پديده گرتا نونبرگ
سعيد عابدپور
سخنراني توفاني نوجوان شانزده‌ساله سوئدي، گرتا نونبرگ هفته گذشته در نشست امسال محيط زيست سازمان ملل موجي از تحسين جهانيان را برانگيخته است. روزي نيست كه گرتا در برنامه‌اي تلويزيوني ظاهر نشود و درباره بحران محيط زيست سخن نگويد. گرتا در سخنراني معروفش از فروپاشي محيط زيست، گرم شدن زمين، بي‌مسووليتي رهبران جهان و كشورهاي صنعتي سخن گفت. سخنان گرتا بارها توسط فعالان محيط زيست و متخصصان بيان شده ولي چگونه به ناگهان گرتا و صدايش در جهان خوب شنيده شد و چگونه مي‌توان پوشش وسيع رسانه‌اي از او را توضيح داد؟ از يك طرف صداي گرتا صداي ميليون‌ها نوجواني است كه آينده‌اي براي خود نمي‌بينند و از طرف ديگر گرتا صدا و نماينده شركت‌هاي سبز، شركت‌ها و بخش آي‌تي و لابي‌هاي گروه‌هاي فوق صنعتي در پي بحران‌هاي محيط زيستي است. رولد دال، نويسنده انگليسي داستاني درباره دختركي باهوش دارد؛ به نام «دختركي تنها». دختر داستان دال مبتلا به بيماري نادري است كه با كمك والدينش تصميم به مقابله با قدرتمنداني مي‌گيرد كه باعث و باني اين بيماري بوده‌اند و آرزوها و روياهاي او را به خاطر مطامع دنيا دزديدند. اين دختر مدرسه را ترك مي‌كند. به محل تجمع قدرتمندان ظالم مي‌رود و به مقابله با آنها مي‌پردازد. داستان گرتا بي‌شباهت به داستان «دختركي تنها» نيست. گرتا مدرسه‌اش را رها كرده تا به مقابله با آنهايي بپردازد كه روياهاي نوجوانان را مي‌دزدند و جهان را مرتبا وارد بحران‌هاي متعدد محيط زيستي مي‌كنند. گرتا نخستين بار سال گذشته در مجلس نمايندگان سوئد سخنراني كرد و اينگمار رنتزهوگ موسس شبكه اجتماعي we don’t have time اتفاقي او را ديد و عكس گرتا و سخنراني‌اش را منتشر كرد. اينگمار هدف شبكه اجتماعي خويش را رسيدن به جايگاه نخست در اينترنت مي‌داند. او گرتا را نه به اسم بلكه همچون قهرمان داستان داهلو «دختركي تنها» معرفي كرد. ولي ماجرا تنها اين نيست. اينگمار از حركت‌هاي ديگر محيط زيستي چون حركت جوانان zero hour، حركت ال گور climate reality project و حركت غيردولتي people climate strike نيز حمايت مي‌كند. او مي‌خواهد نماينده انقلابي رسانه فوق صنعتي و سبز باشد و ايجاد پديده گرتا، در راستاي جهاني‌سازي و بر صدرنشيني شبكه اجتماعي او است. اينگمار در مصاحبه با خبرنگار انگليسي دومينيك گرين اظهار كرد با مادر گرتا كه خواننده اپرا و هنرپيشه است، سال گذشته آشنا شده و مادر گرتا شش ماه پيش از اينكه گرتا فعاليت خود را آغاز كند، يكي از سخنرانان نشستي تحت عنوان «مجلس آب و هوا» بود. به نظر مي‌رسد گرتا محصول فكر مشترك مادرش و اينگمار بود تا چهره معصوم نوجواني را براي تحت‌تاثير قرار دادن افكار عمومي جهان درباره بحران محيط زيست خلق كنند.
همچنين گرتا تحت تربيت مادر هنرمندش سخنراني احساسي و آتشيني را ابتدا در مجلس نمايندگان سوئد و سپس در نشست محيط زيست سازمان ملل ايراد كرد.
شايد عده‌اي بگويند تا اينجاي كار هيچ اشكالي وجود ندارد. طبيعتا دختري نوجوان نمي‌توانسته به صورت اتفاقي مطرح شود و بايد جريان رسانه‌اي قوي در كار مي‌بود تا صداي امثال گرتا شنيده شود؛ ضمن اينكه به نظر مي‌رسد سخنان گرتا در نشست سازمان ملل بسيار خوب بيان شده و او توانسته احساسات بسياري را در جهان به گوش جهانيان از فاجعه و بحران محيط زيستي برساند. ولي همچنين بايد به نقش اينگمار رنتزهوگ و ساير شركت‌هايي واقف بود كه براي رقابت تجاري در بخش شبكه‌هاي اجتماعي و اينترنت از پديده گرتا استفاده مي‌كنند. هدف تسخير بيشتر فضاي اينترنتي و جذب ميليون‌ها مخاطب است. شركت اينگمار در سه حوزه بازاريابي ديجيتال، شبكه‌هاي اجتماعي و فيبركربن فعال است. اين شركت از جمله صدها شركت سبز است كه در انقلاب فوق صنعتي جديد به دنبال استفاده بهينه از منابع طبيعي، تبديل مواد زايد به مواد مناسب و حفظ بيشتر محيط زيست است. در انقلاب صنعتي جديد شركت‌هاي سبز با فناوري‌هاي نانو مانند انواع شركت‌هاي سازنده فيبر كربن و ساير اقلام ديگر به تدريج جاي خود را باز مي‌كنند. تنها در امريكا اين صنعت 82 ميليارد دلار ارزش دارد. رشد بيشتر شركت‌هاي نوين فناوري سبز نياز به شبكه قوي رسانه‌اي سرمايه‌داري دارد و گرتا صداي مظلوميت ميليون‌ها نوجوان در خدمت اين شركت‌ها قرار دارد.