حسين قهار| «من و همكارانم هيچ‌وقت به دنبال در‌آوردن اشك از چشمان مهربان ميليون‌ها مخاطب برنامه ماه عسل نبوده و نيستيم. اين حرف را كساني مي‌زنند كه برنامه را به صورت كامل نگاه نمي‌كنند. ما قصه‌هاي واقعي يك جامعه كه همه در آن زندگي مي‌كنيم را روايت مي‌كنيم، بدون اينكه قضاوتي درباره محتواي قصه و آدم‌هايش داشته باشيم. ما نمي‌خواهيم اشك كسي در‌بيايد. تلاش ما تلنگر زدن به مخاطبان براي تفكر و تعقل درباره اين مشكلات در دل جامعه است كه ما در قاب ماه عسل آن را به تصوير مي‌‌كشيم » قصد مصاحبه ندارد. اين جملات تنها صحبت‌هاي احسان عليخاني در قالب يك گفت‌وگوي دوستانه با ما درباره انتقادات شديدي است كه به برنامه او مي‌شود. آن هم در روزي كه بيست و ششمين برنامه «ماه عسل» در رمضان 94 درحالي روي آنتن شبكه سوم سيما رفت كه تصوير تازه و البته متفاوت از مهاجران افغان در ايران را به نمايش گذاشت.
چرا ماه عسل تاوان داد
روايت و پرداختن به قصه زندگي همزبانان افغان براي نخستين بار به اين شكل در قاب برنامه ماه عسل، شايد باز هم با اعتراض دلواپسان و منتقدان سرسخت عليخاني و همكارانش رو‌به رو شود. اما آنچه هدف اين قسمت از برنامه «ماه عسل» بود، به برخي از مشكلات مهاجران در همه‌جاي دنيا، از جمله ايران اشاره داشت؛ مشكلات و معضلاتي كه گاه تك‌تك ما خواسته و ناخواسته به آن دامن زده‌ايم. گاهي يادمان مي‌رود كه ايراني‌ها هم در هرجاي دنيا هستند و به بسياري از كشورها مهاجرت كردهاند؛ اگر اهانتي به آنها بشود، ناراحت مي‌شويم و نسبت به آن موضع مي‌گيريم. اما خودمان هم بعضي مواقع با قضاوت‌ها و نگاه‌هاي تحقيرآميز نا‌بجا
نسبت به مهاجران از جمله افغان‌ها در ايران، در مورد آنها بي‌انصافي كرده‌ايم.
در چنين شرايطي شايد قدم گذاشتن به پشت صحنه يكي از پرمخاطب‌ترين، مهم‌ترين و البته جنجالي‌ترين ويژه برنامه‌هاي صداوسيما در سال‌هاي گذشته اتفاق جالبي باشد. جايي كه هياهو و جنجال و آشفتگي‌هاي مطرح شده در رسانه‌ها و فضاي مجازي، جاي خودش را به آرامشي بين عواملي مي‌دهد كه تلاش مي‌كنند بهترين برنامه را در لحظه‌هاي افطار ماه مبارك رمضان روي آنتن ببرند. ماه عسل تنها ويژه برنامه افطار توليد شده در سال‌هاي اخير نبوده است، اما بيشتر از ساير برنامه‌ها به چشم آمد و به همين علت بيشتر درباره‌اش حرف زده شده است. بدون هيچ اغراقي بايد نوشت كه بسيار كم اتفاق افتاده يك برنامه گفت‌وگومحور به اين درجه از محبوبيت و شهرت در بين مردم رسيده باشد؛ ولي «ماه عسل» با محوريت چهره‌اي به‌نام احسان عليخاني، امروز يكي از سرفصل‌هاي مهم سال‌هاي اخير تلويزيون شده است. شايد به خاطر همين است كه اين برنامه بايد تاوان ديگر برنامه‌هاي ضعيف و كم‌مخاطب توليد شده صدا و سيما در ماه مبارك رمضان را بدهد!
آتش توپخانه منتقدان همچنان داغ است
ماجرا از سال‌ها قبل شروع شد؛ از هما‌ن‌جايي كه ماه‌عسل ميهمان لحظه‌هاي افطار در بين مردم شد. از آنجايي كه محبوبيت براي خود حاشيه هم به همراه دارد، ماه عسل 94 با جنجال‌ها و حاشيه‌هاي بي‌سابقه‌اي همراه بوده و به شكلي باورنكردني در مركز توجه افكار عمومي و رسانه‌ها قرار گرفته است. آتش توپخانه منتقدان از روز اول تا به امروز هميشه داغ و بر‌قرار بود. شايد به همين دليل است كه اين روزها فضاي مجازي از هجمه و انتقادات مختلف به اين برنامه و توهين به مجري و تهيه‌كننده‌اش پر شده است. اما امسال ماجرا فرق مي‌كند چرا كه فضاي برنامه با آنچه در بعضي رسانه‌ها و فضاي مجازي ديده‌مي‌شود تفاوتي عمده دارد. هجمه انتقادات هيچ تاثيري در نحوه توليد برنامه ندارد. هر چند كه تيم هشت نفره روابط عمومي تمام مطالب، انتقادات، هجمه‌ها و حتي جوك‌هاي مختلف ساخته شده درباره برنامه را رصد و جمع‌آوري كرده و در اختيار احسان عليخاني قرار مي‌دهند. حتي بعضي از مواقع جوك‌هاي ساخته شده توسط عوامل برنامه در بين اعضا خوانده و باعث خنده آنها مي‌شود.
در جريان پخش برنامه البته اعضاي روابط عمومي به‌شدت پيگير رصد كردن واكنش‌ها و اخبار مرتبط با ماه عسل هستند. اگر ابهام و اتفاق مهمي درباره سوژهها و اتفاقات برنامه به وجود بيايد، حين اجرا به اطلاع احسان عليخاني مي‌رسد و اين مجري تصميم مي‌گيرد كه به صورت بداهه به اين موارد واكنش نشان بدهد يا خير. روابط عمومي برنامه علاوه بر رصد كردن اخبار، ارتباط مستقيم با مردم به صورت روزانه را هم در دستور كار دارد.
ماجراي دكور كهكشاني
كهكشاني شدن دكور ماه عسل 94 اما حرف و حديث‌هاي بسيار زيادي به همراه داشته است. اما ايده ساخت اين دكور داستان جالبي دارد. پيمان قانع طراح صحنه و دكور ماه عسل است. فلسفه نور‌هاي آبي رنگ در حاشيه و بك‌گراند صحنه مصاحبه با ميهمانان كه روي تابلوهاي LED به نمايش در مي‌آيد، نشان دادن وجود اميد در دل تاريكي است. در مورد اين دكور بعضي از منتقدان اعلام كردهاند كه ايده اصلي از دكور كنسرت يكي از خواننده‌هاي مشهور زن امريكايي برگرفته شده است و هزينه چند صد ميليوني روي دست عوامل برنامه گذاشته است. اما حقيقت اين نيست چراكه از مدت‌ها قبل درباره ايده و شكل دكور برنامه بحث و تبادل نظر وجود داشته است. قبل از مطرح شدن ايده كهكشان، محتواي دكور با يك گل بزرگ طراحي شده بود اما مورد موافقت عليخاني و ساير عوامل برنامه قرار نمي‌گيرد. به اين ترتيب تلاش براي تغيير در دكور آغاز مي‌شود. پيمان قانع درباره چگونگي رسيدن به اين ايده روايت جالبي دارد. او مي‌گويد: «استوديو‌هاي صداوسيما كوچك است و ما مجبور شديم دكور برنامه را در يكي از سوله‌هاي نمايشگاه بين‌المللي برپا كنيم. دكور امثال برنامه به اندازه چهار استوديو و دكور موجود در سازمان صدا و سيما فضا اشغال كرده است و اين دست ما را براي طراحي باز گذاشت.»
طبق گفته طراح دكور ماه عسل حداكثر هزينه دكور برنامه امثال به 60 تا 70 ميليون تومان مي‌رسد.
هماهنگي براي سوال‌ها نبود
آنچه مردم از ماه عسل مي‌بينند فقط تصوير دكور و پلاتو‌هاي ابتدايي احسان عليخاني و در نهايت گفت‌وگوي او با ميهمانان برنامه‌اش است. دكور و جايگاه دوربين‌ها در ماه عسل 94، به اين شكل طراحي شده است كه ميهمانان دچار استرس نشوند. دوربين‌ها دورتر از دكور اصلي و درست پشت تابلوهاي LED نمايش‌دهنده نور اميد تعبيه شده‌اند. به‌طور مثال در پايان يكي از برنامه‌ها ميهمان اصلي از عليخاني اين سوال را مطرح كرده كه پس گفت‌وگوي اصلي چه زمان شروع مي‌شود؟ عليخاني هم به ميهمانش توضيح داده كه برنامه تمام شده و گفت‌وگو هم روي آنتن پخش شده است. عوامل ماه عسل برنامه‌ريزي دقيقي داشته‌اند تا دوربين‌ها و پخش زنده تاثيري روي احساسات و روحيه ميهمانان نداشته باشد.
بر‌خلاف برخي انتقادات كه در فضاي مجازي و رسانه‌ها درباره هماهنگي نحوه مطرح كردن سوال و جواب با ميهمان‌ها مطرح شده است، چنين موضوعي صحت ندارد. معمولا احسان عليخاني چهار دقيقه مانده به شروع برنامه در استوديو حاضر مي‌شود و بلافاصله به اتاق گريم مي‌رود. او پس از تعويض لباس و آماده شدن براي اجرا، دقايقي كوتاه با ميهمانان برنامه صحبت مي‌كند. صحبت‌هاي او نيز به هيچ عنوان جنبه توجيهي و هماهنگي ندارد و در حد سلام و احوالپرسي، آشنايي و خوشامدگويي به ميهمانان است. ميهمانان پنج تا 10 دقيقه مانده به شروع برنامه به صحنه اصلي دعوت و آماده مي‌شوند تا احسان عليخاني پلاتو‌هاي ابتدايي برنامه را اجرا و سپس براي آغاز گفت‌وگو به نزد آنها برود. پخش آيتم‌هاي مختلف در حين برنامه زمان تنفس عليخاني و ميهمانان است. در اين بين بعضي مواقع تجديد گريم صورت مي‌گيرد. عوامل مختلف هم نقطه نظرات و اطلاعات و حتي حواشي ايجاد شده به خاطر موضوع برنامه را با عليخاني در ميان مي‌گذارند. تلويزيوني هم بيرون از سوله محل پخش ماه‌عسل تعبيه شده است تا همراهان ميهمانان برنامه با حضور در آنجا به صورت زنده برنامه را مشاهده كنند. احسان عليخاني روي اتفاقات قصه ميهمانان تسلط كامل دارد، اما سوالات را با ميهمانان در ميان نمي‌گذارد. از ميهمانان بعد از پايان برنامه در سالن مخصوص براي افطار پذيرايي مي‌شود. البته بلافاصله بعد از پايان برنامه، عكس يادگاري عليخاني با ميهمانان هم روي صحنه اصلي براي منتشر شدن روي اپليكيشن ماه عسل گرفته مي‌شود.
همه‌چيز درباره سوژهها
تيم رصد‌كنندگان سوژهها در طول يك سال تلاش چشمگيري براي جمع‌آوري موضوعات قابل طرح در برنامه را انجام مي‌دهند. به‌طوري كه براي برنامه ماه عسل 94 به اندازه چهار دفترچه 100 برگ، سوژه جمع‌آوري شده است. نكته جالب توجه اينجا است كه در طول سال به ويژه چند ماه مانده به شروع برنامه، اتاق فكر ماه عسل، موضوعات را اولويت‌بندي مي‌كنند و در نهايت بر اساس سياست‌هاي برنامه، ميهمانان براي روزهاي مختلف به برنامه دعوت مي‌شوند. تيم پشتيباني هم مامور هماهنگي سفر ميهمانان از نقاط مختلف كشور به تهران براي حضور در برنامه هستند. با توجه به دوري و نزديكي شهر محل اقامت ميهمان‌ها و وضعيت جسماني‌شان، مقدمات سفر آنها با قطار، هواپيما يا اتوبوس با هزينه برنامه فراهم مي‌شود. نكته جالب توجه درباره ماه عسل 94 اين است كه تاكنون چيزي نزديك به 250 ميهمان در برنامه حاضر شده‌اند و اكثر استان‌هاي كشور در برنامه ماه عسل امسال نماينده داشته است.
اگر به هر دليل براي هر كدام از ميهمان‌ها اتفاقي پيش آمد كه شرايط حضور در برنامه را پيدا نكرد، در سريع‌ترين زمان ميهمان بعدي جايگزين مي‌شود. به‌طور مثال در برنامه مربوط به كودكان بهزيستي قرار بود كه موضوع برنامه پرداختن به افراد بالاي 100سال باشد. اما يك روز مانده به برنامه يكي از ميهمانان مورد نظر فوت مي‌كند. يك نفر ديگر در حادثه‌اي پايش مي‌شكند و ديگري هم به خاطر مسموميت شرايط حضور در برنامه را پيدا نمي‌كند. بدون اينكه كسي متوجه اين استرس و سختي كار در بين عوامل برنامه بشود، كودكان بهزيستي جايگزين اين ميهمان‌ها در برنامه شدند.
عوامل برنامه براي انتخاب سوژهها از سوي صداوسيما تحت فشار نيستند. اما طبيعتا مجبور هستند كه خط‌قرمز‌ها را رعايت كنند. اين مساله بعد از داستان توبيخ عوامل برنامه به خاطر دعوت از يك پزر عروس بيشتر هم شده است و تيم انتخاب سوژه با نظارت احسان عليخاني حساسيت بيشتري روي انتخاب موضوعات از خود نشان مي‌دهد. به‌طور مثال حرف و حديث‌ها و هجمه‌ها و توهين‌ها در فضاي مجازي باعث شد كه ماه عسل 94 قيد پرداختن به موضوع ولخرجي‌هاي عجيب و غريب در جامعه را بزنند. آن هم با ميهماني كه ساعت 500 ميليون توماني براي خودش خريده بود. يا فردي كه كلكسيون ماشين‌هاي ميلياردي داشت.
تيم 100 نفره پشت صحنه
اپليكيشن ماه عسل در برنامه رمضان 94 طرفداران بسيار زيادي پيدا كرده است. هدف عوامل برنامه براي راه‌اندازي اين اپليكيشن اين بوده است كه مردم و مخاطبان برنامه را قبل و بعد از زمان پخش اين برنامه همراه خود داشته باشند. يك تيم هشت نفره وظيفه ارتباط با مردم را هم در طول 24 ساعت بر عهده دارد. مردم حتي مي‌توانند با مراجعه به اپليكيشن ماه عسل با عوامل برنامه ارتباط بگيرند و سوژه و موضوعات اجتماعي براي به تصوير كشيده شدن در ماه عسل پيشنهاد بدهند. تاكنون بيش از 1500 سوژه به عوامل توليد از سوي خود مردم پيشنهاد شده است.
ويديو‌هاي آيتم‌هاي مختلف ماه‌عسل هم 15 دقيقه بعد از پخش هر بخش، روي اپليكيشن براي افرادي كه موفق به تماشاي برنامه نشده‌اند قرار مي‌گيرد. به روز رساني ويديو تيتراژ ابتدايي برنامه هم توسط همين گروه انجام مي‌شود. گفتني است اوج بازديد از اپليكيشن ماه عسل ساعت 24 بامداد تا هفت صبح و از ساعت 11 صبح تا زمان شروع برنامه بعدي است.
با پايان برنامه ماه عسل در هر روز كار تازه براي عوامل توليد شروع مي‌شود. براي پخش ماه عسل 94 چيزي حدود 100 نفر تلاش مي‌كنند تا احسان عليخاني بتواند روي آنتن برنامه را اجرا و با ميهمانان مردمي‌اش به گفت‌وگو بنشيند. بعد از پايان هر برنامه و صرف افطاري، گروه‌هاي مختلف كار خود را براي توليد و پخش برنامه روز بعد آغاز مي‌كنند. افراد در شيفت‌هاي مختلف در دفتر مخصوص برنامه هماهنگي‌هاي مربوط به كارهاي مرتبط با برنامه را انجام مي‌دهند. نكته قابل توجه اما همدلي و رفاقت بسيار زياد بين عوامل برنامه است. در ماه عسل 94 هر فردي براي خودش يك كارت شناسايي و مسووليت دارد. اما روي اين كارت‌هاي شناسايي پست و مسووليت افراد ثبت نشده و فقط نام آنها در كارت‌هاي مخصوص ديده مي‌شود. از تداركات تا عوامل اصلي توليد هم حق اظهارنظر و ارايه سوژه را دارند و اين تيم صد نفره بدون توجه به حواشي ايجاد شده كار خود را براي پخش ماه عسل به دور از حواشي انجام مي‌دهند.