاي گزافي براي مردم دارد». او ادامه مي‌دهد: «البته اين روي يك سكه است و كساني كه قدرت اجرايي را به ويژه در برگزاري امر انتخابات بر عهده دارند بايد به ضرورت ايجاد مقدمات لازم براي حضور مردم پاي صندوق‌هاي راي نه فقط براي برگزاري امر راي دادن بلكه براي تامين منافع ملي، تامين امنيت كشور و پاسخ دادن به توطئه‌هاي گوناگوني كه پيرامون ما را فرا گرفته، توجه داشته باشند و اين ضرورت را مورد غفلت قرار ندهند.»
دو راهي استقلال و حفظ ميراث هاشمي
شايد اگر قرار باشد يك ليستي از آسيب‌هايي كه از سال 94 به جريان اصلاحات وارد شده است را تهيه كنيم قطعا عملكرد عده‌اي به نام اصلاح‌طلبي و به كام اصولگرايي در اين ليست خودنمايي خواهد كرد موضوعي كه در آن روزهاي منتهي به اسفند 94 به نام ائتلاف به منصه ظهور رسيد و اتفاقا با اقبال مردم مواجه شد اما نتيجه‌اش چندان باب ميل حاميان ليست اميد قرار نگرفت. هر چند از يك سال پيش بارها و بارها از زبان برخي شخصيت‌هاي اصلاح‌طلب صحبت از پايان ائتلاف به ميان آمد اما هنوز در ميان جريان چپ اين موضوع ائتلاف آن هم با اصولگرايان ميانه‌رو از جايگاه و پايگاهي برخوردار است. محسن رهامي از اعضاي شوراي عالي سياستگذاري نمونه‌اي از حاميان اين نظريه است. او ائتلاف را ميراث هاشمي مي‌‌داند و به ايسنا مي‌گويد: جريان اصلاحات هنوز نبايد خرج خود را از جريان اعتدال جدا كند تا با اتحاد و همراهي بتواند از بحران‌هاي سياسي و اقتصادي عبور كند. من با دادن ليست مستقل در انتخابات اخير هيات رييسه مجلس هم چندان موافق نبودم و معتقدم بايد ليست ائتلافي مي‌داديم. دوستان مي‌گفتند بايد با هويت مسقل اصلاح‌طلبي در اين انتخابات شركت كنيم. من معتقدم در حال حاضر با توجه به شرايط كشور و اوضاع منطقه، خصوصا شرايط بين‌المللي، جريان اصلاحات به تنهايي نمي‌تواند از عهده حل معضلات برآيد. اصلاحات نبايد به تنهايي به راه خود ادامه دهد. ما بايد با جريان‌هايي كه به اصلاحات نزديك هستند مانند جريان اعتدال، با حفظ قواعد ائتلاف و حفظ اصول و مباني اصلاحات، ائتلاف و همكاري كنيم.