حسن روحاني تهران را با پيام صلح ترك كرد. رييس‌جمهوري صبح دوشنبه بعد از آنكه 3 بار زنگ اول مهر را نواخت راهي «مهرآباد» شد. برخي اعضاي هيات وزيران و البته علي‌اكبر ولايتي، مشاور امور بين‌الملل رهبري او را در پاويون فرودگاه همراهي كردند و اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهوري، حسن روحاني را تا پله‌هاي هواپيما مشايعت كرد تا در نهايت هواپيماي ايران‌اير رييس‌جمهوري با پيام صلح عازم نيويورك شود.
اگرچه سخنگوي دولت در نشست خبري ديروز اذعان داشت كه حسن روحاني براي رفتن به نيويورك بعد از جنجال رواديد هيات ايراني «ترديد» داشته، به نظر مي‌رسد رييس‌جمهوري پس از مشورت‌هاي صورت گرفته به اين نتيجه رسيده كه امروز زمان رفتن و سخنراني در هفتاد و چهارمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد است تا بسته پيشنهادي ايران را در بزرگ‌ترين گردهمايي سياسي جهان ارايه كند و قضاوت را به افكار عمومي بسپارد. او پيش از پرواز، با تاكيد بر اينكه «مسائل امروز منطقه خليج‌فارس پيچيده و سخت است»، سفر امسال به نيويورك را داراي «اهميت ويژه« توصيف كرد؛ سفري كه ظاهرا ترديد روحاني براي رفتن را در مواجهه با هراس امريكايي‌ها به يقين تبديل كرده است.روحاني همچنين از هراس امريكايي‌ها براي بيان سخن حق گفت كه از مهم‌ترين دلايل عدم تمايل آنها براي حضور و سخنراني هيات ايراني در مقر سازمان ملل است. او با بيان اينكه «وقتي امريكايي‌ها تمايل به حضور هيات ايراني ندارند، اتفاقا ما بايد براي اين حضور اصرار داشته باشيم و برخلاف تمايل آنها بايد به سازمان ملل رفته و ديدگاه‌ها و سخنان خود را به صراحت در آنجا بيان كنيم، چراكه داراي منطق و استدلال هستيم و اين دشمنان ما هستند كه دلايل كافي در اختيار ندارند» نشان داد كه ترديد‌ها بالاخره به اطمينان مبدل شده و او راهي مقر سازمان ملل است تا شايد باري ديگر «جهان عاري از خشونت» را يادآور شود.
اما شايد آنچه بيش از پيام رييس‌جمهوري به عنوان نماينده جمهوري اسلامي اهميت دارد، تعامل‌ها و كنش‌هاي سياسي او و همراهانش در اين سفر باشد كه مي‌تواند مسير پرونده برجام را تغيير دهد.
امكان يا امتناع از مذاكره؟
همچنان بحث امكان يا امتناع از مذاكره ميان تهران-واشنگتن مطرح است. رييس‌جمهوري پيش از سفر به نيويورك در مورد «مساله 1+4، موضوع هسته‌اي همچنين موضوع كاهش تعهدات ايران در برجام» نيز سخن گفت و آنها را از جمله محورهاي مطرح شده در اين سفر مي‌داند؛ محورهايي كه سرنوشت ديپلماسي جمهوري اسلامي را دست‌كم تا 2 سال آينده مشخص مي‌كند.
روحاني ابتدا توضيح داد «در اجلاسي كه در سطح وزيران برگزار مي‌شود، منطق كاهش تعهدات ايران تشريح و بررسي خواهد شد» و در ادامه با ابراز خوشحالي و خرسندي از اينكه براي نخستين‌بار در تاريخ تخاصم ايران و امريكا، به نقطه‌اي رسيده‌ايم كه امريكا از نظر سياسي منزوي شده است، گفت: «جز يك الي دو كشور كوچك از اذناب امريكا، اكثر قاطع كشورها اقدامات امريكا را محكوم مي‌كنند. خوشبختانه امريكا در اين موضوع نيز از نظر سياسي موفق نشده و يك بار كه به شوراي حكام در مورد اين موضوع مراجعه كردند پاسخي كه شنيدند اين بود كه اين موضوع ربطي به شوراي حكام ندارد و بايد در نشست 1+5 مطرح شود.»
ساعاتي پس از عزيمت روحاني به امريكا، كريستين امان‌پور خبرنگار ارشد سي.ان.ان در حساب كاربري‌اش در توييتر نوشت: «شاخه زيتون هميشه روي ميز قرار داشته است. ولي ما يك‌بار ديگر نيز اين شاخه زيتون را نشان مي‌دهيم.» او يكشنبه شب نيز در جريان مصاحبه با محمدجواد ظريف وزير امور خارجه ايران مدعي شده بود كه حسن روحاني آمادگي مشروطي براي گفت‌وگو با دونالد ترامپ دارد و از ظريف نقل‌قول كرده بود كه ايران براي حل مسالمت‌آميز مناقشه خود با امريكا آماده پذيرش نظارت دايمي بر فعاليت‌هاي هسته‌اي خود است. در واقع امان‌پور پيش از آنكه از شاخه صلح‌آميز زيتون صحبت كند، مدعي شده بود كه روحاني در صورت لغو تحريم‌ها از سوي امريكا در ازاي اعمال نظارت دايمي بر فعاليت‌هاي هسته‌اي حاضر به ديدار و گفت‌وگو با رييس‌جمهوري امريكا در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد است.حسام‌الدين آشنا، مشاور رييس‌جمهوري نيز كه روحاني را در اين سفر همراهي مي‌كند، صبح ديروز در توييتر خود نوشت: «رييس‌جمهوري در آستانه انجام ماموريتي دشوار از جانب ملت ايران است؛ ماموريتي شايد دشوارتر از هميشه. خالصانه محتاج دعاي‌تان هستيم تا عزت، حكمت و مصلحت چراغ راه‌مان باشد.»
مجموعه توييت صريح خبرنگار سي.ان.ان و توييت پرابهام و در لفافه مشاور رييس‌جمهور باعث شد كه برخي ناظران مدعي شوند كه احتمال ديدار و تعامل با رييس‌جمهوري امريكا قوت يافته، با اين حال سخنگوي دولت صبح دوشنبه در نشست خبري اين ادعا را صراحتا رد كرده و گفته است كه اظهارات ظريف مبتني بر همان راهبرد سابق جمهوري اسلامي است كه در صورت لغو تحريم‌ها ازسوي امريكا و بازگشت به ميز برجام، ايران حاضر است در چارچوب 1+5 با امريكا مذاكره كند. در واكنش به رد و بدل شدن پيام‌هاي اينچنيني برخي تندروهاي داخلي در فضاي مجازي شروع به هشدار دادن و نهيب زدن به روحاني كردند. مهدي محمدي، روزنامه‌نگار اصولگرا كه مدتي است، سوداي سياستمدار شدن نيز در سر مي‌پروراند و براي اين كار از «جمنا»، آغاز به كار حزبي و تشكيلاتي كرده، از جمله همين افراد بود. محمدي در توييتر خود نوشت: «در آستانه يك توافق «بسيار بد» قرار داريم، مگر اينكه آقاي روحاني از تجربه برجام چيزي آموخته باشد.»
مجموعه اين واكنش‌ها به طرح اين پرسش انجاميد كه آيا قرار است اتفاق بديعي در نيويورك رقم بخورد يا تمام اين اظهارنظرها صرفا تاكيد و تكراري بر مواضع پيشين است؟ آيا دلواپسان از خبرهاي پشت پرده آگاهند يا صرفا براي مقابله با دولت تيري در تاريكي مي‌اندازند؟ اين پرسش‌ها در حالي مطرح است كه روز گذشته دونالد ترامپ گفته بود: «من همواره آماده‌ام. برنامه‌اي براي ديدار با رييس‌جمهور ايران ندارم، اما همواره آماده‌ام. آنچه آنها مي‌خواهند را گوش مي‌دهم، اما برنامه‌اي براي ديدار ندارم.»
سايه آرامكو بر بر مناسبات بين‌المللي
در ميان هياهوي دوباره ايجاد شده به نظر مي‌رسد سايه اتفاق تازه‌اي مسير ديپلماتيك را دستخوش تغييراتي كرده است. چنانكه امانوئل مكرون، رييس‌جمهوري فرانسه نيز كه اين روزها نقش ميانجي ميان ايران و امريكا را ايفا مي‌كند، همزمان با سفر روحاني به نيويورك ابراز اميدواري كرد كه در مجمع عمومي سازمان ملل «اتفاقي بيفتد»؛ هرچند كه او هم باور دارد حمله به تاسيسات نفتي عربستان اوضاع را «تغيير» داده است. حسن روحاني هم در سخنراني‌اي كه پيش از سفر به نيويورك داشت، به موضوع تاسيسات نفتي آرامكو عربستان اشاره و اعلام كرد: «در موضوع آرامكو كه محصول تجاوز امريكا، عربستان، امارات، صهيونيسم و اذنابش به يمن است، همه افكار آزاد جهان آن را محكوم مي‌كنند. امريكايي‌ها ظاهرا ظلم و ستم به كشورها را براي خودشان توجيه مي‌كنند. اما پاسخ يمن به تجاوز را نمي‌توانند ببينند و براي‌شان سنگين است و ظلم به مردم يمن را نمي‌بينند.» او در بخش ديگري از سخنراني روز دوشنبه با اشاره به اينكه در هفته‌هاي اخير مسائل منطقه‌اي هم شرايط حادي پيدا كرده است، گفت: «در اين راستا برخوردها و نگراني‌هايي وجود دارد كه ريشه آن كاملا مشخص است، اما با اتهاماتي كه امريكايي‌ها مي‌زنند، مشخص است كه به دنبال اهداف ديگري هستند.» روحاني اضافه كرد: «وزير خارجه امريكا در اين راستا مدام حرف‌هاي بي‌ربطي مي‌زند و از عجايب تاريخي است كه يك وزير خارجه به‌طور مستمر حرف‌هاي ناصحيح و نادرستي را بيان مي‌كند، آنها در مسائل منطقه بيش از آنچه در آرامكو خسارت وارد شده، تبليغ مي‌كنند و نسبت به خسارت‌هاي آن بزرگنمايي دارند.» رييس‌جمهوري گفت: «دليل اين‌گونه اقدامات اين است كه امريكا مي‌خواهد به‌طور كامل منطقه را تحت سلطه خود در آورد و همه نفت منطقه شرقي عربستان را در اختيار داشته باشد و البته اين دعواي امريكا عمدتا با چين و ديگران است. امريكايي‌ها مي‌خواهند از اين فرصت نهايت استفاده را ببرند و اينكه به دنبال انعقاد قراردادهاي ميليارد دلاري براي سيستم‌هاي پدافند با كشورهاي منطقه هستند، نشان مي‌دهد كه آنان اهداف ديگري را براي حضور مستمر در منطقه دارند.»
تحريم‌هاي ظالمانه بدون دستاورد
رييس‌جمهوري در بخش ديگري از سخنراني خود در فرودگاه مهرآباد همچنين يادآور شد: «امسال در شرايطي به سازمان ملل سفر مي‌كنيم كه تحريم‌هاي ظالمانه امريكا عليه ملت ايران به حدي رسيده است كه خودشان اعتراف دارند كه چيزي براي تحريم نمانده و هر اقدامي بوده انجام داده‌اند و اخيرا تحريم‌هايي كه قبلا اعمال شده را مجددا آغاز كرده‌اند و اين به معناي استيصال كامل امريكايي‌هاست.»
روحاني با تاكيد بر اينكه تحريم‌هاي حداكثري امريكا نتوانسته دستاوردي براي دشمنان داشته باشد، اظهار كرد: «ملت ايران در مقابل اين تحريم‌ها به خوبي استقامت و ايستادگي كرده است و به فضل الهي روند حركت اقتصادي كشورمان در ماه‌هاي اخير نسبت به گذشته رشد داشته و اين نشان مي‌دهد كه توان مقابله كافي با تحريم‌ها را داريم.»
اميدواري به ائتلاف اميد
رييس‌جمهوري روز يكشنبه در جريان سخنراني در مراسم گراميداشت هفته دفاع مقدس از «ائتلاف اميد» پرده‌برداري كرد؛ ايده‌اي كه قرار است در سخنراني روز پنجشنبه روحاني در مجمع عمومي سازمان ملل به عنوان «طرح صلح هرمز» تبيين شود و مقامات جمهوري اسلامي اميدوارند با اين طرح پيام صلح را از خاورميانه به امريكا ببرند.
اگرچه سخنگوي دولت در نشست خبري از بيان جزييات اين طرح خودداري و تنها به اين بسنده كرد كه «نگران منطقه هستيم»، حسن روحاني در سخنراني صبح دوشنبه مطرح كرد كه در اين طرح به دنبال همكاري دسته‌جمعي درون خليج‌فارس براي امنيت منطقه هستيم و مي‌خواهيم همه كشورهاي منطقه در اين مسير مشاركت و همكاري داشته باشند كه ابعاد مختلف آن را در مجمع عمومي سازمان ملل مطرح خواهيم كرد.
رييس‌جمهوري همچنين تاكيد كرد: اين طرح تنها جنبه امنيتي ندارد و مسائل ديگري را هم در بر مي‌گيرد و اسم آن ابتكار صلح هرمز يا اميد است كه از حرف اول كلمات تشكيل‌دهنده ابتكار صلح هرمز (HOPE) برگرفته شده است. او در ادامه افزود: «همه كشورهاي ساحلي خليج‌فارس و منطقه هرمز در آن دعوت مي‌شوند و سازمان ملل نيز براي حضور در اين طرح دعوت شده و براي تامين و تضمين امنيت منطقه فعال خواهد شد. اميدواريم بتوانيم با اين طرح به دنيا اعلام كنيم كه ايران به دنبال صلح بلندمدت در منطقه است. هنوز عكس‌العمل‌ها نسبت به اين طرح ابتكاري مشخص نيست، ضمن اينكه امريكايي‌ها هم ديروز اعلام كردند كه منتظر روشن شدن ابعاد اين طرح هستند.»
روحاني در پايان با تاكيد بر اينكه راه‌حل منطقه از درون منطقه خواهد بود و كساني كه از بيرون بيايند نمي‌توانند براي منطقه ما صلح و آرامش بياورند، گفت: «امريكايي‌ها از سال 2001 در منطقه هستند اما هيچ وقت نتوانستند در منطقه امنيت ايجاد كنند.»
در سفري كه محمود واعظي رييس دفتر رييس‌جمهوري، حسام‌الدين آشنا مشاور رييس‌جمهوري، محمدجواد ظريف وزير امور خارجه، عباس عراقچي و دهقاني معاون سياسي وزير امور خارجه و معاون امور حقوقي و بين‌الملل وزير خارجه و جمعي از عوامل اجرايي روحاني را همراهي مي‌كنند؛ به مدت 3 روز ملاقات‌هايي با 15 نفر از سران كشورهاي مختلف انجام مي‌شود. علاوه بر آن چند مصاحبه مطبوعاتي و نشست با مديران رسانه‌ها، فرهيختگان و صاحب‌نظران امريكا نيز از برنامه‌هاي قطعي روحاني است كه بايد ديد با وجود همه محدوديت‌ها به اين برنامه‌هاي از پيش تعيين شده گزينه يا گزينه‌هاي ديگري نيز اضافه خواهد شد يا خير.