جدال نفتكش‌ها و آينده منطقه
ميثم شرفي
شامگاه جمعه پيش نيروهاي مسلح ايران يك كشتي خاطي از قوانين زيست‌محيطي كه با پرچم انگليس در حال عبور از تنگه هرمز بود را توقيف و ساعتي بعد به بندر عباس منتقل كردند، بنابر گزارش‌ها تعدادي كشتي ديگر هم با حضور نيروهاي نظامي و گارد ساحلي ايران روي عرشه‌ها مورد بازرسي قرار گرفت تا از برقراري كامل مقررات در آنها مطمئن شوند، در تمام اين موارد كشتي‌هاي رزمي حاضر متعلق به انگليس و ناتو كه وظيفه اعلامي‌شان ممانعت از اعمال اين حق حاكميتي ايران بود، نتوانستند كوچك‌ترين مانعي ايجاد كنند و حال، سوال اين است كه ايران چه مي‌كند و چه مي‌خواهد؟!
پاسخ به اين سوال ساده است، ايران صرفا در حال استفاده با دقت از اهرم‌هايي است كه قوانين بين‌المللي حاكم بر آبراه‌ها در اختيارش قرار داده است، نه كار غيرقانوني انجام و نه مي‌خواهد تنگه‌اي را ببندد. در حال اعمال حق حاكميتي خود است، منتها به شكلي كه تامين‌كننده منافع ايران در چارچوبي عظيم‌تر باشد چارچوبي با وسعت از مديترانه تا اقيانوس هند.
چرا؟!
ماجرا از آنجا شروع شد كه 30 كماندوي نيروي دريايي انگليس وارد نفتكش ايراني شدند و به عواقب اقدام تحريك‌آميز و غيرقانوني خود فكر نكردند، فرمانداري جبل‌الطارق به نيابت از انگليس و بنابر درخواست امريكا بازي را آغاز كرد. آن هم در حالي كه به آسيب‌پذيري خود در اين غائله واقف نبود. قوانين را دوطرفه مي‌نويسند و دوطرفه اجرا مي‌كنند. اجراي يك‌طرفه قوانين به‌نحوي كه يك‌طرف در آن پيروز شود، متعلق به دوراني بود كه مفهوم استعمار تعريف‌كننده غالب روابط في‌مابين ايران و كشورهاي اروپايي بود.
به هر حال، انگليس كشتي ايران را توقيف و با بهانه بررسي متوقف كرد و ايران بعد از تعيين 2هفته مهلت براي حل و فصل ماجرا، اقدام به بررسي دقيق‌تر شناورهاي انگليسي همراه با توقف آنها كرده، با اين تفاوت كه ايران مي‌تواند ماه‌ها هيچ كشتي‌اي از جبل‌الطارق عبور ندهد اما انگليس نمي‌تواند حتي يك‌روز عبور كشتي‌هايش از تنگه هرمز را تعطيل كند. طرفين البته اين مساله را مي‌دانستند، اما تحليل اشتباه انگليس‌‌ها مبني بر احساس عدم امنيت و اعتماد به‌نفس ايران در شرايطي كه امريكا يك جنگ عظيم اقتصادي عليه ايرانيان راه انداخته، به‌نظر موجب اين تحليل اشتباه شد كه ايران واكنش نشان نخواهد داد.
در آن طرف ماجرا انگليس چه مي‌كند؟ بعد از توقيف نفتكش ايراني به‌منظور ايجاد فضاي رواني براي عدم عمل ايران، انگليس اعلام كرد 2 ناو جنگي را به‌فاصله يك‌هفته براي حفاظت از آنچه كشتيراني آزاد مي‌نامد، به منطقه اعزام مي‌كند. و بعد از توقيف «استنا ايمپرو» نخستين واكنش جرمي هانت صحبت با پمپئو بود. درعين اينكه اعلام كرد منتظر فرصتي است تا با محمدجواد ظريف (كه در آن لحظه در هواپيما به سمت كاراكاس بود) گفت‌وگو كند. واكنش دوم هانت 2 توييت پياپي بود كه در آن، ضمن اشاره به تلاش‌هايش براي حل‌وفصل مشكل نفتكش ايراني، ايران را به اقدام سخت ديپلماتيك تهديد كرد. در همين حال آلمان و فرانسه خواهان آزادسازي نفتكش ايراني شدند اما زبان درخواست نرم و كاملا دور از حمايت هم‌پيمانان ناتو از يكديگر است.
به‌هرحال، انگليس بازي‌اش را انجام داده و ايران بازي متقابل خود را. اينجا توپ در زمين انگليس است كه تنش‌زايي بيشتر مي‌خواهد يا تنش‌زدايي. ايران نشان داد در صيانت از حقش لحظه‌اي ترديد ندارد، ابزارهاي آن را هم به كفايت دارد. دلايل عقلاني پافشاري برآنها را هم دارد. جامعه ايران هم من‌حيث‌المجموع خواهان اعمال حاكميتند.
كارشناس اقتصادي