نيروهاي خليفه حفتر از اطراف طرابلس عقب رانده‌شدند
افشاي ابعاد بين‌المللي
آتش‌افروزي در ليبي
شهاب شهسواري
جنگ در ليبي بعد از يك سال عمليات تهاجمي نيروهاي شبه‌نظامي تحت رهبري خليفه حفتر، وارد مرحله تازه‌اي شده است. نيروهاي متحد دولت وفاق ملي ليبي، حكومت به رسميت شناخته‌شده بين‌المللي روز دوشنبه موفق شدند بعد از يك عمليات سنگين، پايگاه هوايي الوطيه در حومه طرابلس پايتخت را از تصرف نيروهاي شبه‌نظامي خارج كنند. روز سه‌شنبه نيز رسانه‌هاي نزديك به دولت طرابلس اعلام كردند كه نيروهاي وفادار به اين دولت توانسته‌اند دو شهر بدر و تيجي را در نزديكي مرزهاي تونس از كنترل نيروهاي تحت رهبري خليفه حفتر خارج كنند. همزمان با اين رويدادها رسانه‌ها از گزارش تازه هيات كارشناسي سازمان ملل متحد و افشاي ابعاد وسيع نقض تحريم‌هاي تسليحاتي ليبي از سوي حاميان بين‌المللي طرف‌هاي درگير خبر مي‌دهند. بعد از يك سال عمليات تهاجمي شبه‌نظامي تحت رهبري خليفه حفتر، پيشروي‌هاي تازه نيروهاي وفادار به دولت به رسميت شناخته‌شده بين‌المللي در طرابلس، نشان از تحولات تازه در ميدان نبرد ۱۰ ساله در ليبي دارد. اين در حالي است كه به گفته سخنگوي نيروهاي شبه‌نظامي موسوم به «ارتش ملي ليبي» تحت رهبري خليفه حفتر، نيروهاي اين گروه از برخي محلات پايتخت عقب‌نشيني كرده‌اند. خليفه حفتر، جنگ سالار ليبيايي- امريكايي، از يك سال پيش، بعد از تصرف بخش مهمي از خاك ليبي جنگ عليه دولت مركزي را با هدف تصرف پايتخت آغاز كرد. نيروهاي حفتر با پشتيباني امارات متحده عربي، عربستان‌سعودي، مصر و روسيه تاكنون توانسته است جز پايتخت، بسياري از نقاط ليبي را تحت تصرف خود درآورد.
همزمان با اين تحولات، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه كه هر دو متهم به حمايت از يكي از طرف‌هاي جنگ در ليبي هستند، دوشنبه شب در تماسي تلفني در مورد تحولات ليبي با يكديگر گفت‌وگو كردند. در اين گفت‌وگوي تلفني دو طرف نسبت به افزايش درگيري‌ها در ليبي اظهار نگراني كردند و خواستار انجام گفت‌وگوهاي سياسي بر‌مبناي قطعنامه ۲۵۱۰ شوراي امنيت سازمان ملل متحد شدند. زمستان سال گذشته مذاكراتي ميان دولت طرابلس و شبه‌نظاميان تحت حمايت خليفه حفتر با وساطت تركيه و روسيه در مسكو برگزار شد اما توافق آتش‌بس دو‌طرف در اين نشست هرگز فرصت اجرا پيدا نكرد و طرفين به درگيري‌ها ادامه دادند.
محمد غنونو، سخنگوي نيروهاي متحد دولت وفاق ملي ليبي ادعا كرده است كه بعد از تصرف اين پايگاه هوايي نيروهاي دولت مركزي موفق به كشف سامانه موشك ضدهوايي مدرن پنتسير روسيه شده‌اند كه نيروهاي حفتر جهت مقابله با حملات هوايي از آن استفاده مي‌كردند. به نوشته پايگاه اينترنتي فوربس، نيروهاي حفتر از اين سامانه پدافندي براي مقابله با پهپادهاي مسلح ساخت تركيه استفاده مي‌كردند. به نوشته فوربس چندين سامانه موشكي پنتسير روسي از سوي دولت امارات متحده عربي به ليبي ارسال شده است كه در نقاط مختلف اين كشور فعال هستند. اين سامانه‌ها كه روي خودروهاي مان آلماني نصب شده‌اند، با استفاده از هواپيما به خاك ليبي منتقل شده‌اند و در‌اختيار نيروهاي شبه‌نظامي تحت فرمان حفتر قرار گرفته‌اند. فائز سراج، رييس شوراي رياست‌جمهوري دولت وفاق ملي نيز اعلام كرده است كه دولتش به جنگ با نيروهاي شبه‌نظامي تا «آزادي همه سرزمين‌هاي ليبي» ادامه خواهد داد. فائز سراج، زمستان سال گذشته با امضاي توافقنامه امنيتي با دولت تركيه، از حمايت نظامي تركيه و نيروهاي ارتش اين كشور در خاك ليبي بهره‌مند شده است. فتحي باشاغا، وزير كشور دولت وفاق ملي هم گفته است كه با تصرف پايگاه هوايي الوطيه «شانس حفتر براي تصرف طرابلس به صفر رسيده است.» محمد القبلاوي، سخنگوي وزارت خارجه دولت وفاق ملي هم گفته است مدارك و اسناد كشف شده در فرودگاه وطيه را در‌اختيار شوراي امنيت سازمان ملل متحد قرار مي‌دهد كه نشان‌دهنده نقض گسترده تحريم تسليحاتي ليبي از سوي برخي كشورهاي حامي خليفه حفتر است.با اين حال نيروهاي وفادار به خليفه حفتر، اخبار منتشرشده در مورد پيروزي‌هاي دولت مركزي را تكذيب كرده‌اند و آن را يك عقب‌نشيني تاكتيكي از برخي «مناطق مسكوني پرجمعيت» توصيف كرده‌اند. خليفه حفتر يك ماه پيش با صدور بيانيه‌اي رسما در ليبي اعلام حكومت نظامي كرده بود و خود را تنها رهبر مشروع در اين كشور معرفي كرد. دولت وفاق ملي در طرابلس بعد از ۴ سال جنگ داخلي در ليبي، با ابتكار سازمان ملل متحد براي پيگيري روند گفت‌وگوهاي داخلي و تشكيل يك دولت فراگير ايجاد شد.
تلاش‌هاي بين‌المللي براي توقف جنگ داخلي در ليبي كه از سال ۲۰۱۱ و بعد از عمليات ناتو براي سرنگوني معمر قذافي آغاز شده است، در ماه‌هاي اخير شدت يافته است. نشست‌هاي بين‌المللي در مسكو با حضور وزراي خارجه تركيه و روسيه و نشست چندجانبه برلين با حضور وزراي خارجه كشورهاي اروپايي حاشيه مديترانه، كشورهاي عربي حامي خليفه حفتر، تركيه و روسيه، با هدف امضاي يك توافق بلندمدت آتش‌بس ميان طرفين در ماه‌هاي گذشته ناموفق به پايان رسيدند اما بازيگران خارجي، بهرغم دعوت به آتش‌بس و گفت‌وگوهاي سياسي، همچنان به حمايت‌هاي نظامي از طرفين درگيري ادامه مي‌دهند. يك سند محرمانه تازه منتشرشده از سوي هيات تحقيق سازمان ملل متحد نشان مي‌دهد كه دولت امارات متحده عربي، روسيه و تركيه بهرغم تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ليبي به ارسال اسلحه به اين كشور جنگ‌زده ادامه داده‌اند.
طرفين درگيري‌ها در ليبي يكديگر را به استفاده از مزدوران خارجي و سلاح‌هاي مدرن وارداتي از كشورهاي ديگر متهم مي‌كنند. در حالي كه هواداران دولت وفاق ملي در طرابلس، وفاداران به خليفه حفتر را به استفاده از «مزدوران سوداني» و «شبه‌نظاميان پيمانكاري كمپاني وگنر در روسيه» متهم مي‌كنند، دولت‌هاي عربي هوادار حفتر دولت مركزي را به تكيه به ارتش تركيه و «نيروهاي شورشي اهل سوريه كه توسط تركيه به خاك ليبي منتقل شده‌اند» متهم كرده‌اند. به گفته گروه موسوم به «ديده‌بان حقوق بشر سوريه» مستقر در لندن، تاكنون نزديك به ۹ هزار شبه‌نظامي شورشي اهل سوريه توسط تركيه به ليبي منتقل شده‌اند.
جزييات كمك‌هاي نظامي امارات به حفتر
به گزارش خبرگزاري آناتولي تركيه، هيات كارشناسان سازمان ملل متحد در تازه‌ترين گزارش محرمانه خود در مورد اجراي تحريم تسليحاتي ليبي، جزييات تازه‌اي از كمك‌هاي غيرقانوني دولت امارات متحده عربي به خليفه حفتر، جنگ‌سالار ليبيايي منتشر كرده‌اند. براساس يك نامه محرمانه اين هيات تحقيقات كه خبرگزاري آناتولي مدعي شده به نسخه‌اي از آن دسترسي پيدا كرده است، يك كمپاني اماراتي اخيرا به پرداخت ۱۸ ميليون دلار، ۶ هلي‌كوپتر و ۲ قايق نظامي براي استفاده در جنگ ليبي سفارش داده است. بر اساس اين گزارش تجهيزات نظامي خريداري‌شده از‌سوي امارات غالبا از دولت‌هاي آفريقايي خريداري شده‌اند و به شبه‌نظاميان در ليبي رسيده‌اند. به نوشته خبرگزاري آناتولي، هلي‌كوپترهاي مذكور كه از سوي يك كمپاني اماراتي مستقر در اردن سفارش داده شده بودند، از آفريقاي‌جنوبي خريداري و از طريق اردن به ليبي ارسال شده‌اند. دولت امارات همچنين سه فروند هلي‌كوپتر تهاجمي SA341 فرانسوي از دولت گابن خريداري كرده و به ليبي فرستاده است. شبكه خبري بلومبرگ هم هفته گذشته گزارش داده‌بود كه چند كمپاني مستقر در دوبي، تعدادي مستشار پيمانكاري غربي را براي كمك به نيروهاي شبه‌نظامي خليفه حفتر در عمليات تصرف طرابلس استخدام كرده‌اند. به نوشته اين خبرگزاري اين شبه‌نظاميان خارجي قرار است عمليات توقيف و جست‌وجوي كشتي‌ها در آب‌هاي ساحلي ليبي را مديريت كنند تا جلوي دريافت سلاح از سوي نيروهاي وابسته به دولت به‌رسميت شناخته شده بين‌المللي در طرابلس را بگيرند.