از اين همه سادگي تا آن همه عظمت

استاد مطهري ساحت وحي را وراي عقل بشري مي‌دانست. به همين لحاظ معتقد بود كه هدايت پيامبران متوجه منطقه‌اي از اطوار زندگي انساني است كه در آن نه فقط «اداره و تعديل زندگي مادي» بلكه «مساله عالم آخرت» نيز به ضرورت مطرح است. به نظر او پيامبران علاوه بر آنكه انسان را به مصالح اجتماعي راهنمايي مي‌كنند بلكه با تقويت بنياد «ايمان» در انسان‌ها، موجد قدرتي مي‌شوند كه آن مصالح اجتماعي به اجرا درمي‌آيند. از آنجايي كه ايشان به اقتضاي مشرب فكري خود، براي عقل جايگاه رفيعي را قايل بود، همواره به روشي متقارن به طرح مسائل از منظر عقل و وحي مي‌پرداخت، هرچند در اثبات نبوت «سبك فلسفي» را ترجيح مي‌داد. وي با اين دو اصل 1- امكان اصل نبوت («اينكه بشر اتصال داشته باشد با جهان ديگر و از آنجا الهاماتي و القائاتي به او بشود.») 2- اگر پيامبران نباشند در «زندگي بشر خلئي وجود پيدا مي‌كند كه منجر به اختلال كلي زندگي بشر مي‌شود» و در نهايت با قرار دادن اين دو اصل در قالب يك استدلال منطقي نتيجه مي‌گيرد كه در نظام جهان ضرورت دارد كه نبوتي وجود داشته باشد. مطهري در راستاي چنين طرحي متوجه چند دغدغه مهم ديگر هم بود؛ يكي از آنها توضيح مساله اعجاز پيامبران است. نقطه عزيمت وي در اين باره فاصله گرفتن از تفسيري بود كه سعي مي‌كرد به نحوي اين ويژگي را در حد يك استعاره وامر سمبليك تقليل دهد. به طوري كه وقتي بحث «امي» بودن پيامبر (ص) مطرح شد از كساني بود كه هيچ تاويلي را نپذيرفت و بر «درس ناخوانده و مكتب ناديده» بودن
پيامبر (ص) اصرار ورزيد. تصريح كرد كه «ايشان قبل از رسالت كوچك‌ترين آشنايي با خواندن و نوشتن نداشتند». از طرف ديگر، موج عقايد متاثر از انديشه‌هاي مادي جديد به طور خاص و نظريات مبتني بر فلسفه‌هاي حسي، به طور عام، باعث شده بود كه در جامعه فكري آن دوره، نوعي مخالفت با تفكر و تعمق در مسائل ديني را مشاهده كند. وي بر اين عقيده پا مي‌فشرد كه قرآن و رسالت پيامبر (ص) بر بشارت و اميد استوار است، لذا علاوه بر تاكيد بر اميد اجتماعي از تعصب كور و سختگيري غيرمعقول در امور ديني و ايجاد تنفر ابراز نگراني مي‌كرد. دين براي مطهري از «آدم تا خاتم يكي است و همه پيامبران اعم از پيامبران صاحب شريعت و پيامبران غيرصاحب شريعت به يك مكتب دعوت مي‌كرده‌اند و تفاوت شرايع آسماني در يك سلسله مسائل فرعي و شاخه‌اي بوده كه بر حسب مقتضيات زمان و خصوصيات محيط و ويژگي‌هاي مردمي كه دعوت مي‌شده‌اند متفاوت مي‌شد.» به همين دليل وقتي از پيامبران هم سخن مي‌گويد، گويي همه از يك خمير مايه به تفاضل ساخته شده‌اند. او لزوما به نسبت نوع خلقت انسان (فطرت) و بعثت پيامبران اذعان صريح داشت. معتقد بود كه قرآن در بيان رابطه انسان و خدا تعبيري ابتكاري و بي‌سابقه به‌كار برده است: «اينكه حس ديني يك چيزي است كه در سرشت بشر قرار داده شده است» مي‌تواند مبناي جديدي براي توضيح خدا‌گرايي و معنويت مداري انسان باشد. روز مبعث براي مطهري «روز توحيد و روز آزادي بشر» است. به اين وسيله امت اسلامي را واحدي يكپارچه مي‌شمارد و بعثت را نقطه آغازين اتحاد و همبستگي مسلمانان جهان مي‌داند. حتي وقتي از كتاب «الغدير» و مولف گرانقدرش ذكري به ميان مي‌آورد از تذكار جملات وحدت آفرين او فرو گذار نيست: «شيعه بلااستثنا براي نفوس و خون وحيثيت و مال عموم مسلمين احترام قايل است هر وقت مصيبتي براي عالم اسلام در هركجا و هر منطقه و براي هر فرقه پيش آمده است در غم آنها شريك بوده است.»اگرقرآن با بيان «و رفعنا لك ذكرك» بر جاودانگي شخصيت منحصر به فرد رسول اكرم (ص) مهر تاييد مي‌گذارد، مطهري نيز در شخصيت پيامبر علاوه بر اوصاف والاي فردي، ويژگي‌هاي يك رهبر و مصلح اجتماعي را مي‌بيند. به همين دليل عمدتا در بيان خصوصيات ايشان، خصوصيات يك رهبر جهاني را نشان مي‌دهد: «حس تشخيص، قاطعيت، عدم ترديد و دودلي، شهامت، پيش‌بيني‌ و دورانديشي، ظرفيت تحمل انتقادات، شناخت افراد و توانايي‌هاي آنان و تفويض اختيارات.» جامعيت رفتار و كلام
پيامبر (ص) همواره مدنظر مطهري است.