نصرالله: به كمك‌هاي خارجي با ديد مثبت نگاه مي‌كنيم
انفجار بيروت: اهمال يا خرابكاري؟
شهاب شهسواري
چهار روز پس از انفجار مهيب بندر بيروت، گمانه‌زني‌ها در مورد عامل اين رويداد فاجعه‌بار همچنان ادامه دارد. براساس آخرين آمار رسمي دست‌كم ۱۵۴ شهروند بيروت بر اثر اين انفجار جان خود را از دست دادند و بيش از ۵۰۰۰ نفر مجروح شدند و ۶۰ نفر همچنان مفقودالاثر هستند. ميشل عون، رييس‌جمهور لبنان روز جمعه در سخناني تاكيد كرد كه هنوز هيچ گزينه‌اي از ميان عوامل احتمالي اين حادثه كنار گذاشته نشده است و هرگونه احتمالي، از جمله انفجار بمب، موشك يا خرابكاري طرف خارجي بررسي خواهد شد. ميشل عون تاكيد كرده است كه هنوز عامل اصلي انفجار مشخص نشده است، اما از رييس‌جمهور فرانسه، امانوئل ماكرون كه روز پنجشنبه در سفري به بيروت رفته بود، خواسته است تا اطلاعات تصاوير ماهواره‌اي خود را دراختيار لبنان قرار دهد تا به مشخص شدن عامل اين حادثه كمك كند. سيدحسن نصرالله، دبير كل حزب‌الله لبنان هم روز جمعه در سخناني ضمن تمجيد از كشورهاي خارجي كه در اين شرايط سخت به لبنان كمك مي‌كنند، به شدت از رسانه‌هايي كه تلاش كردند حادثه روز سه‌شنبه را به حزب‌الله نسبت دهند، انتقاد كرد.
عون: هيچ احتمالي
گمانه‌زني‌ها در مورد عامل وقوع حادثه بيروت همچنان ادامه دارد. عاملي كه ترديدي در آن وجود ندارد اين است كه ۲۷۵۰ تن نيترات آمونيوم، ماده اصلي كودهاي شيميايي با قابليت اشتعال و انفجار بسيار بالا در محل انفجار انبار شده بود. موادي كه ۶ سال پيش بعد از ضبط از يك كشتي بدون رعايت مسائل امنيتي در بندر نگهداري مي‌شد. مقام‌هاي لبناني از روز چهارشنبه بازداشت و بازجويي از مديران و مسوولان بندر بيروت را آغاز كرده‌اند. روزنامه الشرق الاوسط، در گزارشي به نقل از يك مقام آگاه قضايي لبنان نوشته است كه تاكنون ۲۱ نفر از مسوولان مرتبط با اين پرونده بازداشت و بازجويي شده‌اند اما به نوشته اين روزنامه تعداد بيشتري از مسوولان به‌ويژه مقام‌هاي بالاتري كه از وجود اين مواد خطرناك در محل آگاه بودند در دستور كار است.
يك منبع امنيتي لبناني نيز به الشرق الاوسط گفت كه فرضيه انفجار انبار با موشك بسيار بعيد است و كارشناسان لبناني و فرانسوي به تصاويري از طريق نيروي هوايي لبنان و يك پايگاه هوايي در نزديكي بندر بيروت دست يافته‌‌اند كه نشان مي‌دهد ويديوهاي موجود در شبكه‌هاي اجتماعي كه نشان از برخورد موشك دارد، ساختگي و جعلي است. به گزارش فارس، او همزمان فرضيه يك اقدام امنيتي خرابكارانه را نيز رد نكرد و افزود: «اين فرضيه كه بر اثر جوشكاري در انبار، مواد نيترات آمونيوم منفجر شده باشد، دقيق نيست، چراكه ماده نيترات به راحتي آتش نمي‌گيرد و نياز به ۲۲۰ درجه حرارت دارد.» اين مقام امنيتي نيز بدون ذكر نام خود افزود: «تحقيقات بر دو فرضيه اصلي استوار است: يك اينكه يك ماده و شيء با حرارت بالا وارد انبار شده و دوم احتمال اقدام تروريستي است و كارشناسان با دقت و توجه بيشتري نسبت به فرضيه دوم و احتمال عمدي بودن انفجار تحقيق مي‌كنند.» او در پايان گفت: «بايد با دقت بسيار بالايي درخصوص انبار كردن ماده نيترات آمونيوم با نسبت ۳۴.۷درصد كه فقط براي انفجار استفاده مي‌شود، تحقيق شود. در انبار مذكور مواد قابل اشتعال و فتيله‌هايي براي انفجار وجود داشت و احتمال اينكه اين فتيله‌ها به بمبي در داخل انبار متصل باشند يكي از مواردي است كه فرضيه اقدام تروريستي را تقويت مي‌كند.»
كمك‌هاي خارجي براي بازسازي بيروت
روز جمعه مقام‌هاي فرانسوي اعلام كردند كه كنفرانس كمك به لبنان براي بازسازي بيروت پس از اين حادثه، امروز (يكشنبه) به صورت ويديو كنفرانس با حضور امانوئل ماكرون رييس‌جمهور فرانسه، ميشل عون رييس‌جمهور لبنان و ديگر مقام‌هاي ارشد كشورهاي حامي مالي لبنان برگزار مي‌شود. ماكرون كه پنجشنبه براي بازديد از مناطق حادثه‌ديده بيروت و گفت‌وگو با مقام‌هاي لبنان به اين شهر سفر كرده بود در بازديدش از محله‌هاي حادثه‌ديده گفته بود كه براي جمع‌آوري كمك‌هاي بين‌المللي براي بازسازي بيروت تلاش مي‌كند اما اجازه نخواهد داد كه اين كمك‌ها در دستان «مديران فاسد» بيفتد. به نوشته رسانه‌ها، رييس‌جمهور امريكا، دونالد ترامپ هم اعلام آمادگي كرده است تا در نشست بين‌المللي كمك به لبنان مشاركت كند. دولت ايالات متحده روز جمعه اعلام كرد كه كمك فوري ۱۵ ميليون دلاري براي بازسازي بيروت پس از انفجار دراختيار لبنان قرار مي‌دهد. همزمان فواد اوكتاي، معاون رييس‌جمهور تركيه كه براي ديدار با مقام‌هاي لبنان به بيروت سفر كرده است بعد از ديدار با ميشل عون، رييس‌جمهور اين كشور تاكيد كرد كه تركيه براي هرگونه كمكي به لبنان آماده است. به گفته اوكتاي تا زمان آمادگي كامل بندر بيروت براي تجارت، تركيه بندر مديترانه‌اي مرسين را براي انجام فعاليت‌هاي تجاري لبنان در اختيار اين كشور قرار مي‌دهد. احمد ابوغيط، دبير كل اتحاديه عرب نيز روز جمعه به بيروت سفر و تاكيد كرد كه كشورهاي عربي را براي كمك به لبنان براي مقابله با آثار اين فاجعه بسيج مي‌كند. بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا هم روز شنبه در تماسي تلفني با ميشل عون رييس‌جمهور لبنان، براي كمك به اين كشور در بازسازي بندر بيروت اظهار آمادگي كرد.
جنجال‌هاي سخنراني ماكرون
سفر امانوئل ماكرون به بيروت و اظهارات او در تجمع گروهي از معترضان به عملكرد دولت، با انتقادها و واكنش‌هايي مواجه شده است. در اين ميان واكنش دبير مجمع تشخيص مصلحت ايران، محسن رضايي به اين موضوع در ميان رسانه‌ها بازتاب زيادي پيدا كرد. رضايي در واكنش به اظهارات ماكرون در مورد طراحي برنامه‌اي براي كمك به لبنان و دراختيار گرفتن مديريت كمك‌ها به بازسازي لبنان نوشت: «سخنان ماكرون داغ ديگري بر داغ‌هاي مردم لبنان گذاشت. ماكرون در اظهاراتي مداخله‌جويانه
به جاي كمك به مشخص شدن عوامل انفجار بيروت به دنبال تغيير سياسي و ايجاد بي‌ثباتي در لبنان است ماكرون بايد از مردم لبنان عذرخواهي كند.» با اين حال،برخي از مقام‌هاي لبناني كه با وقوع انفجار هفته گذشته تحت فشار بسيار زيادي قرار گرفته‌اند، چندان نسبت به تلاش ماكرون براي كمك به لبنان، واكنش منفي نشان ندادند. هرچند برخي رسانه‌ها و رسانه‌هاي منتسب به جريان مقاومت به‌شدت از اظهارات ماكرون انتقاد كرده و حتي سفر او را «بازگشت مجرم به محمل جرم» توصيف كرده بودند، اما آتش اين انتقادهاي تند و تيز نهايتا با سخنراني جمعه‌شب سيدحسن نصرالله، دبير كل حزب‌الله لبنان، فروكش كرد. دبيركل حزب‌الله بابت كمك‌هاي خارجي به لبنان تشكر كرد و گفت كه هيات‌هاي زيادي از كشورهاي مختلف به اين كشور آمده‌اند كه مهم‌ترين آن، سفر امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه بود. حزب‌الله به اين سفرها و كمك‌ها به ديد مثبت نگاه مي‌كند؛ به‌ويژه اينكه اگر اين كمك‌ها و سفرها در چارچوب دعوت به اتحاد و همكاري بين گروه‌ها باشد. او از تلاش برخي گروه‌ها و جريان‌ها در داخل و خارج لبنان براي تخريب حزب‌الله و متهم كردن اين حزب به دست داشتن در اين انفجار انتقاد كرد و گفت كه از همان ساعات اوليه وقوع انفجار، برخي نيروهاي سياسي و رسانه‌ها شروع كردند و گفتند كه اين انفجار مربوط به انبار موشك‌هاي حزب‌الله است. سيدحسن نصرالله ادامه داد: «اينكه گفته شود انفجار بيروت ناشي از مخازن تسليحاتي و انبارهاي موشكي حزب‌الله است، نهايت ظلم و جنايت در حق ماست. ما قاطعانه و با جديت وجود هرگونه موشك يا مواد [منفجره] متعلق به ما در بندر بيروت چه در گذشته و چه در حال حاضر را تكذيب مي‌كنيم.»
ادامه اعتراضات به فساد و ناكارآمدي
مرگ ده‌ها شهروند بيروت و مجروح شدن هزاران لبناني بر اثر حادثه‌اي كه به اعتقاد بسياري به‌دليل اهمال و سوءمديريت رخ داده است، خشم شهروندان را از ناكارآمدي دولت لبنان بيش از هر زمان ديگري برافروخته كرده است. در حالي كه اعتراضات گسترده در لبنان از تابستان سال گذشته آغاز شده بود و با استمرار آن باعث كناره‌گيري دولت پيشين شد، اما ماه‌هاست كه مسائلي همچون كاهش مستمر ارزش پول ملي، كمبود كالاهاي اساسي و ضعف خدمات عمومي علاوه بر شيوع گسترده ويروس كرونا بدون هيچ دورنمايي از بهبود ادامه يافته است. دولت جديد همچنان از حل بسياري از مشكلات ناتوان است و هنوز در رايزني‌هاي بين‌المللي براي ازسرگيري كمك‌هاي بين‌المللي به لبنان ناموفق مانده است. وقوع حادثه انفجار بندر بيروت و تلفات گسترده و تخريب آن به اين نارضايتي‌ها دامن زد. در اين ميان گروهي از نمايندگان جريان مسيحي كتائب، نزديك به گروه‌هاي شبه‌نظامي فالانژيست كه دبير كل‌شان در انفجار جان خود را از دست داد، از مقام نمايندگي پارلمان استعفا داده‌اند. برخي ديپلمات‌هاي لبناني هم در كشورهاي ديگر در حال كناره‌گيري از مقام خود هستند. برخي كارشناسان، اين تلاش‌ها را بهره‌برداري از حادثه انفجار براي مشروعيت‌زدايي از حكومت لبنان ارزيابي مي‌كنند. در پي سخنان امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه در ديدارش از بيروت كه گفته بود سعي مي‌كند دست «فاسدان» را از كمك‌هاي بين‌المللي كوتاه كند و اقدام وزير خارجه امريكا در تسليت به رهبر يك گروه اپوزيسيون، پيش از تماس با مقام‌هاي رسمي لبنان، جرياني از فعالان سياسي و رسانه‌ها تلاش مي‌كنند تا كانال‌هاي موازي با دولت لبنان براي كمك به بازسازي بيروت تبليغ كنند. از جمله برخي رسانه‌ها به بازنشر فهرست‌هايي از گروه‌هاي غيردولتي و مردم‌نهاد لبناني مي‌پردازند و از كمك‌كنندگان بين‌المللي مي‌خواهند كه به جاي كمك به نهادهاي رسمي يا دولتي لبناني كمك‌هاي خود را به اين نهادها برسانند.