جدال حاشيه‌ها با واقعيات در گفت‌وگوهاي هستهاي
تعبيرها به جاي متن سخن مي‌گويند
محمد جواد ظريف فردا در لوكزامبورگ با وزراي امور خارجه فرانسه، انگليس، آلمان وفدريكاموگريني ديدار مي‌كند
گروه ديپلماسي|كمترين خبر از وين و بيشترين خبرها از واشنگتن به گوش مي‌رسد. در حالي كه مديران سياسي ايران و 1+5 در وين همراستا با تيم‌هاي كارشناسي ايران و 1+5 در حال تلاش براي پايان دادن به نگارش متن برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) هستند، در ايالات متحده مساله توافق احتمالي با ايران و جزييات آن هر روز سوژه روز و محور پرسش‌ها از مقام‌هاي حاضر در دولت است. مذاكرات ميان ايران و 1+5 از روز دوشنبه در لوكزامبورگ تغيير فاز داده و محمد جواد ظريف با همتاهاي خود از كشورهاي فرانسه، انگليس و آلمان ديدار خواهد كرد. علاوه بر اين ديدار با فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا هم در برنامه اين روز كاري آقاي وزير قرار دارد. گفته مي‌شود ظريف پس از لوكزامبورگ به تهران بازخواهد گشت و اواخر هفته جاري به مذاكره‌كنندگان در وين ملحق خواهد شد. در نشست خبري روز 19 ژوئن برابر با روز جمعه خبرنگاران امريكايي جان كربي، سخنگوي وزارت امور خارجه ايالات متحده از سوي اهالي رسانه با پرسش‌هايي بسيار ريز در خصوص حل مساله ابعاد احتمالي برنامه هستهاي ايران (پي‌ام دي) پيش از توافق جامع هستهاي روبه رو شد. جرقه اين پرسش‌ها را اظهارنظر اخير جان كري، وزير امور خارجه امريكا و همچنين يوكيا آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي زده است. يكي از اين دو نفر مسوول پيشبرد مذاكرات بيشتر سياسي با ايران در دو سال گذشته بوده و ديگري هم در چند سال اخير مسوول ارايه گزارش‌هاي فني و در 20 ماه گذشته هم پيگير جدي تعامل‌هاي ايران و آژانس در ابعاد فني بوده است. هم جان كري و هم آمانو در اظهاراتي صريح تاكيد كردند كه حل مساله پي‌ام دي تا پيش از توافق جامع هستهاي ضرورت ندارد اما هر دو طرف بر لزوم تعيين راهكارهاي مورد نظر براي حل مساله پي‌ام دي تاكيد داشته‌اند. اين تعيير موضع امريكا در آستانه رسيدن به ضرب الاجل زماني 30 ژوئن در داخل ايالات متحده
سر و صداي بسياري به راه انداخته است. منتقدان مذاكرات با ايران دولت دموكرات باراك اوباما را به امتيازدهي بيش از اندازه به ايران متهم مي‌كنند و اين در حالي است كه موافقان مذاكرات اعتقاد دارند كه پي‌ام دي توضيحات ايران در خصوص گذشته برنامه هستهاي آن در گذشته را شامل مي‌شود و نبايد با اصرار بر آن توافقي كه چند و چون برنامه هستهاي اين كشور در آينده را مشخص مي‌كند، نابود كرد.
تاييد زيركانه سخنان جان كري توسط آقاي سخنگو
در نشست روزانه با خبرنگاران در وزارت امور خارجه امريكا، خبرنگاري از جان كربي سوال كرد:
دو روز پيش شما از همين تريبون اعلام كرديد كه ايران بايد به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي دسترسي‌هاي مورد نياز براي حل مساله ابعاد احتمالي نظامي برنامه هستهاي خود را بدهد. مي‌خواهم از شما تاييد بگيرم كه سياست ايالات متحده اين است كه ايران بايد اين مسائل را حل كند نه اينكه تنها آنها را مورد بررسي قرار دهد؟
ما قبلا هم در اين خصوص صحبت كرده‌ايم كه به عنوان بخشي از توافق و قبل از اينكه توافقي در كار باشد، بايد مشخص شود كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از دسترسي‌هاي لازم براي حل نگراني‌ها در خصوص ابعاد احتمالي برنامه هستهاي ايران چه در گذشته و چه در حال برخوردار خواهد شد.
بنابراين آنها به اين دسترسي‌ها قبل از امضاي توافق مي‌رسند؟
من چنين چيزي نگفتم. من گفتم كه قبل از اينكه توافقي باشد بايد پارامترهاي دسترسي‌هاي مورد نياز آژانس مشخص شود.
شما متوجه مشكل با ايران هستيد؟ ايران پيش از اين هم وعده‌هايي براي پاسخ دادن به درخواست‌هاي آژانس داده است. حالا شما مي‌گوييد كه آنها نبايد اين دسترسي‌ها را تا پيش از توافق احتمالي بدهند و تنها بايد به شكل شفاهي بگويند كه اجازه اين دسترسي‌ها را خواهند داد؟
حق با شما است اما در لوزان ايراني‌ها موافقت كردند كه پارامترهاي مورد نياز براي دسترسي‌ها را تعيين كنند. دسترسي‌ها بايد دسترسي‌هايي باشند كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مي‌گويد براي حل مساله پي‌ام دي به آنها نياز دارد. مساله هم اعتماد كردن نيست بلكه رژيم بازرسي فوق‌العاده‌اي وجود خواهد داشت. مذاكره‌كنندگان در حال كار بر روي اين مساله هستند.
زماني كه با ايران به توافق مي‌رسيم – اگر توافقي در كار باشد – اين توافق پارامترهاي دسترسي را همان‌گونه كه شما گفتيد در خود جا خواهد داد يا شيوه‌هاي مشخصي براي دسترسي در آن وجود خواهد داشت؟
من در خصوص موضوعاتي كه در حال مذاكره هستند، صحبت نمي‌كنم. من در روز 19 ژوئن در خصوص اينكه توافق نهايي چه شكلي خواهد داشت، حرف نمي‌زنم. در توافقنامه لوزان تاكيد شده است كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي دسترسي‌هاي لازم براي حل مساله پي‌ام دي را خواهد داشت. بدون پارامترهايي براي اين‌گونه دسترسي، توافقي در كار نخواهد بود.
حجم و اندازه اين دسترسي‌ها هم توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و نه در جريان مذاكرات ايران با 1+5 تعيين خواهد شد؟
در توافقنامه لوزان آمده است كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد اين دسترسي‌ها را داشته باشد.
تاكيد مونيز بر راستي‌آزمايي ايران
پاي ارنست مونيز، وزير انرژي ايالات متحده از كمتر از يك سال پيش به مذاكرات هستهاي ايران با 1+5 باز شده است. با اين‌همه بسياري از پرسش‌هاي فني با چاشني نيت‌خواني سياسي از او پرسيده مي‌شود تا شايد جزييات بيشتري از آنچه در مذاكرات مي‌گذرد در اختيار قرار گيرد. ارنست مونيز اخيرا مهمان برنامه پي بي‌اس امريكا بوده و در خصوص مذاكرات هستهاي جاري در وين به پرسش‌هاي مجري برنامه پاسخ داده است.
در ابتداي اين گفت‌وگو از مونيز در خصوص ضرب‌الاجل خودخوانده 30 ژوئن سوال شد كه وي در پاسخ گفت: ما مطمئنا مي‌خواهيم در ۳۰ ژوئن به توافق برسيم. دلايل متعددي براي اين موضوع داريم، اعم از تعاملاتي كه بايد بعد از آن با كنگره داشته باشيم و گزارشي كه بايد به آنها بدهيم. بنابراين داريم سخت تلاش مي‌كنيم. من و جان كري چند هفته قبل در ژنو بوديم و اميدوار هستيم كه به زودي باز هم به مذاكرات بازگرديم.
مونيز در پاسخ به اين سوال كه شما مي‌خواهيد توافق كنيد كه فقط توافقي داشته باشيد يا به دنبال پايان دادن به مسائل هستيد؟ گفت: هدف ما تكميل اين توافق است تا ما و شريكان‌مان يعني گروه 1+5 بتوانيم اطمينان داشته باشيم كه برنامه هستهاي ايران صلح‌آميز است؛ و اينكه اگر چنين نبود، به سرعت اين موضوع را تشخيص داده و به آن پاسخ‌هاي مناسب بدهيم.
وزير انرژي امريكا در ادامه اين مصاحبه شفافيت و راستي‌آزمايي را زيربناي توافق هستهاي با ايران خواند و افزود: ما بر سر اقداماتي فوق‌العاده، اعم از آگاهي از كل زنجيره تامين در سر‌تا‌سر فرايند غني‌سازي توافق كرده‌ايم. اين نوع از دسترسي را براي مدت طولاني خواهيم داشت، بنابراين من فكر مي‌كنم ما اقدامات راستي‌آزمايي كاملا فوق‌العاده‌اي خواهيم داشت. اين اقدام‌هاي راستي‌آزمايي راه‌هاي مخفيانه براي دستيابي به سلاح هستهاي را مسدود مي‌كند.
مونيز در پاسخ به سوال ديگري درباره مخالفت مقام‌هاي ايراني با دسترسي به «سايت‌هاي نظامي» و دانشمندان ايران گفت: ما به برخورداري از اقدامات راستي‌آزمايي كه توصيف كردم نياز داريم. درباره دانشمندان بايد بگويم كه بخشي از ابعاد هستهاي توافق بايد حل مسائل مربوط به PMD يا ابعاد نظامي احتمالي برنامه هستهاي ايران باشد و دسترسي به آنها و مصاحبه با آنها توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و نه ما ضروري خواهد بود.
مونيز در پاسخ به اين سوال كه آيا مخالفت ايران مي‌تواند مانع از رسيدن به توافق شود؟ گفت: قطعا. اين فرصتي براي ايران خواهد بود تا صلح‌آميز بودن برنامه خود را نشان دهد.
مونيز با اشاره به اينكه قطعا توافق خوبي در كار خواهد بود تصريح كرد كه مساله مرحله‌بندي از ميان برداشته شدن تحريم‌ها جزو مسائلي است كه بايد طي دو هفته آينده درباره آنها مذاكره صورت گيرد.
زمزمه‌هاي هستهاي روس‌ها
پوتين از شش ماه زمان مورد نياز سخن گفت
ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه اميدوار است كه ايران و 1+5 به زودي به يك توافق نهايي دست پيدا كنند. پوتين در مجمع بين‌المللي اقتصاد سنت‌پترزبورگ با اشاره به مذاكرات هستهاي ايران و گروه 1+5، گفت: روسيه خواهان دستيابي به يك راه‌حل در خصوص مساله هستهاي ايران و يك راه‌حل سياسي براي سوريه است. ما خواهان پايان بن‌بست در خصوص برنامه هستهاي ايران هستيم و اميدواريم كه در تاريخ تعيين شده يعني پايان ژوئن به توافق برسيم. بنابراين در حال حاضر بهترين چيز اين است كه از تهران خواسته‌هاي انجام نشدني نداشته باشيم.
پوتين با اشاره به ديدارش با يوكيا آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حاشيه اين اجلاس، بيان كرد: از نظر من توافق در آينده نزديك انجام خواهد شد. اما در ديدار با مديركل آژانس به اين مساله اشاره شد كه روند اجراي اين توافقات بعد از امضاي توافق آغاز خواهد شد كه شش ماه زمان مي‌برد.
ريابكوف و خبر از بي‌خبري در خصوص لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي ايران
سرگئي ريابكوف، معاون وزير امور خارجه روسيه و عضو مذاكره‌كننده گروه 1+5 كه بيشترين خبرها از مذاكرات را از زبان وي مي‌شنويم در تازه‌ترين اظهارنظر خود گفته است كه قدرت‌هاي جهاني هنوز نتوانسته‌اند به يك تفاهم مشخص بر سر لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي عليه ايران دست يابند. وي در اين خصوص گفت: اين يكي از اصلي‌ترين موضوعات مورد اختلاف در گروه 1+5 است كه ما هنوز نتوانسته‌ايم به يك نقطه تفاهم بر سر آن برسيم.
شوراي امنيت سازمان ملل در مارس سال 2007 با تكيه بر اين ادعا كه ايران براي ساخت تسليحات هستهاي تلاش مي‌كند، تحريم‌هاي تسليحاتي را عليه تهران تصويب كرد. لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي يكي از موانع دستيابي به توافق ميان ايران و گروه 1+5 در مذاكرات هستهاي محسوب مي‌شود.
تاكيد لاوروف بر اصل توافق و نه ضرب‌الاجل 30 ژوئن
«سرگئي لاوروف» وزير خارجه روسيه كه پيش از اين نيز بر عدم تقدس تاريخ‌ها در مذاكرات هستهاي سخن گفته بود باز ديگر تاكيد كرد كه اصل توافق هستهاي با ايران و به سرانجام رساندن مذاكرات، از زمان رسيدن به توافق مهم‌تر است. وي در پاسخ به اين سوال كه به نظرش آيا امكان توافق تا ضرب‌الاجل 30 ژوئن وجود دارد يا نه، گفت نيازي به گمانه‌زني در اين رابطه وجود ندارد و همه طرف‌ها در حال تلاش براي رسيدن به توافق هستند. وي افزود: چشم‌انداز پايان مذاكرات براي حل مساله هستهاي ايران در زمان مقرر در مقايسه با اصل حل مساله، در وهله دوم قرار دارد.
لاوروف تصريح كرد كه اكنون نيازي به سوال مداوم در مورد ضرب‌الاجل نيست و بهتر است كه بر ادامه مذاكرات و رسيدن به توافق تمركز شود.
مخالفان همچنان در ساز خود مي‌دمند
سناتور «باك كوركر» رييس كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان امريكا همچنان از باراك اوباما مي‌خواهد كه ميز مذاكرات را ترك كند. تازه‌ترين دليل وي براي تكرار چنين درخواستي مساله پي‌ام‌دي است. وي بار ديگر تاكيد كرد تحريم‌هاي ضد‌ايراني نبايد تا زمان حل و فصل مسائل مربوط به «ابعاد نظامي احتمالي» برنامه هستهاي ايران برداشته شوند. وي در اين بيانيه نوشت: سال گذشته دولت به كميته ما اطمينان خاطر داد كه مسائل و نگراني‌ها پيرامون تلاش‌هاي قبلي ايران در زمينه سلاح‌هاي اتمي قبل از هرگونه توافق نهايي يا اقدام براي تخفيف تحريم‌ها، حل و فصل خواهد شد. اظهارات جان كري در هفته جاري و تلاش براي عقب‌نشيني از آنها تنها به شك‌هاي بيشتر درباره قاطعيت دولت مبني بر پيگيري مطالبات مربوط به شفاف شدن جنبه‌هاي نظامي برنامه هستهاي ايران منجر شده است. واشنگتن بايد در هر حالتي غير از «افشاي» جنبه‌هاي ادعايي نظامي در برنامه هستهاي ايران يا عدم توانمندي براي انجام بازرسي‌هاي «هر زمان و هر مكان» مذاكرات هستهاي را ترك كند.
علاوه بر كوركر، باب منندز، سناتور ارشد دموكرات كنگره ضمن انتقاد از اظهارات وزير خارجه امريكا درباره ابعاد احتمالي برنامه هستهاي ايران تصريح كرد كه واگذاري امتياز واشنگتن به ايران در زمينه ابعاد احتمالي را نمي‌پذيرد. وي در اين خصوص گفت: آقاي رييس‌جمهور، با توجه به تاريخچه ايران، من درباره آنچه آنها در يك نقطه از زمان انجام دادند نگرانم. من خيلي نگران هستم كه وزير خارجه مي‌گويد ما آمادگي داريم بدون درك كامل از ميزان پيشرفت ايران در زمينه برنامه محرمانه تسليحات هستهاي، تحريم‌ها را كاهش دهيم. اين يك مساله اساسي است كه ما بايد يك جواب كامل و قابل تاييد براي آن دريافت كنيم. بدون يك راه‌حل رضايتبخش در خصوص اين موضوع و موضوعات ديگر، توافق غيرقابل قبول خواهد بود. اگر بعد از يك دهه فشار و تحريم، ايران در زمينه PMD شفاف‌سازي نكند يا اينكه برنامه هستهاي خود را برنچيند يا اجازه بازرسي در هر زمان و هر مكاني را ندهد، پس چه دليلي دارد ايران بعد از لغو تحريم‌ها چنين كارهايي را انجام دهد؟