گروه اقتصادي
در نخستين دقايق شروع به كار بازار نفت در شرق آسيا، نرخ نفت با جهشي قيمتي به حملات روز شنبه به تاسيسات نفتي آرامكو، واكنش نشان دادند. افزايش قيمت نفت در دقايق اوليه آغاز به كار بازار در بامداد ديروز نشان از افزايش تنش سياسي و احتمال درگيري نظامي در منطقه دارد. بالا رفتن قيمت نفت در حالي است كه رييس‌جمهور امريكا مجوز استفاده از ذخاير استراتژيك نفت امريكا براي به تعادل رساندن عرضه نفت در بازار را
صادر كرد.
با وجود اجازه ترامپ مبني بر استفاده از ذخاير استراتژيك نفت امريكا و تزريق آن به بازار براي به تعادل رساندن عرضه، شواهد حاكي از آن است كه قيمت معاملات آتي نفتي برنت در بازار سنگاپور با 19 درصد افزايش به نزديك 72 دلار رسيد. اين رقم بالاترين قيمت نفت طي 4 ماه گذشته است.
تا هفته گذشته تصور افزايش قيمت نفت به بالاي 60 دلار تقريبا غيرممكن بود به همين دليل وزيران نفت كشورهاي حاشيه خليج فارس طي توافقي غيررسمي درصدد كاهش توليد تا يك ميليون و ششصد هزار بشكه نفت در روز برآمدند. با حمله اخير علاوه بر افزايش قيمت‌ها، ريسك مخاطرات ژئوپولتيك و احتمال درگيري نظامي نيز در اين منطقه افزايش يافت.
عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان اعلام كرد كه بخشي از كسري توليد را از محل ذخاير اضطراري نفت خود تامين خواهد كرد. به گفته او در حال حاضر 138 ميليون بشكه ذخاير نفتي در عربستان موجود است كه پاسخگوي نياز 37 روز مشتريان عربستان است. حتي اگر عربستان بتواند در سريع‌ترين زمان ممكن توليد خود را به قبل از حمله برساند يا كشورهاي ديگر بتوانند خود را با شرايط جديد وفق داده و مصرف را كم كنند تا افزايش قيمت شديدي در بازار ايجاد نشود باز هم بالا رفتن حق بيمه كشتي‌هاي نفتكش دور از ذهن نيست. شرايط در خاورميانه و تنگه هرمز كه مهم‌ترين منطقه و آبراهه جهان براي تبادل نفت به ساير نقاط است، جنگي است و حق بيمه نيز متناسب با اين شرايط تعيين مي‌شود. اين امر نيز مي‌تواند بر افزايش قيمت نفت تاثير بگذارد.
افزايش قيمت‌ها، واكنش قابل پيش بيني بازار
در تازه‌ترين ارزيابي صورت گرفته از سوي شركت انگليسي اسپكت، پس از حمله اخير به آرامكو 18 درصد از توليد گاز طبيعي و 50 درصد از توليد نفت عربستان دچار تعويق يا تعطيلي شد. حمله به آرامكو مهم‌ترين اقدام در 10 سال اخير است كه باعث تحت‌الشعاع قرار گرفتن بازار نفت و زيرساخت‌هاي يك كشور شد. سول كاوونيچ، تحليلگر انرژي در بانك سوييس حمله اخير به آرامكو را جدي‌ترين حمله به زيرساخت‌هاي انرژي يك كشور مي‌داند و معتقد است: هرگز شاهد توقف اينچنيني عرضه و جهش ناگهاني قيمت در بازار نفت نبوده‌ايم. متخصصان مالي نگران عواقب آن هستند.
حمله روز شنبه بزرگ‌ترين حمله به زيرساخت نفت يك كشور توليدكننده از زمان حمله صدام‌حسين به كويت در سال ۱۹۹۰ است. حمله صدام كه به «جنگ اول خليج فارس» معروف است، باعث به آتش كشيده شدن 800 حلقه چاه نفت در كويت شد كه بيش از 8 ماه براي خاموش كردن آن وقت صرف شد و تا قبل از حمله به آرامكو، مهم‌ترين حمله به زيرساخت‌هاي انرژي يك كشور بود. با آتش گرفتن چاه‌هاي نفت كويت 4.2 ميليون بشكه نفت از بازار حذف شد.
حمله حوثي‌ها يك تاثير ديگر نيز بر بازار انرژي دارد و آن خروج ناگهاني 5.7 ميليون بشكه نفت است. اين ميزان كاهش نفت حتي از كسري عرضه نفت ايران به دليل انقلاب در سال 1979 نيز بيشتر است. در آن سال و به دليل تحريم‌ها حدود 5.6 ميليون بشكه نفت از بازار كنار گذاشته شد.
حمله اخير علاوه بر تغيير ناگهاني در عرضه نفت، تغيير قيمت را نيز به دنبال داشته و در كمتر از 3 روز به گواه معاملات آتي نفت در بازار، قيمت نفت حدود 20 درصد افزايش داشت و به 71 دلار و 95 سنت رسيد كه بيشترين سطح 4 ماه اخير است. قيمت نفت خام برنت قبل از حمله پهپادها حدود 60 دلار بوده است.
چالش پيش رو، امكانات محدود
پس از باز شدن بازار معاملات در روز گذشته و افزايش قيمت‌هاي نفت، ترامپ مجوز آزادسازي ذخاير نفتي امريكا را صادر كرد و در حساب توييتري خود نوشت: به خاطر حمله به تاسيسات نفتي عربستان سعودي كه ممكن است روي قيمت نفت تاثير داشته باشد من مجوز استفاده از ذخاير استراتژيك نفت امريكا را در صورت نياز صادر كرده‌ام. به اندازه‌اي كه بازارها نفت كافي داشته باشند.
كره جنوبي نيز به تبعيت از اين كشور تاكيد كرد كه اگر شرايط واردات نفت خام به خاطر حمله روز شنبه پهپادها بدتر شود، ذخاير استراتژيك نفت خود را باز مي‌كند. وزارت انرژي كره جنوبي طي بيانيه‌اي اعلام كرد اين حملات در كوتاه‌مدت تاثيري بر واردات نفت خام از عربستان سعودي نمي‌گذارد ولي اگر اين شرايط طولاني شود ممكن است در عرضه نفت خام اختلال به وجود بيايد. كره جنوبي 96 ميليون بشكه ذخاير نفتي دارد كه اگر آن را آزاد كند شايد بتواند يك روز مصرف انرژي در جهان را تامين كند. مصرف انرژي در جهان بيش از 100 ميليون بشكه نفت در روز است.
با وجود دستور رييس‌جمهور امريكا براي ورود نفت شيل بيشتر به بازار اما تحليل‌ها بر اين است كه در كوتاه‌مدت بازار به تعادل نمي‌رسد. چراكه توليدكنندگان نفت شيل پس از تحمل سال‌ها هزينه‌هاي سنگين و بالا بودن قيمت‌هاي نفت علاوه بر كاهش كارگران، توليدات خود را نيز كم كردند به گونه‌اي كه در يك ماه منتهي به 30 آگوست تعداد 24 دكل در امريكا خاموش شد و تعداد دكل‌هاي فعال نفتي اين كشور به ۷۴۲ عدد رسيد كه كمترين ميزان از اوايل ژانويه ۲۰۱۸ است. با اين وجود آزادسازي ذخاير نفت امريكا به بازار كه معادل يك ماه مصرف اين كشور است موجب افزايش فشار بر دكل‌هاي فعال مي‌شود. امريكا براي پاسخ دادن به افزايش تقاضاي نفتي به 90 تا 180 روز زمان براي حفاري، تكميل و به خط آوردن توليدات جديد نياز دارد. در نتيجه توليدكنندگان امريكايي حداقل تا 3 ماه آينده نمي‌توانند نسبت به افزايش تقاضا و نه تقاضاي جاري در بازار واكنش نشان داده و جاي خالي 5.7 ميليون بشكه نفت در روز را به سرعت پر كنند.
علاوه بر از بين رفتن 5 درصد از عرضه نفت جهان، چالش ديگر پيش روي كشورهاي اروپايي و امريكايي، افزايش قيمت هر گالن بنزين است. يكي از اعضاي موسسه گروه اوراسيا پيش‌بيني كرده كه حمله اخير پتانسيل اين را دارد كه قيمت هر گالن بنزين در امريكا را تا 25 سنت افزايش دهد.
آيهام كامل، رييس اجرايي خاورميانه و آفريقاي شمالي در گروه اوراسيا بامداد دوشنبه اعلام كرد اگر خسارت به تاسيسات آرامكو منجر به قطع طولاني‌مدت توليد و صادرات نفت شود علاوه بر افزايش قيمت بنزين باعث افزايش حق بيمه بين دو تا سه دلار به ازاي هر بشكه نفت مي‌شود. گلدمن ساكس پيش‌بيني كرده است كه اگر نفت عربستان سعودي به مدت 6 هفته يا بيشتر قطع شود، قيمت نفت مي‌تواند به ۷۵ دلار يا حتي بيشتر از آن برسد.