كوبرگ، ميزبان وزرا شد
عبور از ضرب‌الاجل
دومين ديدار محمدجواد ظريف باجان كري روز شنبه در پشت درهاي بسته و بدون حضور نفر سوم برگزار شد
ادامه از صفحه اول
روز گذشته در كوبرگ تمام منابع خبري از احتمال تمديد دو تا سه روزه مذاكرات خبر مي‌دادند. ايران و 1+5 در ماه نوامبر 2014 در وين توافق كردند كه يك بار در ماه مارس به چارچوب كلي درخصوص راهكار نهايي دست پيدا كنند و بار ديگر هم تا ژوئن به‌گونه‌اي كار را پيش ببرند كه در نهايت برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) به دست آيد. دو طرف در ماه مارس هم نتوانستند عين ضرب الاجل تعيين شده را به جا بياورند و تفاهم اوليه در دومين روز از ماه آوريل به دست آمد. شايد اين‌بار هم تكه‌هاي سياسي و فني اين پازل به گونه‌اي در كنار هم قرار بگيرند كه توافق جامع در روزهاي ابتدايي ماه جولاي رقم بخورد. برخي از ديپلمات‌ها با عبور از تاريخ 30 ژوئن اعتقاد دارند كه ضرب الاجل اصلي تاريخ 9 جولاي است. در اين تاريخ تيم مذاكره‌كننده امريكايي بايد متن برجام به تفاهم رسيده ميان ايران و 1+5 را در اختيار كنگره قرار دهد. در شرايطي كه در اين تاريخ متن برجام در اختيار كنگره قرار گيرد اين نهاد امريكايي 30 روز براي بررسي آن فرصت خواهد داشت و اگر برجام در تاريخ فوق به دست قانونگذاران امريكايي نرسد اين مدت به 60 روز افزايش پيدا خواهد كرد.
ظريف به دنبال بازي برد - برد براي همه
مذاكره‌كننده ارشد ايران چه در روزهايي كه در دولت اصلاحات پرونده هسته‌اي ايران با چنين پيچ و خم‌هايي روبه رو نشده بود و چه امروز كه اضافه شدن شش قطعنامه بر قطر اين پرونده، عملا پيشبرد كار را از منظر بسياري غيرممكن كرده است به دنبال بازي برد - برد براي دو طرف بود. در حال حاضر در مقابل ايران در مذاكرات شش قدرت جهاني نشسته‌اند كه براي نخستين‌بار در طول تاريخ سياسي شوراي امنيت اعضاي آن با عضوي از جامعه جهاني كه مصوبه‌هاي شورا را اجرايي نكرده به مذاكره سياسي نشسته‌اند. تغيير گفتمان سياسي ايران در پرونده هسته‌اي در دولت يازدهم عملا نه تنها شش كشور را در طول دو سال گذشته در پاي ميز مذاكرات نگه داشته است بلكه شاكله اجماع عليه ايران در سطح بين‌المللي را هم بر هم زده است. در اين فضا، رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان از هدف جمهوري اسلامي ايران كه رسيدن به يك توافق خوب است، سخن مي‌گويد. توافقي كه حقوق مردم ايران در آن رعايت شده باشد و البته براي تمام دنيا هم يك توافق خوب به حساب آيد. محمدجواد ظريف در جمع خبرنگاران در اين خصوص گفت: مطمئن هستيم كه اگر طرف مقابل آمادگي اين را داشته باشد كه حقوق مردم ايران را به رسميت بشناسد، وظايف خودش را انجام دهد، يعني تحريم‌ها را بردارد و همزمان با اقدامات ايران، اقدامات خودش را انجام دهد و زياده‌خواهي نكند، حتما به يك توافقي مي‌رسيم كه به نفع همه خواهد بود. البته زمان مهم نيست و تنها رسيدن به توافق خوب، مهم است و اينكه به يك نتيجه مناسب برسيم. رييس تيم مذاكره‌كننده كشورمان در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه جان كري، گفته است كه شرط رسيدن به توافق خوب آن است كه ايران به تعهدات بيانيه لوزان پايبند باشد، گفت: در لوزان نسبت به راه‌حل‌ها تفاهم كرديم و در مورد آن راه‌حل‌ها كار را ادامه مي‌دهيم. آنچه كه ضروري هست آن است كه طرف مقابل واقعيت‌ها را بپذيرد و براساس واقعيت‌ها به پيش برود و بر همان اساس تعهدات خودش را انجام دهد. اين تعهدات شامل برداشتن كليه تحريم‌ها و متوقف كردن همه قطعنامه‌هاي شوراي امنيت است و ما نياز داريم به صورت جدي اين تعهد را در طرف مقابل ببينيم. جمهوري اسلامي ايران كاملا به تعهدات خودش پايبند است و كار را به پيش مي‌برد.
مذاكره در وين در سايه اتفاق‌هاي لوزان
زماني كه دو طرف در لوزان پس از نزديك به 10 روز مذاكرات فشرده توانستند در مقابل دوربين خبرنگاران از به دست آمدن راهكارهاي مشترك سخن بگويند بسياري گمان مي‌كردند كه مابقي مسير هسته‌اي تا ژوئن نمي‌تواند چندان سنگلاخ باشد. با اين همه دو ماه گذشته نشان داد كه بازگشت تيم‌هاي مذاكره‌كننده از لوزان به پايتخت‌هاي‌شان با دردسرهاي بسياري روبه رو بوده است. برخي از تفاهم‌هاي به دست آمده در لوزان پس از بازگشت تيم‌هاي مذاكره‌كننده براي ورود به مرحله نگارش متن دستخوش تغييراتي شده بود. تغييراتي كه اكنون كار را براي هر دو طرف با چالش‌هاي بيشتري روبه رو كرده است. اين مساله در تازه‌ترين سخنان سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده كشورمان هم به چشم مي‌خورد. وي با بيان اينكه تغيير مواضع برخي كشورهاي 1+5 بعد از مذاكرات لوزان كار را مقداري سخت‌تر كرده است، مي‌گويد: تمديد مذاكرات فعلا در دستور كار نيست و تيم مذاكره‌كننده تلاش مي‌كند در تاريخ تعيين شده به جمع‌بندي برسد. فعلا تمديد در دستور كار ما نيست بناي ما اين است كه در تاريخ تعيين شده به يك جمع‌بندي برسيم و اگر مقدور نشود، ممكن است كار ما چند روزي ادامه پيدا كند تا بشود جمع‌بندي كرد. به دنبال رسيدن به جمع‌بندي هستيم و در اين دوره بناي تمديد به صورت ادوار قبلي را نداريم كه چندين ماه تمديد بشود ولي ممكن است چند روزي نياز باشد كه كار ادامه پيدا كند. معاون وزير خارجه در گفت‌وگو با العالم در خصوص ميزان پيشرفت مذاكرات گفت: فكر مي‌كنم در موقعيتي نيستم كه از درصد پيشرفت خاص صحبت كنم به خصوص كه كار در بعضي قسمت‌ها كمي جلو رفته و در بعضي قسمت‌ها كيفي جلو رفته است. ما يك متن اصلي توافق داريم و چندين متن ضميمه و در هر كدام از اينها يك مقداري كار جلو رفته است و نمي‌شود در مجموع الان جمع‌بندي كرد كه چقدر كار جلو رفته است، ولي بخش نسبتا خوبي از كارها انجام شده است. قسمت زيادي از متنها نهايي شده است. البته آن قسمت‌هايي كه باقي مانده ارزش كيفي و محتوايي خودش را دارد كه بايد در خصوص آنها توافق شود. عراقچي در ادامه گفت: ما در خيلي از موارد در لوزان به راه‌حل‌هاي خوبي رسيديم و الان آن راه‌حل‌ها پياده مي‌شود، ولي در بعضي موارد در لوزان به راه‌حل نرسيديم و همچنين برخي راه‌حل‌هايي كه در لوزان به آنها رسيديم پاسخگو نيست به خصوص اينكه بعد از لوزان برخي از كشورهاي 1+5 اظهاراتي داشتند و مواردي را مطرح كردند و تغييراتي در مواضع‌شان مشاهده شد و اين يك مقدار زيادي كار را سخت‌تر كرده است. ما در حال بحث در اين موارد هستيم و اميدواريم بتوان اينها را مجددا به يك نظم معقول درآورد تا ان شاء‌الله كار نگارش را در پي آن انجام داد.
حكايت همچنان باقي است
دو سال پيش زماني كه ايران و 1+5 دور جديد مذاكرات هسته‌اي را آغاز كردند هيچ كس گمان نمي‌كرد پرونده‌اي كه از ابعاد فني و حقوقي خود فاصله گرفته و عملا به دستاويزي سياسي براي قدرت‌هاي بزرگ بدل شده است با يك بار حصول توافقنامه موقت ژنو و دو بار تمديد با راي اكثريت مذاكره‌كنندگان در مسير حل و فصل قرار بگيرد. مشكلان فني بسياري كه در ابتداي راه به دليل وجود اختلاف فاحش ميان ايران و 1+5 قابل حل نبودند، در اين مدت حل و فصل شده و پرانتزهاي بسياري در متن بسته شده است. با اين همه در حالي كه شمارش معكوس از سرگرفته شده است به نظر مي‌رسد كه راهكارهاي حل نشده بسياري هم باقي مانده است. اصلي‌ترين گره‌هاي باقي مانده عبارتند از: مساله نظارت بر برنامه هسته‌اي، ابعاد نظامي احتمالي برنامه هسته‌اي و تحريم‌ها. در شرايطي كه ايران و 1+5 بتوانند در چند روز آتي اين اختلاف‌ها را كم كنند عملا دو طرف در مسير بستن پرونده‌اي قرار مي‌گيرند كه از سال 2002 روند رو به وخامت نهادن اوضاع آن آغاز شده است.
خوش‌بيني روسي
روس‌ها خوش‌بين‌ترين عضو مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 هستند. در شرايطي كه لوران فابيوس وزير امور خارجه فرانسه عصر روز گذشته پس از ورود به وين ديداري دوجانبه با همتاي ايراني خود داشت و وزراي امور خارجه انگليس و آلمان هم امروز به مذاكرات مي‌پيوندند، همتاي روس آنها از احتمال به توافق رسيدن تا ضرب‌الاجل زماني سخن مي‌گويد. سرگئي لاوروف در گفت‌وگو با شبكه تلويزيوني بلومبرگ گفت: اگر همه شركت‌كنندگان در مذاكرات از جمله شش كشور و نيز ايراني‌ها به چارچوب سياسي پايبند باشند كه چند ماه پيش مورد توافق قرار گرفته بود، در اين صورت مي‌توان در داخل جدول زماني اعلام شده يعني تا پايان ژوئن اين كار را كرد. اگر افراد در دقيقه نود تلاش كنند كه اندكي بيش از چارچوب سياسي دستاورد داشته باشند، آنگاه شايد در اين صورت ممكن نباشد كه تا پايان ژوئن كار را تمام كرد. اگر همه به توافقنامه پايبند باشند يعني به چارچوب سياسي لوزان پايبند باشند آنگاه كاملا ممكن است كه تا پايان ژوئن كار را تمام كرد.
شرط‌هاي فابيوس براي توافق
لوران فابيوس به سنت هميشه اندكي پيش از ورود به پله‌كوبرگ در مقابل جايگاه خبرنگاران حاضر شده و به ايراد اظهاراتي كوتاه پرداخت. وي در بدو ورود ابراز اميدواري كرد كه توافقي مستحكم ميان دو طرف حاصل شود. وي پيش‌شرط‌هاي اين توافق را اينچنين برشمرد: اين توافق نيازمند سه شرط است. اول راستي‌آزمايي مبني بر اينكه اگر لازم باشد ايران اجازه دسترسي به تاسيسات نظامي‌اش را بدهد، دوم پذيرفتن محدوديت زمان‌دار در زمينه تحقيق و توسعه و سوم اينكه نظام بازگشت سريع تحريم‌ها وجود داشته باشد، به اين معنا كه اگر ايران توافق نهايي را نقض كرد، تحريم‌ها به سرعت بازگردد. بر اساس برنامه اعلام شده وزير امور خارجه فرانسه عصر روز شنبه خود در وين را با ديدارهاي جداگانه با ظريف و كري گذرانده است. اما حضور غيرمنتظره و از پيش اعلام نشده ديروز، حضور يوكيا آمانو براي ديدار با كري و فابيوس در هتل كوبورگ بود. حضور وي با توجه به گره موجود در مذاكرات در خصوص پي‌ام‌دي مي‌تواند به روند يافتن راهكاري سياسي براي پايان دادن به بهانه‌جويي‌هاي فني آژانس كمك‌كننده باشد. آمانو قريب به دو هفته پيش در اظهاراتي جديد اعلام كرده بود كه حل مساله پي‌ام‌دي، پيش‌شرط رسيدن به توافق هسته‌اي با ايران نيست.
در حاشيه
فضاي تمديد چند روزه بر حضور خبرنگاران و اهالي رسانه‌هاي بين‌المللي در وين هم سايه انداخته است. در حالي كه گفت‌وگوهاي هسته‌اي از ديروز عملا به بالاترين سطح خود رسيده است اما خبرنگاران و تحليلگران علاقه‌مند به مباحث ايران همگي هنوز خود را به وين نرسانده‌اند. بسياري براي حضور در روز 20 ژوئن و تنها يك روز مانده به ضرب الاجل زماني مهيا مي‌شوند. تدابير شديد امنيتي در اطراف كوبرگ مجددا آغاز شده است و در نگاهي اوليه مي‌توان متوجه شد كه دولت اتريش بر تعداد نيروهاي امنيتي و گيت‌هاي بازرسي در اطراف هتل كوبرگ افزوده است. در حالي كه در دورهاي پيشين مذاكراتي عمدتا رفت و آمد خبرنگارها به داخل كوبرگ به راحتي انجام مي‌شد به نظر مي‌رسد كه اين‌بار فرصت رويارويي خبرنگارها با اعضاي تيم‌هاي مذاكره‌كننده به صفر رسيده است. جان كري كه قريب به سه هفته پيش در ژنو در حين دوچرخه‌سواري دچار آسيب ديدگي شد تا لحظه تنظيم اين خبر با عصاي خود در مقابل خبرنگاران در كوبرگ حاضر نشده است.